Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Vikings"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
{{Etelazie}}[[Bestaand:Wikinger.jpg|thumb|300px|Däänske seylüdesey lüde, skilderd midden twaalvde eyweeyve.]]
 
'''Vikingen''' (van et [[Ooldnoors|oldnoorskoldenoorsk]]e ''víkingr'') of '''Noormänne '''warren [[Skandinavië|skandinaviske]] [[verkenner]]s, [[kryger]]s, [[handel]]slüde en [[piraat (zee)|piraten]]. Disse lüde deaden tüsken de [[8e eeuw|8.]] en [[11e eeuw|11. eyweeyve]] groute deylen van [[Europa (continent)|Europa]], [[Asie|Asy]] en noordatlantiske eilanden verkennen, plünderen of [[kolonisme|koloniseren]] of der med handelen.<ref>Roesdahl, Else. The Vikings. Penguin, 1998.</ref>
 
Disse noormänne warren under meyr bekend üm öäre [[langboot|langboten]], wårmed as se sou wyd når et oasten as [[Konstantinopel]] en de [[Wolga]] in [[Rusland]] kümmen, sou wyd når et westen as [[Ysland]], [[Gröönland]] en [[Newfoundland]] en sou wyd når et süden as [[Al-Andalus]] in et hüdige [[Spanje]].<ref>[http://rodin.uca.es:8081/xmlui/bitstream/handle/10498/7881/18385953.pdf?sequence=1 Riosalido, Jesus. ''Los vikingos en Al-Andalus''. 1997. 2010-05-11] (uuttreksel te krygen in et engelsk)</ref> De eywen wårin as see dit deaden ståt te book as de [[Vikingtyd]]. Et hevt groute gevolgen had vöär de geskydenisse van [[Skandinavie]], [[Ierlaand (eilaand)|Yrland]], [[Groot-Brittanje|Groutbrittanje]] en de rest van middeleywsk [[Europa (continent)|Europa]].▼
 
De vikingen deaden selv nit töt nauliks skryven. De lüde dee as med öär te maken kreagen wal. Vake kümmen se der nit heyl rousklörig up. Dårümme besteyt der 'n unvulleydig beald van öär. Desundanks geavet archeology en skreavene brunnen uutgebreide beskryvingen. Et verromantiseerde beald van de Vikingen as [[Nobeln Barbaar|nobele barbaren]] untstünd in de [[18e eeuw|18. eywe]]. Dat spröäk vöäle lüde an en wör steyds vaker bruked en uutbreided in de tyd van de [[Vikingupleaving]].<ref>Langer, Johnni. "The origins of the imaginary viking", ''Viking Heritage Magazine,'' Gotland University/Centre for Baltic Studies. Visby (Sweden), n. 4, dez. 2002</ref> Vikingen wörden vanaf et begin van de [[20e eeuw|20. eywe]] vake afbealded as vechtlüstige unbenüllen of unverbeaterlike avontureers. De hüdige bealdvörming is vake slim uutmölken en vikingen wordet vake as karikaturen neadersatted.▼
 
▲Disse noormänne warren under meyr bekend üm öäre [[langboot|langboten]], wårmed as se sou wyd når et oasten as [[Konstantinopel]] en de [[Wolga]] in [[Rusland]] kümmen, sou wyd når et westen as [[Ysland]], [[Gröönland]] en [[Newfoundland]] en sou wyd når et süden as [[Al-Andalus]] in et hüdige [[Spanje]].<ref>[http://rodin.uca.es:8081/xmlui/bitstream/handle/10498/7881/18385953.pdf?sequence=1 Riosalido, Jesus. ''Los vikingos en Al-Andalus''. 1997. 2010-05-11] (uuttreksel te krygen in et engelsk)</ref> De eyweneyven wårin as seesey dit deaden ståt te book as de [[Vikingtyd]]. Et hevt groute gevolgen had vöär de geskydenisse van [[Skandinavie|Skandinavy]], [[Ierlaand (eilaand)|Yrland]], [[Groot-Brittanje|Groutbrittanje]] en de rest van middeleywsk [[Europa (continent)|Europa]].
 
▲De vikingen deaden selv nit töt nauliks skryven. De lüde dee as med öär te maken kreagen wal. Vake kümmen se der nit heyl rousklörig up. Dårümme besteyt der 'n unvulleydig beald van öär. Desundanks geavet archeology en skreavene brunnen uutgebreide beskryvingen. Et verromantiseerde beald van de Vikingen as [[Nobeln Barbaar|nobele barbaren]] untstünd in de [[18e eeuw|18. eyweeyve]]. Dat spröäk vöäle lüde an en wör steyds vaker bruked en uutbreided in de tyd van de [[Vikingupleaving]].<ref>Langer, Johnni. "The origins of the imaginary viking", ''Viking Heritage Magazine,'' Gotland University/Centre for Baltic Studies. Visby (Sweden), n. 4, dez. 2002</ref> Vikingen wörden vanaf et begin van de [[20e eeuw|20. eyweeyve]] vake afbealded as vechtlüstige unbenüllen of unverbeaterlike avontureers. De hüdige bealdvörming is vake slim uutmölken en vikingen wordetwordat vake as karikaturen neadersatted.
== Naamoorsprung ==
Et [[Ooldnoors|oldnoorskoldenoorsk]]e vrouwelike selvstandige naamwoord ''víking'' düdetdüdat up ne oaverseyskeoaversey ske verkenningsreise. Et steyt in verskillende [[Runes (skrift)|runen]] uut dee tyd as ''fara í víking'' (''In wyking våren'', ''up verkenning gån''). Et is te vergelyken med et [[neadersassisk]]e ''uutwyken''. In latere tekste, sou as de yslandske sagen, steyt de segswysesegswiske "up wyking gån" vöär piraterye en oavervallen en nit enkel vöär seyhandelsey handel dryven. Et verwante männelike woord ''Víkingr'' wördt völle in [[skaldiske dichtkünst]] bruked. Et steyt ouk up verskeidene runesteynder uut de Vikingtyd. Dår beteykent et "seymansey man" of "kryger", den as medgeyt up oaverseyskeoaversey ske tochten.<ref>[http://books.google.com/books?id=wyG3HnK0qREC&dq Faarlund, Jan Terje. The Syntax of Old Norse By ; p 25] ISBN 0-19-927110-0; ''The Principles of English Etymology'' By [[Walter W. Skeat]], published in 1892, defined '''Viking''': ''better Wiking, Icel. Viking-r, O. Icel. *Viking-r, a creek-dweller; from Icel. vik, O. Icel. *wik, a creek, bay, with suffix -uig-r, belonging to ''[http://books.google.com/books?id=ls4CAAAAIAAJ&dq Principles of English Etymology By Walter W. Skeat; Clarendon press; Page 479]</ref> Ouk wördt et as vöärname bruked up een paar [[Zweedn|sweydske]] runesteynder. Dat et woord an et eande van de Vikingtyd nen slechten byklankbyklang solde hebben, is håste gin bewys vöär. De name slöög enkel up ne beasigheid wår een paar lüde an meddeaden, nit up ne kulturele of etniske grup.
 
Årtsbisskop [[Adam van Bremen]], den as de Geskydenisse van Årtsbisskoppen van [[Hamburg]]-[[Bremen]] skreav, gebröäk de name ''viking'' üm [[piraat (zee)|seyröyverssey röyvers]] en skandinaviersskandinavyrs med an te düden. Net as in et oldnoorskeoldenoorske gebruuk bedoolden hee der gin lüde of ne speciale kultuur med. In [[middelengelsk]]e tekste kümt et woord nit vöär.
 
Oaver den oorsprung van et woord 'viking' beståt verskeidene denkwyses. Uut undersöök blikt dat et woord stamt van vöär de tyd at de noordwestelike germanengermaanen de technik van et skeypsseil under et knee kreagen. In oldfreeske geskrivten steyt et woord andüded med nen palatalen k. Dat segt geleyrden dat et woord al bestünd vöärdat dee palatalisaty vöärküm, düs in de [[5e eeuw|5. eyweeyve]] of noch eyrder. In dat geval düden et woord up de olde skandinaviske afstandsmåte uut de seyvårtsey vårt: ''vika''. Et kan good weasen dat dårmed de afstand bedoold wör wat eyne ploge roiersroyrs af kunde leggen. Et oldnoorskeoldenoorske (vrouwelike) ''víking'' (sou as in de segswysesegswiske ''fara í víking'') kan sou düded hebben up ne seyreisesey reise wårby roiersroyrs mekander in plogen afwesselden. As se noch gin seil hadden, stünd ne roierswesselingroyrswesseling gelyk an ne lange reise. Nen (manneliken) ''víkingr'' was dan eyne den as medgüng. Sou stünd et woord 'viking' nit medeyne vöär skandinaviske seyvårderssey vårders, mär is der dat händig an in ekümmen do as se machtiger begünnen te worden.
 
De [[sproakenkeunde|herkumst]] van et woord vöär de afstandsmåte ''vika'' ligt in et oldskandinaviske warkwoord ''víka'' ([[Oldyslandsk]] ''víkja''). Dat beteykenden
'terügge trekken, med et getyde med beweagen, medgeaven, wyken'. Et beskrivt et beald van nen vermöden roierroyr den as upskuvt (wikt) van de roibanke. Nen frisken roierroyr neamt syne steade in en geyt wyder med roienroyn. Dårnöast likt et woord slim up et woord vöär ''weake''. Söäven dage was de wesseltyd van de weakengoden.
 
Al vanaf 1980 hebbet verskillende undersökers verband elegd tüsken de wöörde ''viking'' en ''vika''. Dårnöäst geavt et noch twey andere verklåringen.
# Et woord viking kümt van et vrouwelike ''vik'' wat ''inham'' of ''baai'' bedüdetbedüdat. Denket ouk an et drentske woord ''wiekewyke'' vöär nen breyden slout. Vikingen solden vanuut baaienbaayn handelsskepe anvallen of an land gån. Med öäre lechte skepen kunden se makkelik oaver smalle slöyte våren en wyd van de groute rivyren in heyl Europa kummen.
# Et woord viking is afleided van de name ''Vík(in)'', de [[Noorweagn|Noorske]] kuste an et [[Skagerrak]]. Vöäle lüde uut disse streake güngen med up röyvtochten, wårdöär de name van et gebeed lykstelled wör an et piratenvolk.
Teagen disse verklåringen is een antal beswåren in te brengen: alle seyvårderssey vårders legget altyd in baaienbaayn an, nit blouts de Vikingen. Dee güngen selvs jüüst an wal up (skyr)eilanden. Sosou kunden se sik beater teagen landleygers verdeydigen. De tweyde verklåring is ouk problematisk: lüde uut de Víkin-streake wörden in oldnoorskeoldenoorske geskrivten altyd ''Víkverir'' (wykverblyvers) enöömd, nooit ''Víkingar'' (wykgånders)'''.''' Ouk is der gin eyne brunne wårin as Vikingen uut Skagerrak nöömt. Wyder kloppet et språkenkündig nit: den manneliken variant ''víkingr'' is hyrmed te verklåren, mär den vrouweliken (''víking'') nit. Mannelike wöörde sint makkelik van vrouwelike af te leiden, mär nooit andersümme.
 
