Verskil tüsken versys van "Vikings"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 1:
{{Etelazie}}[[Bestaand:Wikinger.jpg|thumb|300px|Däänske sey lüde, skilderd midden twaalvde
'''Vikingen''' (van et [[Ooldnoors|
Disse noormänne warren under meyr bekend üm öäre [[langboot|langboten]], wårmed as se sou wyd når et oasten as [[Konstantinopel]] en de [[Wolga]] in [[Rusland]] kümmen, sou wyd når et westen as [[Ysland]], [[Gröönland]] en [[Newfoundland]] en sou wyd når et süden as [[Al-Andalus]] in et hüdige [[Spanje]].<ref>[http://rodin.uca.es:8081/xmlui/bitstream/handle/10498/7881/18385953.pdf?sequence=1 Riosalido, Jesus. ''Los vikingos en Al-Andalus''. 1997. 2010-05-11] (uuttreksel te krygen in et engelsk)</ref> De
De vikingen deaden selv nit töt nauliks skryven. De lüde dee as med öär te maken kreagen wal. Vake kümmen se der nit heyl rousklörig up. Dårümme besteyt der 'n unvulleydig beald van öär. Desundanks geavet archeology en skreavene brunnen uutgebreide beskryvingen. Et verromantiseerde beald van de Vikingen as [[Nobeln Barbaar|nobele barbaren]] untstünd in de [[18e eeuw|18.
== Naamoorsprung ==
Et [[Ooldnoors|
Årtsbisskop [[Adam van Bremen]], den as de Geskydenisse van Årtsbisskoppen van [[Hamburg]]-[[Bremen]] skreav, gebröäk de name ''viking'' üm [[piraat (zee)|
Oaver den oorsprung van et woord 'viking' beståt verskeidene denkwyses. Uut undersöök blikt dat et woord stamt van vöär de tyd at de noordwestelike
De [[sproakenkeunde|herkumst]] van et woord vöär de afstandsmåte ''vika'' ligt in et oldskandinaviske warkwoord ''víka'' ([[Oldyslandsk]] ''víkja''). Dat beteykenden 'terügge trekken, med et getyde med beweagen, medgeaven, wyken'. Et beskrivt et beald van nen vermoiden rojer den as upskuvt (wikt) van de rojbanke. Nen frisken rojer neamt syne steade in en geyt wyder med rojen. Dårnöast likt et woord slim up et woord vöär ''weake''. Söäven dage was de wesseltyd van de weakengoden.
Al vanaf 1980
# Et woord viking kümt van et vrouwelike ''vik'' wat ''inham'' of ''baai''
# Et woord viking is afleided van de name ''Vík(in)'', de n[[Noorweagn|
Teagen disse verklåringen is een antal beswåren in te brengen: alle
In de moderne noordgermaanske språken wist et woord ''Viking'' up lüde dee as med Vikingtochten medgüngen.<ref>See Gunnar Karlsson, [http://visindavefur.is/svar.asp?id=6617 "Er rökrétt að fullyrða að landnámsmenn á Íslandi hafi verið víkingar?"], [[The University of Iceland Science web]] April 30, 2007; Gunnar Karlsson, [http://www.visindavefur.is/svar.asp?id=6443 "Hver voru helstu vopn víkinga og hvernig voru þau gerð? Voru þeir mjög bardagaglaðir?"], [[The University of Iceland Science web]] December 20, 2006; en Sverrir Jakobsson [http://www.visindavefur.is/svar.asp?id=1789 "Hvaðan komu víkingarnir og hvaða áhrif höfðu þeir í öðrum löndum?"], [[The University of Iceland Science web]] July 13, 2001 (in Icelandic).</ref>
Regel 27 ⟶ 26:
== Brunnen ==
=== Up skrivt ===
De meyste kennis oaver Vikingen kümt uut
Ouk wat der ''nå'' de vikingtyd evünden is, kan belangryk weasen. Dat müt med sorg en verneamstigheid bekekken worden. Nå at
Döär dit tekort an geskrivten en vrogen oavergang up kristendom is der meyr bekend oaver de vikinganvallen in
