Verskil tüsken versys van "Verlechting"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Nye syde: 'De '''Verlichting''' of '''eywe van de reade''' was ne kultureel-filosofiske denkrichting dee in Europa rund de 17. eywe begünde. Et was en weaderwoord up strak uplegde gelöyvsregels. In disse tyd begünden lüde wysbegeyrde en wyderdenken meyr waerd te vinden. De reyde wil blouts feiten kennen, wo verbörgen at dee ouk sint. De Verlichting wolde dårmed out gelyk weatenskap en kennisdeyling up en höyger plan krygen. Verlichtingslüde güngen et an teagen bygelöyv, misbruuk...' |
Wat herschikt mit heufies |
||
Regel 1:
De '''Verlichting''' of '''eywe van de reade''' was ne kultureel-filosofiske denkrichting dee in Europa rund de 17. eywe begünde. Et was en weaderwoord up strak uplegde gelöyvsregels. In disse tyd begünden lüde wysbegeyrde en wyderdenken meyr waerd te vinden. De reyde wil blouts feiten kennen, wo verbörgen at dee ouk sint. De Verlichting wolde dårmed out gelyk weatenskap en kennisdeyling up en höyger plan krygen. Verlichtingslüde güngen et an teagen bygelöyv, misbruuk van recht in karke en ståt, miskenning van andersdenkenden en wolden wisse grundrechten vöär alle lüde.
==Oorsprung==
Den oorsprung der van kan vünden worden in et denken van [[René Descartes]], den med syne uutspråke ''cogito ergo sum'' (ik denke, düs ik bestå) de nådrük legden up nådenken vöär uselv. Ouk [[Baruch Spinoza]] spöäldene ne groute rulle.
In de Renaissance hadden de lüe vöäral keaken når de verholdingen tüsken god en de menske, nu vünden se dat de natuur dårby neet genog bekeaken was. In de Verlichting hadden se vöäle interesse in de [[natuur]] en dan vöäral wolden se kyken of se der vaste regels in kunden untdekken.
De Verlichting geldt as eyne van de vöärnaamste beginselen under de wyse wårup as de westerske wearld samenleavt. In dee tyd bolterden et et algemeyne denken oaver [[gelöyv]], [[filosofy]], [[kunst]], [[weatenskap]] en [[politik]] kats te ünstersteböäventen. In dee tyd selv saggen de lüde et neet as afbakend tydperk, mär as måtskappeliken gang dee et nåleaven waerd was. Döär de Verlichting kunde de samenleaving döärgroien når meyr eygen untwikkeling vöär en menske selv, lyke rechten en achtig vöär vrouwlüde, karke en ståt uut mekander en nen meyr wearldwyden blik. In de Verlichting untstünd et idee at alleman lyk is, dat lüde lyke rechten hebbet en börgerrechten, mär ouk 'vrydenken', klassik [[liberalisme]], [[socialisme]] en [[anarchisme]].▼
Vöärin de 17. eywe warren Verlichtingsfilosofen vöäral druk med lüde wårm krygen vöär weatenskap, söken når kennis, wårheid, gelük en vulmaaktheid. In de tweede hälvde van de 18. eywe begünden se nå te denken oaver ekonomy, sociology, upvoodkünde, antropology en land- en volkerkünde
==Måtskappeliken grui döär de Verlichting==
▲De Verlichting geldt as eyne van de vöärnaamste beginselen under de wyse wårup as de westerske wearld samenleavt. In dee tyd bolterden et et algemeyne denken oaver [[gelöyv]], [[filosofy]], [[kunst]], [[weatenskap]] en [[politik]] kats te ünstersteböäventen. In dee tyd selv saggen de lüde
[[Kategorie: Tweants artikel]]
| |||