In de moderne noordgermaanske språken wist et woord ''Viking'' up lüde dee as med Vikingtochten medgüngen.<ref>See Gunnar Karlsson, [http://visindavefur.is/svar.asp?id=6617 "Er rökrétt að fullyrða að landnámsmenn á Íslandi hafi verið víkingar?"], [[The University of Iceland Science web]] April 30, 2007; Gunnar Karlsson, [http://www.visindavefur.is/svar.asp?id=6443 "Hver voru helstu vopn víkinga og hvernig voru þau gerð? Voru þeir mjög bardagaglaðir?"], [[The University of Iceland Science web]] December 20, 2006; en Sverrir Jakobsson [http://www.visindavefur.is/svar.asp?id=1789 "Hvaðan komu víkingarnir og hvaða áhrif höfðu þeir í öðrum löndum?"], [[The University of Iceland Science web]] July 13, 2001 (in Icelandic).</ref>
Regel 29 ⟶ 27:
== Brunnen ==
=== Up skrivt ===
De meyste kennis oaver Vikingen kümt uut SkandinavieSkandinavy en de strekken wår as de Vikingen hentrökken.<ref>Hall, pp. 8–11</ref> Tegelyke med et [[Kristendom]] wör in SkandinavieSkandinavy ouk et [[Latien|latienskelatynske]] alfabet invoord. Van vöär den [[11e eeuw|elvden]] en vrog [[12e eeuw|twaalvden eyweyv]] sint düs mär weinig skreavene brunnen.<ref>Lindqvist, pp. 160-61</ref> De skandinaviersskandinavyrs skreaven in [[Runes (skrift)|rune]], mär wat se skreaven was vake kört en bundig. De meyste kennis oaver de Vikingen kümt uut kristelike en islamitiske teksten, van gemeynskappen oaver ver. Dee spröäken vake slecht van de vikingen, üm de dinge dee as se öär andån hadden. De tekste sint ja nit unpartydig, al geldetgeldat dat vöär de meyste skryverye uut de [[middeleewn|middeleywenmiddeleyven]]. Archeologiske upgraevingen uut midden 20. eyweyv makeden et beald wat eavenwichtiger en vulleydiger.<ref>Hall, 2010, p. 8 en ''passim''.</ref> Vöäral et archeologiske materiaal is ryk en verskeiden. Et löt good seen wo as de lüde leavden up den buur en in de stad, wat vöär ambachten se hadden, wo as se skepe makeden en suldåtenuutrösting. Ouk sint der völle kristelike en heidenske artifakten evünden.
 
Ouk wat der ''nå'' de vikingtyd evünden is, kan belangryk weasen. Dat müt med sorg en verneamstigheid bekekken worden. Nå at SkandinavieSkandinavy oavergüng up et kristendom tüsken den 11. en 12. eyweyv, wör der meyr in et latynsk en oldnoorskoldenoorsk oaver skreaven. Vöäral in [[Ysland|ysland]]ske vikingkolony begünnen de lüde unmündig te skryven. Völle traditys, volksverhalen en gebruken wörden vöär et eyrst upeteykend in de Yslandske Sagen. Ouk dat wör vanuut kristelik ougpunt dån, wårdöär de betrouwbårheid twyfelachtig löt. Toch sint en antal saken uut dee tyd waerdevul, sou as de groute versameling [[dichtkunst|skaldiske gedichten]] van hovdichters uut den 10. en 11. eyweyv. Ouk valt der nen houp te seggen oaver oldnoorskeoldenoorske names van wonsteades en wo as de domålige [[sociology|lüde med mekander ümme güngen]].
 
Döär dit tekort an geskrivten en vrogen oavergang up kristendom is der meyr bekend oaver de vikinganvallen in westeuropa as in ousteuropa. De meyste geskrivten kummetkummed uut Ysland, wat ne noorske kolony was. Dårümme is der van sweydske vikingen, behalve van en paar runesteynder, völle minder bekend.
 
=== Runesteynder ===
Et Grötste deyl van de runeskrivten uut de vikingtyd kümt uut [[11e eeuw|11.-eywsk]] [[Sweyden]]. Up vöäle runesteynder ståt de names van deylneamersdeylleneamers an vikingtochten, sou as up de steynder van Kjula en Turinge. Up disse beide ståt vöäle verwysingen når gevechten in westeuropa. Up andere steynder ståt de names van vechters dee sint ümmekümmen, sou as up de 25 steynder van Ingvar. Dårup wordetwordat lüde herdacht dee sint ümmekümmen by ne minder good verlöäpene tocht når [[Rusland]]. De runesteynder helpet by et begrypen van de heyle vrog-middeleywske noordske samenleaving, nit enkel et vikingdeyl van de inwoaners. <ref>Sawyer, P H: 1997</ref>
 
Up de runesteynder ståt reisen når byvöärbeald [[Bath, Somerset|Bath]] in [[Engelaand (regio)|EngelaandEngeland]],<ref>baþum (Sm101), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Grieknlaand|Grekenland]],<ref>In the nominative: ''krikiaR'' (G216). In t genitief: ''girkha'' (U922$), ''k--ika'' (U104). In t datief: ''girkium'' (U1087†), ''kirikium'' (SöFv1954;20, U73, U140), ''ki(r)k(i)(u)(m)'' (Ög94$), ''kirkum'' (U136), ''krikium'' (Sö163, U431), ''krikum'' (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), ''kri(k)um'' (U792), ''krikum'' (Sm46†, U446†), ''krkum'' (U358), ''kr''... (Sö345$A), ''kRkum'' (Sö82). In t akkusatief: ''kriki'' (Sö170). Onzekere naamval ''krik'' (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as ''griklanti'' (U112B), ''kriklati'' (U540), ''kriklontr'' (U374$), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Khwaresm]],<ref>''Karusm'' (Vs1), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Jeruzalem|Jerusalem]],<ref>''iaursaliR'' (G216), ''iursala'' (U605†), ''iursalir'' (U136G216, U605, U136), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Italiën|ItalieItaly]] (as Langobardland),<ref>''lakbarþilanti'' (SöFv1954;22), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Londen]],<ref>''luntunum'' (DR337$B), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Serkland]] (Et SarakenenlaandSarakenenland, [[Islam|Moslimgebeed]]),<ref>''serklat'' (G216), ''se(r)kl''... (Sö279), ''sirklanti'' (Sö131), ''sirk:lan:ti'' (Sö179), ''sirk*la(t)...'' (Sö281), ''srklant''- (U785), skalat- (U439), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Engelaand (olde könninkriek)|Engeland]],<ref>''eklans'' (Vs18$), ''eklans'' (Sö83†), ''ekla-s'' (Vs5), ''enklans'' (Sö55), ''iklans'' (Sö207), ''iklanþs''
(U539C), ''ailati'' (Ög104), ''aklati'' (Sö166), ''akla''-- (U616$), ''anklanti'' (U194), ''eg×loti'' (U812), ''eklanti'' (Sö46, Sm27), ''eklati'' (ÖgFv1950;341, Sm5C, Vs9), ''enklanti'' (DR6C), ''haklati'' (Sm101), ''iklanti'' (Vg20), ''iklati'' (Sm77), ''ikla-ti'' (Gs8), ''i...-ti'' (Sm104), ''ok*lanti'' (Vg187), ''oklati'' (Sö160), ''onklanti''
(U241), ''onklati'' (U344), -''klanti'' (Sm29$), ''iklot'' (N184), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> en verskillende ousteuropeeske steades.
Regel 46 ⟶ 44:
* Gettlinge gravfält, [[Öland]], Sweyden, ümtrek van nen boot
* [[Jelling]], Dänemarken, steade up de [[Wearldoarfgoodlieste|Wearldarvgoodlyste]]
*[[Birka]], Sweyden, ouk up de Wearldarvgoodlyste. De Hemlandenbedraevsteade is de grötste uut de Vikingtyd in SkandinavieSkandinavy.
* [[Oseberg]], Noorweagen.
* [[Gokstad]], Noorweagen.
Regel 53 ⟶ 51:
* [[Gamla Uppsala]], Sweyden.
* Hulterstad gravfält, kort by de dörpe [[Alby, Öland|Alby]] en Hulterstad, [[Öland]], Sweyden, ümtrek van nen boot van upstånde steynder
* Trulben, by Hornbach, in [[Reinlaand-Palatinoat|Reinland-Palatinåt]], [[Duutslaand|Düütskland]]
 
==== Boten ====
[[Bestaand:Vikingeskibsmuseet 12.jpg|thumb|Skaalmodellen van twey soorten langboten, te bekieknbekyken in tet [[Vikingskip Museum in Roskilde]], [[Denmaark|DeanemaarknDeanemarkn]].]]
[[Bestaand:Viking boat.jpg|thumb|Ne vroo 20ste eeuwseeywese teekningteykening van Vikings dee't as van boord goat. tet Skip en de details in de kleare van de Vikings is nit echt woarheaidsgetrouwwoarheidsgetrouw]]
 
De vikingen hadden twey soorten boten: et langskip en de knarr. Et langskip wördt mangs noch ''drakkar'' enöömd, al klopt dit nit. Et was ebouwd vöär wendbårheid en snelheid. As anvüllen up et seil had et rööispanen üm teagen de wind in te våren. Et was bedoold vöär oorlogsvoring en verkenning. De boog was smal en lang en et had nen undepen deepgang, soudat se rap an land kunden en uutladen in undeep water.
 
De knarr was en handelsskip en was ebouwd up et vervoren van lading. De boge was breyder, de deepgang deper en et had minder rööispanen. Dee lätsten deendendinden vöäral vöär nauwköärig laveren in havens. De vikingen bedachten de ''beitass'', nen spar an et seil wårdöär as se makkeliker teagen de wind in kunden varen.<ref>Block, Leo, [http://books.google.dk/books?id=ezgq0VnV5XQC&hl=en ''To Harness the Wind: A Short History of the Development of Sails''], Naval Institute Press, 2002, ISBN 1-55750-209-9</ref>
 
De skandinaviske verdeadigingsvloten, de leidang, gebröäken et meyste langskepe. De algemeyne naam 'vikingskip' is wårskynlik in algemeynen bruuk eraked üm et verromantiseerde beald wat et upröpt.
 
In [[Roskilde]] ligget de goodbewårde oaverblyvsels van vyv skepe dee as tüsken 1960 en 1970 sint upegraeven in et [[Roskildefjord]]. De skepe wörden dår med upset versünken üm den vårgöyl af te sluten teagen anvallen vanaf sey . Roskilde was in dee tyd de höyvdstad. Disse vyv skepe sint te bekyken in et vikingskipsmuseum van Roskilde.
 
==== Ekspirimentele archeologiearcheology ====
Up den [[1 juli|1. juli]] van [[2007]] güng en nåbouwd vikingskip, de ''Skuldelev 2'' (later hernöömd når ''Seyhengstsey hengst''<ref>[http://www.seastallion.ie Return of Dublin's Viking Warship (wierkomn van Dublin's Vikingoorlogsskip]. Verkreegn 14 November 2007.</ref>) up ne reise van [[Roskilde]] in Dänemarken når [[Dublin]] in [[Ierlaand (laand)|Yrland]]. De oaverblyvsels van et oorsprungelike skip en veer anderen warren upgraeven in [[1962]] uut et Roskildefjord. De updrachtgeavers hadden 70 man in deenstdäänskt üm et skip weaderümme te våren når et tehuusland. Uut tests wüsten de archeologen dat et holt uut Yrland köm. Den Seyhengstsey hengst küm an in Dublin up den 14. augustus 2007.
 