=== Runesteynder ===
Et
Up de runesteynder ståt reisen når byvöärbeald [[Bath, Somerset|Bath]] in [[Engelaand (regio)|Engeland]],<ref>baþum (Sm101), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Grieknlaand|Grekenland]],<ref>In the nominative: ''krikiaR'' (G216). In t genitief: ''girkha'' (U922$), ''k--ika'' (U104). In t datief: ''girkium'' (U1087†), ''kirikium'' (SöFv1954;20, U73, U140), ''ki(r)k(i)(u)(m)'' (Ög94$), ''kirkum'' (U136), ''krikium'' (Sö163, U431), ''krikum'' (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), ''kri(k)um'' (U792), ''krikum'' (Sm46†, U446†), ''krkum'' (U358), ''kr''... (Sö345$A), ''kRkum'' (Sö82). In t akkusatief: ''kriki'' (Sö170). Onzekere naamval ''krik'' (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as ''griklanti'' (U112B), ''kriklati'' (U540), ''kriklontr'' (U374$), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Khwaresm]],<ref>''Karusm'' (Vs1), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Jeruzalem|Jerusalem]],<ref>''iaursaliR'' (G216), ''iursala'' (U605†), ''iursalir'' (U136G216, U605, U136), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Italiën|Italy]] (as Langobardland),<ref>''lakbarþilanti'' (SöFv1954;22), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Londen]],<ref>''luntunum'' (DR337$B), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Serkland]] (Et Sarakenenland, [[Islam|
(U539C), ''ailati'' (Ög104), ''aklati'' (Sö166), ''akla''-- (U616$), ''anklanti'' (U194), ''eg×loti'' (U812), ''eklanti'' (Sö46, Sm27), ''eklati'' (ÖgFv1950;341, Sm5C, Vs9), ''enklanti'' (DR6C), ''haklati'' (Sm101), ''iklanti'' (Vg20), ''iklati'' (Sm77), ''ikla-ti'' (Gs8), ''i...-ti'' (Sm104), ''ok*lanti'' (Vg187), ''oklati'' (Sö160), ''onklanti''
(U241), ''onklati'' (U344), -''klanti'' (Sm29$), ''iklot'' (N184), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> en verskillende ousteuropeeske steades.
==== Gravsteades ====
* Gettlinge gravfält, [[Öland]], Sweyden, ümtrek van nen boot
* [[Jelling]], Dänemarken, steade up de [[Wearldoarfgoodlieste|Wearldarvgoodlyste]]
Regel 57 ⟶ 56:
[[Bestaand:Viking boat.jpg|thumb|Ne vroo 20ste eywese teykening van Vikings dee as van boord goat. et Skip en de details in de kleare van de Vikings is nit echt woarheidsgetrouw]]
De vikingen hadden twey soorten boten: et langskip en de knarr. Et langskip wördt mangs noch ''drakkar'' enöömd, al klopt dit nit. Et was ebouwd vöär wendbårheid en snelheid. As anvüllen up et seil had et
De knarr was en handelsskip
De skandinaviske verdeadigingsvloten, de leidang, gebröäken et meyste
In [[Roskilde]] ligget de goodbewårde oaverblyvsels van vyv skepe dee as tüsken 1960 en 1970 sint upegraeven in et [[Roskildefjord]]. De skepe wörden dår med upset versünken üm
==== Ekspirimentele archeology ====
Up den [[1 juli|1. juli]] van [[2007]] güng en nåbouwd vikingskip, de ''Skuldelev 2'' (later hernöömd når ''
Nåspöälers van de vikingtyd doot vake noordske techniken topassen vöär ysersmelten en bewarken.<ref>http://www.warehamforge.ca/ENCAMPMENT/smelting.html</ref>
Regel 76 ⟶ 75:
== De Vikingtyd ==
[[Bestaand:Gokstadskipet1.jpg|thumb|right|180px|t [[Gokstadskip]] in [[Oslo]], [[Noorweagn]].]]