Et dool van disse reise was kyken wo seywaerdigsey vaerdig as et skip was en wo wendbår en gauw as et våren wolde up ruwe lösse sey en döär gevöärlike ströymingen. Ümdat se et skip bouwden med gerei en materieelmateryel sou as de vikingen dat hadden, leyrden de archeologen vöäle oaver bouwwysen en samenwarkingen in de vikingtyd.
 
Aandereandere voartuuge, vake noabouwselsnåbouwsels van tet [[Gokstadskip]] (Volledige of halve skoaleskåle) of Skuldelevskepe zeentsint ookouk vake tested. De ''Snorri'' (nen Skuldelevknarr) wör vanuut [[Greunlaand|Gröönland]] når [[Newfoundland]] evåren in [[1998]].<ref>http://www.dougcabot.com/ship/vi_sailing.html</ref>
 
Nåspöälers van de vikingtyd doot vake noordsenoordske techniken topassen vöär ysersmelten en bewarken.<ref>http://www.warehamforge.ca/ENCAMPMENT/smelting.html</ref>
 
== De VikingtiedVikingtyd ==
[[Bestaand:Gokstadskipet1.jpg|thumb|right|180px|t [[Gokstadskip]] in [[Oslo]], [[Noorweagn]].]]
De tiedtyd tuskentüsken de eerstbeskreewneeyrstbeskreavene oawervalnoavervallen in de joarnjåren 790 töt de [[Normandiese Vereuwering|Normandiske Veröyvering]] van [[Engelaand (regio)|EngelaandEngeland]] in [[1066]] wördwördt duur mekoar enömnmeysttyds de Vikingtied oet de [[Skandinaviese geskiedenisse]]Vikingtyd neumdnöömd. VikingnVikingen gebreukngebröäken de [[Noorse Zee|NoorseNoordske]] <ref>C.Michael Hogan. 2011. [http://www.eoearth.org/article/Norwegian_Sea?topic=49523 ''Norwegian Sea''. Eds.Peter Saundry & C.J.Cleveland. Encyclopedia of Earth. National Council for science and the Environment.] Washington DC </ref> en [[Baltiese Zee|Baltiske sey]] vuur zeeweagnüm noarup tet zuudn.süden Dean Normandiërste stamnvåren. ofNormandiers vanstamden af van de Deensedäänske en noorske vikingen dee as in de Noorse[[10e Vikingneeuw|10. dee'teyve]] [[feodaliteat|feodaal]] hearsrechtheyrskrecht hadnhadden ekreegnekreagen in noordet noorden van [[Fraankriek|Frankryk]]; tet groafskopgråfskop [[Normandië]] in n [[10e eeuw|10den eeuwNormandie]]. ZoSou bleef dus de noawasnåwas van de VikingnVikingen belangriekbelangryk in noord-EuropaNoordeuropa. OokOuk keuningköäning [[Harold Godwinson]], nden lestnlätsten [[Angelsassen|Angelsassiesenangelsassisken]] keuningköäning van EngelaandEngeland, harhad Deensedäänske vuurooldnvöärolden.
 
VanoetVanuut de laandkaartelandkaarte bekeknbekeaken geuldgöld de VikingtiedVikingtyd nitneet allenealleyne vuurvöär de Skandinavieseskandinaviske laandnlanden, mermär ookouk vuurvöär de gebeedngebeden dee't oonderas under [[Germoanen|Noord-Germaansnoordgermaans]] beweendbewind völnvöllen. Deanktdenkt doarbiedoarby an de [[Danelaw]] in tet hudige [[Engelaand (regio)|EngelaandEngeland]], metmed [[York]] as administratiefadministratyf middelpeunt van tet KeuninkriekKeuninkryk [[Noordumbrië]],<ref>[http://www.englandsnortheast.co.uk/VikingNorthumbria.html "History of Northumbria: Viking era 866 AD - 1066 AD"] www.englandnortheast.co.uk.</ref> deelndeylen van [[Mersië]],<ref>[http://www.allempires.com/article/index.php?q=identity_self_image_viking_age_england "Identity and Self-Image in Viking Age England"] www.allempires.co.uk. October 3, 2007</ref> en [[Keuninkriek East Anglia|Oostoust Anglië]].<ref>Toyne, Stanley Mease. [http://books.google.com/books?id=yvGt8gfBlEIC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=Viking+Age+East+Anglia&source=bl&ots=chkBibhiGs&sig=NX79_9WHb2BL7ctaNdj1L1D93f8&hl=en&ei=f28eS-aUHovkswPr4v36CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CCkQ6AEwBw#v=onepage&q=Viking%20Age%20East%20Anglia&f=false ''The Scandinavians in history''] Pg.27. 1970.</ref> Vikingnavigators veundnvünden weagnweagen noarnår niejenye laandnlanden in tet noordnnoorden, oostnousten en westnwesten. HieroetHyruut ontsteundnontstünden onofhaankelikeonofhankelike nearzettingsneadersettings in [[Shetlaand|Shetland]], [[Orkney]] en de [[Faeröer|FaeröareilaandnFaeröareilanden]], [[Ieslaand|ysland]], [[Greunlaand|Greunland]]<ref>[http://www.archaeology.org/online/features/greenland/ The Fate of Greenland's Vikings], duur Dale Mackenzie Brown, ''Archaeological Institute of America'', February 28, 2000</ref> en [[L'Anse aux Meadows]], en ne kortstoondigekortstundige neerzettingneadersetting in [[Newfoundland]], roondrund tet joarjår [[1000]].<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=16331154&query_hl=3&itool=pubmed_docsum The Norse discovery of America]</ref> Völle van disse laandnlanden, vuuralvöäral GreunlaandGreunland en Ieslaandysland, köantkünnet oorsproonkelikoorsprungelik ontdekt wean duurdöär zeeleuseelüde dee't oetas koersuut eweeidkuurs warnewaid warren. Van de aandereandere kaantekante köantkünnet zese ookouk metmed opzetupset opzochtupsocht wean, wellicht opup groondgrund van verhaalnverhalen van zeeleuseelüde dee't laandas land in de veartnvearten zeenseen hadnhadden. De nearzettingneadersetting in GreunlaandGreunland störf noaderhaandnåderhand oetuut, meugelikerwiesmöägelikerwys duurdöär [[klimaatveraandering|klimaatverandering]]. VikingnVikingen deedndeaden ookouk gebeedngebeden verkenn en oawernemnoaverneamen in [[Slaviese volker|slawieseslaw]]<nowiki/>iske gebeedngebeden in [[Oost-Europa|oust-Europa]], vuuralvöäral de [[Kievan Rus|Kyvan Rus]]. Teegnteagen 950 n. Kr. warnwarren disse neerzettingsneadersettings grootndeelsgroutendeels duurdöär de SlawiesenSlawysen oawernömnoavernömmen.
 
=== VikingopkomstVikingopkumst ===
[[Bestaand:Viking Expansion.svg|thumb|right|330px|Kaarte metmed SkandinavieseSkandinaviske nearzettingsneadersettings in nden [[8e eeuw|8sten]] (doonkerrooddungerrood), [[9e eeuw|9den]] (rood), [[10e eeuw|10den]] (oranje), en [[11e eeuw|11den eeuweywe]] (gel). De greune gebeedngebeden wördnwörden regelmoatigregelmåtig plunderd duurdöär de Vikings]]
De VikingnVikingen zeailnseilden oaweroaver tet grötste deel van de Noord-AtlantieseAtlantiske OseaanOsean, töt an [[Noord-Afrika|Noordafrika]] en oostoust töt [[Ruslaand|Rusland]], [[Konstantinopel]] en tet [[Midden-Oosten|Middenousten]], as plundervolk, haandelsleuhandelsleu, kolonistnkolonisten en huursoldoatnhuursoldoaten. OonderUnder [[Leif Eriksson]], zönnesönne van [[Erik n Rooin|Erik den Rouden]], kömnkümmen de VikingnVikingen in [[Noord-Amerika|Noordamerika]], en stichenstichteden doardår ne koloniekolony opup de stea woer'twåras rechtevoort [[L'Anse aux Meadows]] is, in [[Newfoundland]], [[Kanada]]. Disse koloniekolony heuld tet nit lange vol.
 
Dr wörd völle diskussiëerd woerummewårumme de VikingnVikingen zosou oetbreaidnuutbreiden deedndeaden. EneEyne van de meestgebroektemeystgebruukte annames is detdat [[Koarel n Grootn|Koarel den]] grouten "kracht en terreur gebreuk umüm alle headnsheadens te [[Kristendom|kerstenen]]", wat leaidnleiden töt "deupn, bekearing of dood duurdöär iezeryser en blood", en doarumme "wolnwulden de VikingnVikingen en aandereandere headnsheadens wraak nemnneamen".<ref>Rudolf Simek, "the emergence of the viking age: circumstances and conditions", "The vikings first Europeans VIII - XI century - the new discoveries of archaeology", other, 2005, p. 24-25</ref><ref>Bruno Dumézil, master of Conference at Paris X-Nanterre, Normalien, aggregated history, author of conversion and freedom in the barbarian kingdoms. 5Th - 8th centuries (Fayard, 2005)</ref><ref>"Franques Royal Annals" cited in Peter Sawyer, "The Oxford Illustrated History of the Vikings", 2001, p. 20</ref><ref>Dictionnaire d'histoire de France - Perrin - Alain Decaux and André Castelot - 1981 - pages 184/185 ISBN 2-7242-3080-9</ref><ref>"the Vikings" R.Boyer history, myths, dictionary, Robert Laffont several 2008, p96 ISBN 978-2-221-10631-0</ref> Professor Rudolf Simek bevestigt detdat "tet gin toovaltoval is at de VikingnVikingen gangs gungngüngen gedoerndegeduurnde de hearskoppiejehearskoppye van Koarel nden Grootngrouten".<ref>. Rudolf Simek, "the emergence of the viking age: circumstances and conditions", "The vikings first Europeans VIII - XI century - the new discoveries of archaeology", other, 2005, p. 24-25</ref><ref>[[François-Xavier Dillmann]], "Viking civilisation and culture. A bibliography of French-language ", Caen, Centre for research on the countries of the North and Northwest, University of Caen, 1975, p.19, and" Les Vikings - the Scandinavian and European 800-1200 ", 22nd exhibition of art from the Council of Europe, 1992, p. 26</ref> Duurdetdöärdat tet Kristendom duurdrungdöärdrung in Skandinavië wör NoorweagnNoorweagen zowatsowat nden eeuweywe laanklang verdeeldverdeyld.<ref>"History of the Kings of Norway" by Snorri Sturlusson translated by Professor of History François-Xavier Dillmann, Gallimard ISBN 2-07-073211-8 pages 15,16,18,24,33,34,38</ref>
 
Ne aandereandere völ heurde theorietheory is detdat tet inwonnertal van Skandinavië te grootgrout wördnwörden was as wat tet laandland an etneten opup kon brengnbrengen. VuurVöär nden kustvolk metmed superieuresuperiöre zeailtechnieknseiltechniken was tet dus logieslogisk detdat zese doarumme oawerzeesoaverseys gungngüngen kieknkyken, umüm niejny laandland te zeuknsöken vuurvöär tet oawerskotoaverskot an jongvolkjungvolk. BoerderiejnBuurderyn opzetnupseten en laandland bouwkloarbouwklår maaknmaaken was lastig in tet dichtbeboste binnlaandbinnland en de groondgrund leennleynden ziksik nit good vuurvöär laandbouwlandbouw. Oawervalnoavervallen pleagnpleagen oaweroaver zeesey was wellicht makkeliker. De toonametoname in tet inwonnertal of laandbouwofnamelandbouwofname is skoonwal nooit recht beweeznbeweysen.
 
Ne doarde verkloaring is detdat de VikingnVikingen gebroekgebruuk maaknmaaken van nden oognblik van zwakheaidswakheid in de umlignde streknstreken. Zosou warnwarren de Deensedäänske VikingnVikingen opup de heugte van de oonderlingeunderlinge disteriejedisterye binn tet riekryk van Koarel nden Grootngrouten roondrund tet joarjår [[830]]. EngelaandEngeland har te liednlyden van interne verskelnverskelen en was verhooldingswiesverhooldingswys nden makkelik doelduul, duurdetdöärdat zovöllesovölle steadnsteaden zosou kort an zeesey of an makkelik bevoarboare riviernrivyren leadnleaden. Gebrek an goodregelde teegnstaandteagenstand opup zeesey van West-Europa zorgensorgen at Vikingskepe vriejvry konn voarnvoaren en goangån woer'twåras zese wolnwollen, en plundernplunderen en anvalnanvallen as zese de kaanskans zaggensaggen.
 
Ne veerde verkloaring is detdat noanå de val van tet [[Romeinse Riek|Romeinse Ryk]] in nden [[5e eeuw|5den eeuweywe]] de haandelhandel tuskentüsken west-EuropaWesteuropa en de rest van EuraziëEurasië fleenkflink achteroetachteruut goangån was.<ref>Macauley Richardson, Lloyd. [http://www.hoover.org/publications/policyreview/72831997.html "Books: Eurasian Exploration"] ''Policy Review''. Hoover Institution</ref> De oetbreaidinguutbreiding van de [[Islam]] in nden [[7e eeuw|7den eeuweywe]] dreug doaran bieby.<ref>Crone, Patricia. [http://books.google.com/books?id=VWL-_hRsm2IC&dq=Islam+trade+Western+Europe+7th+century&printsec=frontcover&source=in&hl=en&ei=x3QeS57kBo7ysQPZmvX9CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=11&ved=0CDAQ6AEwCg#v=onepage&q=&f=false ''Meccan trade and the rise of Islam''] First Georgias Press. 2004.</ref> Drder wörd beweard at de haandelhandel oaweroaver de [[Middellaandse Zee|Middellandske]] sey nog nooit zosou slecht har ewest. Duurdöär niejenye haandelsrouteshandelsroutes in tet ArabieseArabiske en tet FrankieseFrankiske te stichtnstichten profiteerdnprofiteerden de VikingnVikingen van nden internasjonaalninternasjonaalen haandelhandel.
 
==== In NeerlaandNeaderland ====
In [[Neerlaand|Neaderland]] is vuuralvöäral nnen anval van de VikingnVikingen opup [[Dorestad]] (doomoalsdoomåls ne belangriekebelangryke haandelsplaatsehandelsplaatse) bekeand. tEt Isis skoonwal nooit beweeznbeweysen at dit echt is gebuurdgeböärd, want drder zeentsint nooit spoersspoars van wierweader eveundnevünden. tet Warnwarren vuuralvöäral Deensedäänske VikingnVikingen dee't oaweras oaver de riviernrivyren van Neerlaandneaderland gungngüngen. Zese hadnhadden nearzettingsneadersettings in [[Limburg (Nederlaand)|Lembörg]], en drder zeentsint spoersspoars eveundnevünden van zwoareswoare gevechtngevechten bieby [[Deawnter|Deaventer]] en [[Zutfen|sutfen]]. tet KaarkskenKarksken wat nden Engelsen monnik [[Lebuïnus|Leefwin]] in [[Riessen|Ryssen]] har loatnlåten bouwnbouwen, wör duurdöär de VikingnVikingen verwoostverwoust.<ref>Kerkenraad Gereformeerde Gemeente Rijssen. "Elk verhaalt zijn weg en zaken - De geschiedenis van de "Kleáne Koarke" te Rijssen. 1836-2011." 2011. p.13</ref> [[Eberhard van Hamaland]] wör duurdöär keaizerkeiser [[Arnolf van Karinthië]] ansteeld umüm tet RiekRyk te verdeadigen teegnteagen de VikingnVikingen. Hee leutlöät verskeaideneverskeidene plaatsen umbouwnumbouwen töt reenkbörchteringbörchte, zosou as bv. [[Middelburg (stad)|Middelburg]] en [[Domburg]]. In [[Oatmörske]] wör de Hunenborg oprichtupricht, mermär tet is nit zekerseker of dit duurdöär Eberhard wör doandån. BieBy [[Boarnebrook]] wör de Schulenborg opup ericht. nDen Naamname löt al zeenseen woer'twåras he vuurvöär bedoold was: nen borg umüm in te "schulen".<ref>[http://www.bertsgeschiedenissite.nl/middeleeuwen/eeuw9/ringwalburchten.htm bertsgeschiedenissite.nl - Ringburchten] bekekn op 9 okt 2011</ref>
 
In [[836]] wör [[Antwaarpn|Antwar]]<nowiki/>pen platbraandtplatbrandt. OokOuk warnwarren drder völle jongejunge kearls oetuut [[Freeslaand|Freesland]] en de Sassiesesassiske gebeedngebeden dee't as wal wat zaggensaggen in de VikingreaizenVikingreisen, en ziksik mangs anmealdnanmelden umüm metmed te goangån.<ref>[http://www.historisch-openluchtmuseum-eindhoven.nl/vikingen/vikingen-algemeen/nederland.html Historisch Openluchtmuseum Eindhoven - Vikingen in Nederland] Bekekn op 2 okt 2011</ref><ref>Jan de Vries (1923): De Wikingen in de lage landen bij de zee. Haarlem, 430 pp.</ref><ref>Annemarieke Willemsen (2004): Vikingen! Overvallen in het stroomgebied van Rijn en Maas, 800 – 1000. Utrecht, ISBN 90-6868-367-5, 191 pp.</ref>
 
=== Eande van de VikingtiedVikingtyd ===
In de VikingtiedVikingtyd reaiznreisden völle Skandinavieseskandinaviske kearls en vrouwleuvrouwlüde noarnår völle deelndeylen van Europa en vearder,. inVan nedisse kulturele diaspora woervan'tsint oawerbliefsels terugge zeentoaverblyvsels te veendnvinden van [[Newfoundland]] töt [[Byzantium|Bysantium]]. Disse reaizetiedreisetyd har skoonwal ookouk völle invlood inup tde Skandinavieseachterblyvers thoeslaandin skandinavie, dee't oonderwielas underwyl völle metmaaknmetmakeden.<ref>Roesdahl, pp. 295-7</ref> In de 300 joarjår van de VikingtiedVikingtyd veraandernveranderen drder in Skandinavië zelfself onmeundigonmündig völle wat kultuur angeetangeyt.
 
An tet eande van nden [[11e eeuw|11den eeuweywe]] warnwarren drder keuninklike femiliesfemilys an de macht dee't as goodkuring hadnhadden van de [[Rooms-Katholieke Karke|Rooms-KatholiekeKatholyke KaarkeKarke]], en dee regeardnregearden metmed aal staarkerenstarkeren haandhand. De dree keuninkrieknkeuninkryken [[Denemaarken|Dänemarken]], [[Noorweagn|Noorwea]]<nowiki/>gen en [[Zweedn]]sweyden warnwarren ontstoanontstån. Drder onsteundnonstünden steadnsteaden dee't woarknas woarken as sekulieresekulyre en geestelike administratieveadministratyve middelpeuntnmiddelpeunten en moarktplekn, en drder onsteundnonstünden [[ekonomie|ekonomyn]]jn baseerd opup [[geld|geeld]], noarnår [[Groot-Brittanje|Brits]] en [[Duutslaand|Duuts]] model.<ref>Gareth Williams, 'Kingship, Christianity and coinage: monetary and political perspectives on silver economy in the Viking Age', in ''Silver Economy in the Viking Age'', ed. James Graham-Campbell and Gareth WIlliams, pp. 177-214; ISBN 978-1-59874-222-0</ref> Teegnteagen disse tiedtyd was drder al mear as nden eeuweywe gin zilversilver mear oetuut de IslamitieseIslamitiske laandnlanden kömnkümmen, en tet zilversilver oetuut EngelaandEngeland köm vanof middel-11den eeuweywe ookouk nit mear.<ref>Roesdahl, pp. 296</ref> tet Kristndomkristendom har in DenemaarknDänemarken en NoorweagnNoorweagen vastnvasten groondgrund kreegnkreagen duurdöär de komstkumst van diocessen. tet NiejeNye geleuf begun ziksik te organiseernorganiseeren en an te dringndringen in Zweednsweeden. BoetnlaandseBuutnlandske koarkleukoarklüde en inheemse adel hadnhadden belaankbelang bieby de veardere oetwiedinguutwyding van tet Kristndomkristendom, wat in Skandinavië nit allene mear opup zeandingswoarkseandingswoark baseerd was. Oolde deankwiezndenkwysn en leawnsstielnleavensstylen warnwarren an tet veraandernveranderen. tEt Doernduurden skoonwal nog töt [[1103]] at tet eersteeyrste EardsbisskopriekEardsbisskopryk sticht wör in [[Lund]], in nden zudelikensüdeliken tip van ZweednSweyden.
[[Bestaand:Blair A'Bhuailte and Loch Leum na Luirginn.jpg|thumb|[[Kilmuir, Skye|Blar a' Bhuailte]], Leste Vikingplek in [[Skye]]]]
De opnameupname van de vrogere SkandinavieseSkandinaviske keuningrieknköäningryken in de grote kulturele streum van tet Europese Kristndomkristendom maaknmaaken at de SkandinavieseSkandinaviske hearsers en zeeveardersseevearders aandereandere belangen kreegn, en öare betrekkings metmed öare noabersnåbers wiezigenwysigen. EneEyne van de heuwdwelnhöyvdwellen van de VikingnVikingen was [[Slawerieje|slavendryven]]. De middeleewsemiddeleywske kaarkekarke nöm de stelling detdat Kristenen nooit medekristenen as slaaf mochen hebn, woerduurwårdöär't liefslaweriejelyfslawerye meenderminder wör in Noord Europa. HierduurHyrdöär was drder meenderminder te verdeenn an de oawervalnoavervallen, mermär of en tooto wördnwörden drder in nden 11den eeuweywe nog slaawnslaaven maakt. Oeteaindelikuuteindelik wör rechte slaweriejeslawerye verböadnverböaden, en vervöngnvervöngen duurdöär dienstknechtskopdynstknechtskop as leegste klasse in de middeleewsemiddeleywske moatskoppiejemåtskoppye. SkandinavieseSkandinaviske plundering in Kristelike gebeedngebeden roondumrundum de [[Noordzee|Noord]]<nowiki/>sey en [[Ierse zee|yrske]] sey wör beduudndbeduudend meenderminder.
 