De tyd tüsken de eyrstbeskreavene oavervallen in de jåren 790 töt de [[Normandiese Vereuwering|Normandiske Veröyvering]] van [[Engelaand (regio)|Engeland]] in [[1066]] wördt meysttyds de Vikingtyd nöömd. Vikingen voorden oaver de [[Noorse Zee|Noordske]] <ref>C.Michael Hogan. 2011. [http://www.eoearth.org/article/Norwegian_Sea?topic=49523 ''Norwegian Sea''. Eds.Peter Saundry & C.J.Cleveland. Encyclopedia of Earth. National Council for science and the Environment.] Washington DC </ref> en [[Baltiese Zee|Baltiske sey]]
De Vikingtyd göld neet alleyne vöär de skandinaviske landen, mär ouk vöär de gebeden dee as med herhaaldelike anvallen en kolonisaty te maken kreagen. Denkt doarby an de [[Danelaw]] in et hüdige [[Engelaand (regio)|Engeland]], med [[York|Jork]] as administrativ middelpunt van et Köäningryk [[Noordumbrië|Noordumbrie]],<ref>[http://www.englandsnortheast.co.uk/VikingNorthumbria.html "History of Northumbria: Viking era 866 AD - 1066 AD"] www.englandnortheast.co.uk.</ref> deylen van [[Mersië|Mersie]],<ref>[http://www.allempires.com/article/index.php?q=identity_self_image_viking_age_england "Identity and Self-Image in Viking Age England"] www.allempires.co.uk. October 3, 2007</ref> en [[Keuninkriek East Anglia|Oustanglie]].<ref>Toyne, Stanley Mease. [http://books.google.com/books?id=yvGt8gfBlEIC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=Viking+Age+East+Anglia&source=bl&ots=chkBibhiGs&sig=NX79_9WHb2BL7ctaNdj1L1D93f8&hl=en&ei=f28eS-aUHovkswPr4v36CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CCkQ6AEwBw#v=onepage&q=Viking%20Age%20East%20Anglia&f=false ''The Scandinavians in history''] Pg.27. 1970.</ref> Vikingen vünden weagen når nye landen in et noorden, ousten en westen. Hyruut ontstünden onofhankelike neadersettingen in [[Shetlaand|Shetland]], [[Orkney]] en de [[Faeröer|Faeröareilanden]], [[Ieslaand|Ysland]], [[Greunlaand|Gröönland,]]<ref>[http://www.archaeology.org/online/features/greenland/ The Fate of Greenland's Vikings], duur Dale Mackenzie Brown, ''Archaeological Institute of America'', February 28, 2000</ref> et kanadeeske [[L'Anse aux Meadows]], en ne kortstundige neadersetting in [[Newfoundland]] rund et jår [[1000]].<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=16331154&query_hl=3&itool=pubmed_docsum The Norse discovery of America]</ref> Vöäral Gröönland en Ysland künnet oorsprungelik untdekked weasen döär seelüde dee as uut kuurs ewaid warren. Ouk künnet se med upset upsöcht weasen, wellicht nå verhalen van seylüde dee as land in de verte seen hadden. De neadersetting in Greunland störv nåderhande uut, möägelikerwys döär [[klimaatveraandering|klimaatverandering]]. Vikingen deaden ouk slaviske gebeden verkennen en oaverneamen in [[Oost-Europa|Ousteuropa]], vöäral de [[Kievan Rus|Kyvan Rus]]. Teagen 950 nå Kristus warren disse neadersettings groutendeels döär de slavisken oavernöämen.
Regel 92 ⟶ 91:
Ne veerde verklåring is dat nå de val van et [[Romeinse Riek|Romeinske Ryk]] in de [[5e eeuw|5. eywe]] de handel tüsken Westeuropa en de rest van Eurasië flink achteruut gån was.<ref>Macauley Richardson, Lloyd. [http://www.hoover.org/publications/policyreview/72831997.html "Books: Eurasian Exploration"] ''Policy Review''. Hoover Institution</ref> De uutbreiding van de [[Islam]] in de [[7e eeuw|7. eywe]] dröäg dåran by.<ref>Crone, Patricia. [http://books.google.com/books?id=VWL-_hRsm2IC&dq=Islam+trade+Western+Europe+7th+century&printsec=frontcover&source=in&hl=en&ei=x3QeS57kBo7ysQPZmvX9CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=11&ved=0CDAQ6AEwCg#v=onepage&q=&f=false ''Meccan trade and the rise of Islam''] First Georgias Press. 2004.</ref> Der wörd bewäärd at de handel oaver de [[Middellaandse Zee|Middellandske Sey]] nog nooit sou slecht had eweasd. Döär nye handelsroutes in et arabiske en et frankiske te stichten profiteerden de vikingen van den internationalen handel.
==== In
In [[Neerlaand|Neaderland]] is vöäral nen anval van de Vikingen up [[Dorestad]] (doomåls ne belangryke handelsplaatse) bekeand.
In [[836]] wör [[Antwaarpn|
=== Eande van de Vikingtyd ===
|