De Noorse keuningn bleewn öare macht oetoefenen in deeln van t noordn van Groot-Brittanje en [[Ierlaand (eilaand)|Ierlaand.]] Oawervaln bleewn duurgoan töt in n [[12e eeuw|12den eeuw]]. Mer de Skandinaviese hearses warn vanof dee tied richt op aandere doeln. In [[1107]] zeailn [[Sigurd I van Noorweagn]] noar t Middeln-Oostn um te vechtn vuur t nieje [[Keuningriek Jeruzalem]], en de Deenn en Zweedn deedn fanatiek met an de [[Baltiese Kruustochtn]] in de 12de en [[13e eeuw|13de eeuwn]].<ref>The Northern Crusades: Second Edition by Eric Christiansen; ISBN 0-14-026653-4</ref>▼
 
▲De Noorse keuningnköäningen bleewnbleaven öare macht oetoefenenuutuufenen in deelndeylen van tet noordnnoorden van Grootgrout-Brittanje en [[Ierlaand (eilaand)|IerlaandYrland.]] Oawervalnoavervallen bleewnbleaven duurgoandöärgån töt in nden [[12e eeuw|12den eeuweywe]]. Mermär de SkandinavieseSkandinaviske hearses warnwarren vanof dee tiedtyd richt opup aandereandere doelnduullen. In [[1107]] zeailnseilen [[Sigurd I van Noorweagn|Sigurd I van Noorwea]]<nowiki/>gen noarnår tet Middeln-OostnMiddenousten umüm te vechtnvechten vuurvöär tet niejenye [[Keuningriek Jeruzalem|köäningryk Jerusalem]], en de Deenndänen en Zweednsweyden deedndeaden fanatiekfanatik metmed an de [[Baltiese Kruustochtn|Baltiske Kruustoch]]<nowiki/>ten in de 12de en [[13e eeuw|13de eeuwneyween]].<ref>The Northern Crusades: Second Edition by Eric Christiansen; ISBN 0-14-026653-4</ref>
== Woapns en oorlogsvoring ==▼
Oonze kennis oawer woapns en beskoarming oet de Vikingtied is baseerd op rellatief weainige archeologiese veundste, ofbeeldingn en vuur n deel op de verhaaln oet de Noordse Sages en Noordse wetn dee't op wördn eskreewn in n 13den eeuw.▼
 
▲== WoapnsWoapens en oorlogsvoring ==
Noar gebroek warn alle vrieje Noordse kearls verplicht woapns te hebn, en meugn ze aaltied bie zik dreagn. De woapns gavn ook nen Viking's sosjale stoatus an: nen riekn Viking har ne komplete oetrösting van [[helm]], [[skeeld]], [[maliënkolder]] en zweard. nen tiepiesen ''bóndi'' (vriejen man) vöchtn earder met nen [[spear]] en skeeld, en völle hadn ook meestal nen [[saks]] bie zik as hulpmes. [[Pieleboge|Boagn]] wördn vake broekt an t begin van laandgevechtn en op zee, mer wördn vake zeen as meender earvol as haandwoapns. Vikingn warn biezeunder in öarn tied, umdet ze [[akse]]n gebreukn as heuwdwoapn. De [[Húscarls]] (''hoeskearls''), de eliteliefwacht van Keuning [[Knoet]] (en later [[Harold Godwinson|Keuning Harold II]]), hadn tweehaandige aksen woermet ze met gemak skeeldn en metaalne helme konn duurhouwn.▼
▲OonzeUnse kennis oaweroaver woapnswoapens en beskoarming oetuut de VikingtiedVikingtyd is baseerd opup rellatiefrellatyf weainigeweinige archeologiesearcheologiske veundstevündste, ofbeeldingnofbealdingen en vuurvöär nden deel opup de verhaalnverhalen oetuut de Noordse Sages en Noordse wetnweten dee't opas wördnup eskreewnwörden eskreeven in nden 13den eeuweywe.
 
▲Noarnår gebroekgebruuk warnwarren alle vriejevrye Noordse kearls verplicht woapnswoapens te hebn, en meugnmöägen zese aaltiedaaltyd bieby ziksik dreagndreagen. De woapnswoapens gavn ookouk nen Viking's sosjale stoatus an: nen rieknryken Viking har ne kompletekumplete oetröstinguutrösting van [[helm]], [[skeeld]], [[maliënkolder]] en zweardsweard. nen tiepiesentypysen ''bóndi'' (vriejenvryen man) vöchtnvöchten earder metmed nen [[spear]] en skeeld, en völle hadnhadden ookouk meestal nen [[saks]] bieby ziksik as hulpmes. [[Pieleboge|BoagnBoa]]<nowiki/>gen wördnwörden vake broektbruukt an tet begin van laandgevechtnlandgevechten en opup zeesee, mermär wördnwörden vake zeenseen as meenderminder earvol as haandwoapnshandwoapns. VikingnVikingen warnwarren biezeunderbysünder in öarnöaren tiedtyd, umdetumdat zese [[akse]]n gebreukngebröäken as heuwdwoapnhöyvdwoapen. De [[Húscarls]] (''hoeskearlshuuskearls''), de eliteliefwachtelitelyfwacht van Keuningköäning [[Knoet|Knuut]] (en later [[Harold Godwinson|Keuningköäning Harold II]]), hadnhadden tweehaandigetweehandige aksen woermetwårmed zese metmed gemak skeeldnskeelden en metaalnemetaallene helme konn duurhouwndöärhouwen.
== Noaloatnskop ==
=== Middeleews deankn oawer Vikingn ===▼
In [[Engelaand (regio)|Engelaand]] begun de Vikingtied bruut op n [[8 juni|8sten juni]] [[793]] doo't Vikingn t [[klooster]] van t eilaand [[Lindisfarne]] vernietigen. De verwoosting van t [[Noordumbrië|Noordumbriese]] Healige Eilaand deed de keuninklike heuwe in heel Europa opskrikn van de Vikinganwezigheaid. "Nooit earder wör zonne groeweldoad zeen," zea n Noordumbriaansen gelearden [[Alkwin van Jork]]. t Beeld wat dr in Europa oawer de Vikingn ontsteund, wör vuur n groot gedeelte duur dissen oawerval vörmd. Pas vanof [[1890]] gungn geleardn öar beeld oawer de Vikingn biesteln, en zagn öar vakmanskop, technologiese veardigheedn en zeemanskop.<ref>Northern Shores by Alan Palmer; p.21; ISBN 0-7195-6299-6</ref>▼
 
== nålåtnskop ==
[[Noordse mythologie]], [[Noordse sage|sages]] en [[Ooldnoorse literatuur]] beskriewt de Skandinaviese kultuur en t geleuf duur verhaaln van mythologiese heeldn. De vrogste oawerdracht van disse verhaaln was skoonwal moondelik, en latere tekste wördn oawernömn van Kristelike geleardn, zoas de Ieslaanders [[Snorri Sturluson]] en [[Sæmundur fróði]], woerduur de woarheaid dr van twiefelachtig is. De meeste van disse sagen wördn in Ieslaand opskreewn, en doar bleewn de meestn ook, umdet de Ieslaanders verdan interesseerd bleewn in Noordse literatuur en wetn.▼
▲=== MiddeleewsMiddeleywsk deankndenken oaweroaver Vikingn ===
▲In [[Engelaand (regio)|EngelaandEngeland]] begun de VikingtiedVikingtyd bruut opup nden [[8 juni|8sten8. juni]] [[793]] doo'tdo as VikingnVikingen tet [[klooster|klouster]] van tet eilaandeiland [[Lindisfarne]] vernietigenvernytigen. De verwoosting van tet [[Noordumbrië|Noordumbriesenoordumbr]]<nowiki/>iske HealigeHeilige EilaandEiland deed de keuninklike heuwe in heel Europa opskriknupskriken van de VikinganwezigheaidVikinganwesigheid. "Nooit earder wör zonnesonne groeweldoadgruuweldoad zeenseen," zeasea nden NoordumbriaansenNoordumbriaansken geleardengeleyrden [[Alkwin van Jork]]. tEt Beeldbeald wat drder in Europa oaweroaver de VikingnVikingen ontsteundontstünd, wör vuurvöär nden grootgrout gedeelte duurdöär dissen oawervaloaverval vörmdförmd. Pas vanof [[1890]] gungngüngen geleardngelearden öar beeldbeald oaweroaver de VikingnVikingen biestelnbystellen, en zagnsagen öar vakmanskop, technologiesetechnologiske veardigheednveardigheeden en zeemanskopseemanskop.<ref>Northern Shores by Alan Palmer; p.21; ISBN 0-7195-6299-6</ref>
 
▲[[Noordse mythologie|Noordse mytology]], [[Noordse sage|sages]] en [[Ooldnoorse literatuur|Ooldenoorse literatuur]] beskriewtbeskryvt de SkandinavieseSkandinaviske kultuur en tet geleuf duurdöär verhaalnverhalen van mythologiesemythologiske heeldnheelden. De vrogste oawerdrachtoaverdracht van disse verhaalnverhalen was skoonwal moondelikmundelik, en latere tekste wördnwörden oawernömnoavernömmen van Kristelike geleardngelearden, zoassou as de Ieslaandersyslanders [[Snorri Sturluson]] en [[Sæmundur fróði]], woerduurwårdöär de woarheaidwoarheid drder van twiefelachtigtwyfelachtig is. De meeste van disse sagen wördnwörden in Ieslaandysland opskreewnupskreeven, en doardår bleewnbleaven de meestnmeesten ook, umdetumdat de Ieslaandersyslanders verdanvoordan interesseerd bleewnbleaven in Noordse literatuur en wetn.
De 200-jöarige Vikinginvlood op de Europese geskiedenisse is völle plunder en kolonisasie, en t grötste deel van disse beskriewings kömn van westerse getuugn en öare ofstammelingn. Meender gebroekelik, mer eawngood van toopassing zeent de Vikingkroniekn dee't oet t oostn kömn, zo as de [[Nestor de Kroniekskriewer|Kroniekn van Nestor]], [[Kroniekn van Novgorod|Novogorod]], [[Ibn Fadlan]], [[Ibn Rusta]] en völle korte berichtn van n [[Fosio]]-[[bisskop]] oawer n eerstn grootn anval op t [[Byzantiense Riek]].▼
 
▲De 200-jöarige Vikinginvlood opup de Europese geskiedenissegeskydenisse is völle plunder en kolonisasiekolonisaty, en tet grötste deel van disse beskriewingsbeskryvings kömnkümmen van westerse getuugngetuugen en öare ofstammelingnofstammelingen. MeenderMinder gebroekelikgebruukelik, mermär eawngoodeavengood van toopassingtopassing zeentsint de VikingkronieknVikingkroniken dee't oetas uut tet oostnousten kömnkümmen, zosou as de [[Nestor de Kroniekskriewer|KronieknKroniken van Nestor]], [[Kroniekn van Novgorod|Novogorod]], [[Ibn Fadlan|Ibben Fadlan]], [[Ibn Rusta|Ibben Rusta]] en völle korte berichtnberichten van nden [[Fosio]]-[[bisskop]] oaweroaver nden eerstneyrsten grootngrouten anval opup tet [[Byzantiense Riek|Bysantynse Ryk]].
Aandere skriewers oawer Vikingn zeent oonder mear [[Adam van Bremen]], den't skreef in t veerde deel van zinne ''Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum'': "Dr is hier völle goold (in [[Zeelaand (Denemaarkn)|Zeelaand]]), vergoard duur piraterieje. Disse piraatn, dee't duur öar eegne volk ''wichingi'' neumd wordt, en ''Ascomanni'' duur oons volk, zeent oondergeskikt an n Deensen keuning."▼
 
▲Aandereandere skriewersskryvers oaweroaver VikingnVikingen zeentsint oonderunder mear [[Adam van Bremen]], den't as skreef in tet veerde deel van zinnesinne ''Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum'': "Dr is hierhyr völle goold (in [[Zeelaand (Denemaarkn)|Zeelaandseeland]]), vergoard duurdöär pirateriejepiraterye. Disse piraatn, dee't duuras döär öar eegne volk ''wichingi'' neumd wordt, en ''Ascomanni'' duurdöär oonsuns volk, zeentsint oondergeskiktundergeskikt an nden Deensendäänsken keuningköäning."
=== Noa-middeleews deankn oawer Vikingn ===
[[Bestaand:Vikings fight.JPG|right|thumb|n Noaspöld vikinggevecht]]▼
 
=== Nåmiddeleywsk denken oaver Vikingen ===
Vroomoderne oetgawes dee't te doon hadn met dette wa'w rechtevoort Vikingkultuur neumt, verskeenn in n [[16e eeuw|16den eeuw]], zo as de ''Historia de gentibus septemtrionalibus'' (van Olaus Magnus, in [[1555]]) en de eerste edisie van n 13de eeuwsen ''Gesta Danorum'' van [[Saxo Grammaticus]] in [[1514]]. De snelheaid woermet dr niej materiaal oetköm nöm too doernd n [[17e eeuw|17den eeuw]] met [[Latien]]se oawerzettings van de [[Edda]] (met name Peder Resen zin ''Edda Islandorum'' oet [[1665]]).▼
▲[[Bestaand:Vikings fight.JPG|right|thumb|n Noaspöldnåspöld vikinggevecht]]
 
▲Vroomoderne oetgawesuutgawes dee't as te doon hadnhadden metmed dettedatte wa'w rechtevoort Vikingkultuur neumt, verskeenn in nden [[16e eeuw|16den eeuweywe]], zosou as de ''Historia de gentibus septemtrionalibus'' (van Olaus Magnus, in [[1555]]) en de eersteeyrste edisieedisy van nden 13de eeuwseneywesen ''Gesta Danorum'' van [[Saxo Grammaticus]] in [[1514]]. De snelheaidsnelheid woermetwårmed drder niejny materiaal oetkömuutköm nöm tooto doerndduurnd nden [[17e eeuw|17den eeuweywe]] metmed [[Latien|Latyn]]se oawerzettingsoaversettings van de [[Edda]] (metmed name Peder Resen zinsin ''Edda Islandorum'' oetuut [[1665]]).
In Skandinavië warn de 17de eeuwse [[Denemaarken|Deense]] geleardn [[Thomas Bartholin]] en [[Ole Worm]], en n Zweedsen [[Olof Rudbeck]] de de eerstn dee't [[Runes (skrift)|runes]] en Ieslaandse sagen as historiese weln gebreukn. Doernd de [[Verlichting]] en de [[Noordse Rennaissance]] wör historiese geleardheaid in Skandinavië mear rasjoneel en erichtet op resultaat, zo as blik oet t woark van n Deensen geskiedkeundigen [[Ludvig Holberg|Lodewiek Holberg]] en n Zweedsen [[Olof von Dalin]]. Ne belangrieke vroo-Britse biedreage an de Vikingstudies was de ''Linguarum vett. septentrionalium thesaurus'' van George Hicke oet [[1703]] töt [[1705]]. Doernd n [[18e eeuw|18den eeuw]] wördn onmeundig völle leu oet Groot-Brittanje interesseerd in Ieslaand en Skandinaviese kultuur, wat as gevolg har det völle [[Ooldnoors]]e tekste oawerzat wördn in t [[Engels]], en oolde gedichtn dee't de zogeneumde "Vikingdeugden" bejubeln.▼
 
▲In Skandinavië warnwarren de 17de eeuwseeywese [[Denemaarken|Deensedäänske]] geleardngelearden [[Thomas Bartholin]] en [[Ole Worm]], en nden Zweedsensweydsken [[Olof Rudbeck]] de de eerstneyrsten dee't as [[Runes (skrift)|runes]] en Ieslaandseyslandske sagen as historiesehistoriske welnwelen gebreukngebröäken. DoerndDuurnd de [[Verlichting]] en de [[Noordse Rennaissance]] wör historiesehistoriske geleardheaidgeleardheid in Skandinavië mear rasjoneel en erichtet opup resultaat, zosou as blik oetuut tet woark van nden Deensendäänsken geskiedkeundigengeskydkündigen [[Ludvig Holberg|LodewiekLodewyk Holberg]] en nden Zweedsensweydsken [[Olof von Dalin]]. Ne belangriekebelangryke vroo-Britsebritske biedreagebydreage an de VikingstudiesVikingstudys was de ''Linguarum vett. septentrionalium thesaurus'' van George Hicke oetuut [[1703]] töt [[1705]]. DoerndDuurnd nden [[18e eeuw|18den eeuweywe]] wördnwörden onmeundigonmündig völle leulüde oetuut Grootgrout-Brittanje interesseerd in Ieslaandysland en SkandinavieseSkandinaviske kultuur, wat as gevolg har detdat völle [[Ooldnoors|Ooldenoors]]e tekste oawerzatoaversat wördnwörden in tet [[Engels]], en oolde gedichtngedichten dee't as de zogeneumdesogeneumde "Vikingdeugden" bejubelnbejubellen.
t Woard "Viking" wör pas vanof t begin van n [[19e eeuw|19den eeuw]] populear maakt duur [[Erik Gustaf Geijer]] in zin gedicht ''The Viking''. Geijer zin gedicht dreug bie an t romantizeerde beeld van de Vikingn, wat froai weainig op geskiedkeundige feitn baseerd was. De verniejde interesse vanoet de [[Romantiek]] vuur t Oolde Noordn har dootieds politieke oetwoarkings. De [[Geatish Society]], woer't Geijer lid van was, mölk disse mythe oet. Nen aandern Zweedsen skriewer den't ne grote invlood har op t beeld van de Vikings was [[Esaias Tegnér]] (ook lid van de Geatish Society) den't ne moderne versie skreef van ''[[Friðþjófs saga ins frœkna]]'', wat onmeundig populear wör in de Noordse laandn, t [[Verenigd Keuninkriek]] en [[Duutslaand]].▼
 
▲t Woard "Viking" wör pas vanof tet begin van nden [[19e eeuw|19den eeuweywe]] populear maakt duurdöär [[Erik Gustaf Geijer]] in zinsin gedicht ''The Viking''. Geijer zinsin gedicht dreug bieby an tet romantizeerderomantiseerde beeldbeald van de Vikingn, wat froai weainigweinig opup geskiedkeundigegeskydkündige feitnfeiten baseerd was. De verniejdevernyde interesse vanoetvanuut de [[Romantiek|Romantik]] vuurvöär tet Oolde NoordnNoorden har dootiedsdootyds politiekepolitike oetwoarkingsuutwoarkings. De [[Geatish Society]], woer'twåras Geijer lid van was, mölk disse mythemyte oetuut. Nen aandernanderen Zweedsensweydsken skriewerskryver den't as ne grote invlood har opup tet beeldbeald van de Vikings was [[Esaias Tegnér]] (ook lid van de Geatish SocietySocyty) den't as ne moderne versieversy skreef van ''[[Friðþjófs saga ins frœkna]]'', wat onmeundigonmündig populear wör in de Noordse laandnlanden, tet [[Verenigd Keuninkriek|Verenigd Keuninkryk]] en [[Duutslaand|Duutsland]].
De fascinasie vuur Vikingn köm an n top gedoernde de zogeneumde [[Vikingopleawing]] an t eande van n 18den en 19den eeuw. In Groot-Brittanje kom dit noar boetn as [[Septentrionalisme]], in Duutslaand as [[Richard Wagner|Wagneriaans]] deankn, of zelfs [[Esotheriek in Duutslaand en Oostnriek|Duutse Mystiek]], en in de Skandinaviese laandn as [[Romanties nasjonalisme]] of [[Skandinavisme]]. 19de-eeuwse studieoetgawes oawer de Vikingtied kreegn nen kleainn leazerskreenk in Groot-Brittanje, archeoloogn begunn met opgreawings van t Britse Vikingverleedn, en sproakleefhebbers begunn Vikingzegswiezn en -wöarde te zeukn in (strekgebeundn variaantn van) t Engels. Nieje wöardebeuke vuur t Ooldnoors leut leu oet de Viktoriaanse tied knooin met (vuurnamelik) de [[Ieslaandse sages]].<ref name="bbc">[http://www.bbc.co.uk/history/ancient/vikings/revival_01.shtml The Viking Revival Duur Professor Andrew Wawn op de] bbc</ref>▼
 
▲De fascinasiefascinasy vuurvöär VikingnVikingen köm an nden top gedoerndegeduurnde de zogeneumdesogeneumde [[Vikingopleawing]] an tet eande van nden 18den en 19den eeuweywe. In Grootgrout-Brittanje komkum dit noarnår boetnbuuten as [[Septentrionalisme]], in DuutslaandDuutsland as [[Richard Wagner|WagneriaansWagnerians]] deankndenken, of zelfsselfs [[Esotheriek in Duutslaand en Oostnriek|Duutse MystiekMystik]], en in de SkandinavieseSkandinaviske laandnlanden as [[Romanties nasjonalisme|Romantys nationalisme]] of [[Skandinavisme]]. 19de-eeuwseeywese studieoetgawesstudyuutgawes oaweroaver de VikingtiedVikingtyd kreegnkreagen nen kleainnkleinn leazerskreenkleaserskring in Grootgrout-Brittanje, archeoloognarcheoloogen begunn metmed opgreawingsupgreawings van tet Britsebritske VikingverleednVikingverleeden, en sproakleefhebbers begunn VikingzegswieznVikingsegswysn en -wöarde te zeuknsöken in (strekgebeundnstrekgebünden variaantnvarianten van) tet Engels. NiejeNye wöardebeukewöardeböke vuurvöär tet OoldnoorsOoldenoors leutlöät leulüde oetuut de ViktoriaanseViktorianse tiedtyd knooin metmed (vuurnamelikvöärnamelik) de [[Ieslaandse sages|yslandske sages]].<ref name="bbc">[http://www.bbc.co.uk/history/ancient/vikings/revival_01.shtml The Viking Revival Duur Professor Andrew Wawn op de] bbc</ref>
Töt vuur kortn tied was de geskiedenisse van de Vikingtied vuural baseerd op de Ieslaandse sages, de geskiedenisse van de Deenn eskreewn duur [[Saxo Grammaticus]], n [[Ruslaand|Russiesen]] [[Eerstn kroniek]] en n [[Oorlog van de Iern met de Vrömden]]. Nog mer weainig geleardn zeet disse tekste as betrouwboar. De meeste geskiedkeundigen verloatt zik op archeologie en [[numismatiek]], welke weardevolle biedreages hebt eleawerd an begrip oawer dee tied.<ref>[http://books.google.com/books?id=AXzrQvv51tEC&dq The Oxford Illustrated History of the Vikings duur Peter Hayes Sawyer] ISBN 0-19-820526-0</ref>▼
 
▲Töt vuurvöär kortnkorten tiedtyd was de geskiedenissegeskydenisse van de VikingtiedVikingtyd vuuralvöäral baseerd opup de Ieslaandseyslandske sages, de geskiedenissegeskydenisse van de Deenndänen eskreewneskreeven duurdöär [[Saxo Grammaticus]], nden [[Ruslaand|Russiesenrussisken]] [[Eerstn kroniek|eyrsten kronik]] en nden [[Oorlog van de Iern met de Vrömden|Oorlog van de yren med de Vrömden]]. Nog mermär weainigweinig geleardngelearden zeetseet disse tekste as betrouwboar. De meeste geskiedkeundigengeskydkündigen verloattverlåtet ziksik opup archeologiearcheology en [[numismatiek|numismatik]], welke weardevolle biedreagesbydreages hebt eleawerd an begrip oaweroaver dee tiedtyd.<ref>[http://books.google.com/books?id=AXzrQvv51tEC&dq The Oxford Illustrated History of the Vikings duur Peter Hayes Sawyer] ISBN 0-19-820526-0</ref>
==== t Beeld van de Viking in 20ste-eeuwse politiek ====▼
t Romantizeerde beeld van de Vikingn wat duur gelearde en gewone kringe wör emaakt in noorwestelik Europa in n 19den en vrog-20sten eeuw was staark, en t Vikingfiguur wör n bekeand en broekboar symbool in verskilnde umstandigheedn in de politiek en politieke ideologiejn.<ref>Hall, pp. 220–1; Fitzhugh and Ward, pp. 362–64</ref> In [[Normandië]], wat duur de Vikingn was koloniseerd, wör t Vikingskip n völgebroekt regionaal symbool. In Duutslaand wör de gewoarwording van Vikinggeskiedenisse heugerop hulpn duur n 19de-eeuws greansverskel met Deanemaarkn oawer [[Sleeswiek-Holstain|Sleeswiek-Holsteen]] en t gebroek van Skandinaviese mythologie duur Richard Wagner. t Ophemmelde beeld oawer Vikingn steund anhangers van Germaanse oawerheersing wal an, en ze veraandern t beeld van de Viking noar öare weunsk van t Germaanse opperras.<ref>Fitzhugh and Ward, p. 363</ref> Duur de sproake en kulturele oawereenkomste tusken Noordsspreknde Skandinaviërs en aandere Germaanse groepn wördn Skandinaviese Vikingn in [[Naziduutslaand]] ofbeeldt as t puurste Germaans. t Kulturele fenomeen van de Vikinggröai wör vanniejs beskouwd vuur gebroek as propaganda um t onmeundig militaante nasjonalisme van t [[Daarde Riek]] te oonderstönn. Aandere politieke organisasies van t zelfde gedachtegood, zo as de vrogere Noorske fascistiese partieje [[Nasjonal Samling]], gebreukn op ne zelfde wieze ellemeantn van de Moderne Vikingmythe in öare symboliek en propaganda. In [[Kommunisme|Kommunisties]] [[Ruslaand]] leaidn de ideologieje van Slawiese raspuurheaid töt n kompleet oontkenn van n Skandinavies andeel in t ontstoan van de [[Rusleu]], dee't volgens de Kommunistn oet de Slawiese leu ontstoan warn. Bewieze vuur t teegndeel wördn töt 1990 oonderdrukt en achterheuldn. De stad Novgorod löp rechtevoort te koop met öare Vikingsgeskiedenisse en hef n Vikingskip in t stadswoapn op loatn nemn.<ref>Hall, pp. 221</ref>▼
 
▲==== t Beeld van de Viking in 20ste-eeuwseeywese politiekpolitik ====
=== Vikingn in de moderne muziek, skriewerieje en popkultuur ===▼
▲t RomantizeerdeRomantiseerde beeldbeald van de VikingnVikingen wat duurdöär gelearde en gewone kringe wör emaakt in noorwestelik Europa in nden 19den en vrog-20sten eeuweywe was staarkstark, en tet Vikingfiguur wör nden bekeand en broekboarbruukbår symbool in verskilndeverskillende umstandigheednumstandigheeden in de politiekpolitik en politiekepolitike ideologiejnideologyn.<ref>Hall, pp. 220–1; Fitzhugh and Ward, pp. 362–64</ref> In [[Normandië]], wat duurdöär de VikingnVikingen was koloniseerd, wör tet Vikingskip nden völgebroektvölgebruukt regionaal symbool. In DuutslaandDuutsland wör de gewoarwording van VikinggeskiedenisseVikinggeskydenisse heugerop hulpnhulpen duurdöär nden 19de-eeuwseywes greansverskel metmed DeanemaarknDeanemarken oaweroaver [[Sleeswiek-Holstain|SleeswiekSleeswyk-Holsteen]] en tet gebroekgebruuk van SkandinavieseSkandinaviske mythologiemytology duurdöär Richard Wagner. tet Ophemmeldeuphemmelde beeldbeald oaweroaver VikingnVikingen steundstünd anhangers van Germaansegermaanse oawerheersingoaverheyrsking wal an, en zese veraandernveranderen tet beeldbeald van de Viking noarnår öare weunsk van tet Germaansegermaanse opperrasupperras.<ref>Fitzhugh and Ward, p. 363</ref> Duurdöär de sproake en kulturele oawereenkomsteoaveringumste tuskentüsken Noordsspreknde Skandinaviërs en aandereandere Germaansegermaanse groepngrupen wördnwörden SkandinavieseSkandinaviske VikingnVikingen in [[Naziduutslaand|Nasiduutsland]] ofbeeldtofbealdt as tet puurste Germaansgermaans. tet Kulturele fenomeen van de Vikinggröai wör vanniejsvannys beskouwd vuurvöär gebroekgebruuk as propaganda umüm tet onmeundigonmündig militaantemilitante nasjonalismenationalisme van tet [[Daarde Riek|Daarde Ryk]] te oonderstönnunderstönn. Aandereandere politiekepolitike organisasiesorganisatys van tet zelfdeselfde gedachtegood, zosou as de vrogere Noorske fascistiesefascistiske partiejepartye [[Nasjonal Samling]], gebreukngebröäken opup ne zelfdeselfde wiezewiske ellemeantnellemeanten van de Moderne Vikingmythe in öare symbolieksymbolyk en propaganda. In [[Kommunisme|Kommunistieskummunistys]] [[Ruslaand|Rusland]] leaidnleiden de ideologiejeideologye van SlawieseSlawiske raspuurheaidraspuurheid töt nden kompleetkumpleet oontkenn van nden SkandinaviesSkandinavys andeel in tet ontstoanontstån van de [[Rusleu]], dee't as volgens de Kommunistnkummunisten oetuut de SlawieseSlawiske leulüde ontstoanontstån warnwarren. BewiezeBewiske vuurvöär tet teegndeelteagendeel wördnwörden töt 1990 oonderdruktunderdrukt en achterheuldnachterheulden. De stad Novgorod löp rechtevoort te koop metmed öare VikingsgeskiedenisseVikingsgeskydenisse en hef nden Vikingskip in tet stadswoapnstadswoapen opup loatnlåten nemnneamen.<ref>Hall, pp. 221</ref>
 
▲=== VikingnVikingen in de moderne muziekmusik, skrieweriejeskryverye en popkultuur ===
 
DuurDöär de operaupera's van nden Duutsen muziekskriewermusikskryver [[Richard Wagner]], zosou as ''[[Der Ring des Nibelungen]]'', kömnkümmen duurdöär de VikingnVikingen en de RomantiekeRomantike Vikingopleawing völle kreatievekreatyve waarknwarken opup de wearld. DoaroonderDoarunder vaalt beukeböke dee't as rechtstreeks baseerd zeentsint opup historiesehistoriske gebuurtenisse, zosou as [[Frans Gunnar Bengtsson]]'s ''De Langskepe'' (den't as in 1963 verfilmd wör), en historiesehistoriske fantasiewoarkefantasyvoarke zosou as de film ''The Vikings'' oetuut [[1958]], [[Michael Crichton]] zinsin ''Eaters of the Dead'' (DoodnettersDoodenetters), den't as verfilmd wör as ''The 13th Warrior'' en de komediefilmkumedyfilm ''Erik The Viking''. nden VampierVampyr ''Eric Northman'' in de HBO Tv-seriesery ''[[True Blood]]'' was nen Vikingpreens vuurvöär at he in vampiervampyr wör veraanderdveranderd. VikingnVikingen komtkumt vuurvöär in verskeaideneverskeidene beukeböke van de Deensdäänsk-AmerikaanseAmerikanse skriewerskryver [[Poul Anderson]], en nden [[Groot-Brittanje|Britsenbritsken]] verkenner, geskiedkeundigengeskydkündigen en skriewerskryver [[Tim Severin]] skreef ne trilogietrilogy in 2005 oaweroaver nen jongnjungen Viking Thorgils Leifsson, den't umas üm de wearld reaiznreisden.
 
SeendSind de joarnjåren '60 is drder nen opkomstupkumst van [[histories noaspöln|historys nåspöllen]]. Skoonwal de eersteeyrste groepngrupen weainigweinig te doon hadnhadden metmed historiesehistoriske getrouwheaidgetrouwheid, is doardår in latere joarnjåren aal mear andacht vuurvöär kömnkümmen. De grötste noaspölgroepnnåspölgrupen zeentsint [[The Vikings (noaspölgroep)|The Vikings]] en [[Regia Anglorum]], mermär drder bestoat heel völle kleainderekleindere groepngrupen in Europa, [[Noord-Amerika]], [[Niej Zeelaand|Ny seeland]] en [[Australi'je (land)|Australië]]. Völle van disse groepngrupen doot metmed in leawnsechteleavensechte gevechtn, en wat hebt drder zelfsselfs Vikingskepe of -bootn.
 
Moderne rekonstruksiesrekonstruksys van [[Vikingmythologie|Vikingmytology]] hebt verdanvoordan invlood had in de latere 20ste en vroge 21ste-eeuwseeywese popkultuur in wat laandnlanden, zoassou as in [[stripverhaal|strips]], rolnspöllerollenspölle, kompjuterspöllekumpjuterspölle en muziekmusik, woeroonderwårunder [[Viking Metal]], wat ne oondersoortundersoort is van [[Metal (muziek)|Heavy MetalmuziekMetalmusik]].
 
In 2013 wör drder ne tellevisieriegetellevisyryge oetuut egeewnegeeven, den't as ''Vikings'' het. tet Verhaal geetgeyt oaweroaver tet leawnleaven van Viking-legende [[Ragnar Loðbrók]], den't as eersteas eyrste plundertochtnplundertochten noarnår de [[Groot-Brittanje|Britsebritske]] eilaandneilanden oonderneampunderneamp.
 
=== Völle vuurkomndevöärkumnde misvattingnmisvattingen oaweroaver Vikingn ===
==== Helms metmed hoorns ====
Metmed oetzeunderinguutsündering van twee of dree ofbeeldingsofbealdings van (rituele) helms - metmed oetstekselsuutsteksels dee't as stileerde [[raaf|raawnraa]]<nowiki/>ven, [[slang|slänge]] of hoorns mut vuurstelnvöärstelen - zeentsint drder nooit (ofbeeldingsofbealdings van) oorlogshelme oetuut VikingtiedVikingtyd metmed hoorns wierveundnweadervünden. StaarkerStarker nog, de gewoonlike korte-ofstaandofstand vechtstielvechtstyl van de VikingnVikingen (in skeeldwalnskeeldwalen of opup "skipeilaandnskipeilanden") zolnsolen helms metmed hoorns ongemakkelikungemakkelik en zelfsselfs gevöarlik hebnhebben maakt vuurvöär nden dreager.
 
Doarumme meant geskiedkeundigengeskydkündigen at VikingkriegersVikingkrygers nooit hoornde helms hadnhadden, mermär tet is nit te bewiezenbewysen of zese drder wal of nit ewest hebt, in gevecht, of vuurvöär ritueelnritueellen. De misvatting van de hoornde helms köm deels duurdöär anhangers van tet 19de-eeuwsteeyweste [[Götiska Förbundet|Geutise VerboondVerbund]], wat in 1811 in [[Stockholm, Zweedn|Stockholm,]] sweyden wör oprichtetuprichtet. Zeesey promootnpromooten tet gebroekgebruuk van Noordse Mythologiemytology as tet oonderwoarpunderwoarp van heugere keunst en aandereandere ethnolgieseethnolgiske en morele doelenduulen.
 
De VikingnVikingen wördnwörden vake ofbeeldtofbealdt metmed evleugelde helms en in aandereandere kleare dee't ansleutnas bieanslöäten beeldeby oetbealde uut de [[Klassieke Ooldheaid|Klassike Ooldheid]], vuuralvöäral bieby ofbeeldingofbealding van de Noordse goodngooden. Dit wör edoanedån umüm ansloetingansluuting te zeuknsöken bieby de leulüde dee't toendertiedsas tuundertyds nog de KlassiekeKlassike OoldheaidOoldheid anhungn.
 
De hudigendaagse ''mythe'' den't as wör anwakkerd duurdöär de [[Nasjonale Romantiek|Nasjonale Romantik]] mengnmengen de VikingtiedVikingtyd metmed oonderdeelnunderdeylen oetuut de Noordse BronstiedBronstyd van 2.000 joarjår doarvuurdoarvöär. Hoornde helms kömnkümmen vuurvöär in rotsteekningsrotsteykenings en in archeologiesearcheologiske veundstevündste ([[Bohuslän]]- en [[Vikso]]helms). Disse wördnwörden woerskeinlikwårskeinlik broektbruukt in ritueelnritueellen.<ref>[http://www.straightdope.com/mailbag/mhornedhelmet.html Did Vikings really wear horns on their helmets?], The Straight Dope, 7 December 2004. bekekn op 14 November 2007.</ref>
 
Strips as [[Hägar the Horrible]]'', [[Wikki de Viking]]'', en sportkleare van voetbalklubsvuutbalklubs as de [[Minnesota Vikings]] en [[Canberra Raiders]] hebt as logo de hoornde helms opnömnupnömmen.
 
==== DreenknDringen oetuut skedels ====
t Beeld at VikingnVikingen dreunkndreunken oetuut meanskenskedels klopt nit. nden OorsproonkOorsprung van disse misvatting kan teruggeleaidtteruggeleidt wordnworden noarnår [[Ole Worm]]'s ''Runer seu Danica Literatura antiquissima'' ([[1636]]), woerinwårin't de oetsproakeuutsproake at Deensedäänske kriegerskrygers dreunkndreunken ''ór bjúgviðum hausa'' (oetuut de beugnde täkke van skedels, m.a.w. oetuut hoorns) wör ummezatummesat as ''ex craniis eorum quos ceciderunt'' (oetuut de skedels van dee dee't zeas se versloan hadnhadden). De skedelkomverwiezingskedelkumverwysing kan ookouk verbaandverband hooldnhoolden metmed aandereandere Germaansegermaanse stämme en [[Euraziatiese nomaadn|Eurasiatiske nomaaden]], zosou as de [[Scythiërs]] en de [[Pechenegs]], en tet leawndigeleavendige vuurbeeldvöärbeald van nden Lombard [[Albowien|Albowyn]], den't as berucht wör maakt duurdöär [[Paul n Dekaan|Paul den Dekan]] zinsin ''GeskiedenisseGeskydenisse''.
 
Engelse skriewersskryvers köantkünnet tet Noordse/Ieslaandseyslandske woard vuurvöär kommekumme, ''skál'', verkeerdverkeyrd hebnhebben verstoanverstån as ''skull'' (skedel). SkalSkål is nog aait tet normale woard vuurvöär "proostproust" in de SkandinavieseSkandinaviske laandnlanden.
 
==== Barbaars ====
In populeare kultuur wördnwörden VikingnVikingen nog wal es - verkeerdverkeyrd - ofbeeldtofbeadet as todderige, weeldewilde barbaarnbarbaren.<ref>"Roesdahl, pp. 9–22"</ref> Dit keumpkümt duurdetdöärdat de meeste oawerbleewneoaverbleewene welnwelen van Nit-SkandinavieseSkandinaviske Kristenen keumpkümt, woerduurwårdöär drder grote kaanskans is at zese vuuroordeelnvöäroordeylen hadnhadden. Disse hoolding keumpkümt woerskeinlikwårskeinlik van Kristelike misvattings oaweroaver Headendom. VikinghaandelingsVikinghandelings wördnwörden vake verkeerdverkeyrd opskreewnupskreeven, en tet waarkwark van [[Adam van Breemn]], oonderunder mear, verteeldnvertelden twiefelachtigetwyfelachtige verhaalnverhalen van blooddörstigheaidblooddörstigheid en smearigheaidsmearigheid van de Vikingn.<ref>Williams, G. (2001) [http://www.bbc.co.uk/history/ancient/vikings/evidence_01.shtml How do we know about the Vikings?] [[BBC|BBC.co.uk]]. Bekekn op 14 November 2007.</ref>
 
De Deenndänen dee't as in EngelaandEngeland woonnwoanden wördnwörden oawerdreewnoaverdreeven skoon neumd duurdöär öare [[Angelsassies|Angelsass]]e<nowiki/>iske noabersnåbers, umüm öare gewoonte detdat zese elken zoaterdagsoaterdag in bad gungngüngen en de höare vake kamnkammen. Zoaterdagsoaterdag wörd in alle SkandinavieseSkandinaviske laandnlanden nog ''laugardagur''/''laurdag'' /''lørdag''/''lördag'' ("waskedag") eneumd. Ieslaandersyslanders steundnstünden drder umüm bekeand at zese [[woarmwaterbron|woarmwaterbrunne]]n as bad gebreukngebröäken, en töt de dag van vandeagevandage is drder ne grote sauna/badkultuur in Skandinavië.
 
Vuurvöär de oostelikeoustelike VikingnVikingen geeldtgeldet at [[Ibn Rustah|Ibben Rustah]] opmaarketupmarket at zese skoon warnwarren en skone kleare an hadnhadden, terwielterwyl [[Ibn Fadlan|Ibben Fadlan]] groezeltgruuselt van de gewoonte at elken moarnmoaren alle kearls nden zelfdenselfden emmer water broektbruukt umüm tet gezichtegesichte te wasken en de neuzeneuse metmed te snoetnsnuuten. IbnIbben Fadlan's ofkear is te verkloarnverkloaren duurdöär de teegnstellingteagenstelling metmed de [[Islam|moslimvuurskriftnmoslimvöärskriften vuurvöär perseunlike verzörgingversörging]], wat vuurskrifvöärskrif at drder skone watervaatnwatervaaten en streumend water broektbruukt mosn wordnworden. Skoonwal zinnesinne beskriewingbeskryving zinsin ofkear mut oetdruknuutdrukn, gef tet ookouk an at de VikingnVikingen ziksik elken moarnmoaren wasken.
 
=== GenetieseGenetiske noaloatnskopnålåtnskop ===
Oonderzeukunderseuk noarnår [[genetiese verskeaidenheaid|genetiske verskeidenheid]] gef wat inzichtinsicht in nden oorsproonkoorsprung en oetbreaidinguutbreiding van de Vikingbevolking. De [[Haplogroep I1 (Y-DNA)|HaplogroepHaplogruup I1]] (herkenboarherkenbår an bepoaldebepålde [[genetiese markering|genetiske markering]]s opup tet Y-chromosoom) wörd mangs ookouk wal de "VikinghaplogroepVikinghaplogruup" neumd. Disse vervörming keumpkümt tet meeste vuurvöär oonderunder SkandinavieseSkandinaviske manleu: 35 perseant in Noorweagn, DeanemaarknDeanemarken en Zweednsweeden, en nen piekpyk van 40 perseant in west FinlaandFinland.<ref>[http://www.doi.org/10.1111/j.1469-1809.2007.00429.x Annals of Human Genetics. Volume 72 Issue 3 Pages 337–348, May 2008]</ref> tet Keumpkümt ookouk völle vuurvöär roondrund de zuudsuud-BaltieseBaltiske en [[Noordzee|Noordsee]]kuste, en wörd heanig an meenderminder de mear a'j noarnår tet zuudnsuuden goat.
 
GenoonderzeuknGenundersöken opup de [[Britse Eilaandn|britske Ei]]<nowiki/>landen van tet [[Y-DNA|Y-denA]] [[Haplogroep|Haplogruup]] [[R1a1]], wat ookouk völle in Skandinavië vuurkeumpvöärkümt, wis oetuut detdat de VikingnVikingen In Brittanje en Ierlaandyrland kömnkümmen te wonn, nöast at zese drder plundernplunderen deedndeaden. Zowalsowal mannelike as vröwwelike ofstammingsstudiesofstammingsstudys wiestwyst Noorse ofstamming oetuut in gebeedngebeden dee't tas et dichtste bieby Skandinavië lignt, zosou as de ShetlaandShetland- en [[Orkney-eilaandn|Orkney-eilanden]]. Inwonners van laandnlanden vearderop loattlåtet mear Noorse ofstamming zeenseen in mannelike [[Y chromosoom|Y chromosoomlynn]]lienn.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1487303/Vikings-who-chose-a-home-in-Shetland-before-a-life-of-pillage.html Roger Highfield, "Vikings who chose a home in Shetland before a life of pillage"], ''Telegraph'', 7 Apr 2005, bekekn op 16 Nov 2008</ref>
 
Ne spesjaliseerde achternaamstudieachternaamstudy in [[Liverpool]] leutlöät völ Noorske ofstamming zeenseen. Zowatsowat 50 perseant van kearls dee't bieas familiesby heurdnfamilys heurden dee't dras der al vuurvöär de industrialisasieindustrialisaty woonnwoanden, warnwarren van Noorse ofkomstofkumst.<ref>[http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/25/2/301?ijkey=jUXWdH8qRJ9j6mF&keytype=ref Excavating Past Population Structures by Surname-Based Sampling; The Genetic Legacy of the Vikings in Northwest England, Georgina R. Bowden et al., Molecular Biology and Evolution, 20 November 2007]</ref> Hoge persentaziespersentasys van Noorse ofstamming (veundnvünden duurdöär r1a1 haplotype markerings) wördnwörden ookouk veundnvünden oonderunder manleumanlüde oetuut [[Wirral skiereilaand|Wirral]] en [[West-Lancashire]].<ref>[http://www.familytreedna.com/pdf/capelli2_CB.pdf A Y Chromosome Census of the British Isles, Capelli et al., Current Biology, Vol. 13, May 27, 2003]</ref> Dit was te vergelieknvergelyken metmed tet persentaziepersentasy Noorse ofstamming oonderunder manleumanlüde opup de Orkney-eilaandneilanden.<ref>[http://www.guardian.co.uk/uk/2007/dec/03/britishidentity.jamesranderson James Randerson, "Proof of Liverpool's Viking past"], ''The Guardian'', 3 Dec 2007, bekekn op 16 Nov 2008</ref>
 
== VerwiezingsVerwysings ==
{{Bron|''Verwiezings:''<br />
* Askeberg, Fritz, 1944: Norden och kontinenten i gammal tid. Studier i forngermansk kulturhistoria. Uppsala: Almqvist & Wiksell.
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Vikings"