Verskil tüsken versys van "Hielal"

[[Bestaand:Hubble ultra deep field high rez edit1.jpg|thumb|right|275px|Dizze opnaome van de [[Hubble spaceSpace telescopeTelescope]] toont steernstelsels van verschillende leeftieden, groottes, vormsvormen en kleuren. De kleinste, roodste stelsels, een stok of honderd, heuren tot de miest wiedofliggende die deur een optische tilleskoop in bield binnenebracht ebrochtbin.]]

Et '''hielal''' (ok et '''universum''' of de '''kosmos''') is alles wat een [[netuurkunde|stoffelijk]] bestaon hef, et gehiel van [[ruumte]] en [[tied]], alle vormsvormen van [[materie]] en [[energie]], en de [[netuurwet]]ten en [[netuurkundige konstaante]]s die as daor de skepter over zwi'jen.

Nowdaegse astronomische observatieswaornemings geven an dat et hielal zo'n 13,73 (± 0.12) biljoen jaor old is en dat de deursnee van et observeerbere hielal meensens 93 biljoen [[lochtjaor]] (8.80 × 10²⁶ meter) is.

Et kan paradoxaal lieken dat twie [[steernstelsel]]s nao 13 biljoen jaor al 93 biljoen lochtjaor van mekeer of kunnen staon,. omdat ja deDe [[speciaolespeciale relativiteitstheorie]] wil ja dat materie niet rapper as et locht kan reizen in een elokaliseerde regio van de [[ruumte-tied]]. Mor volngsvolgens de [[algemiene relativiteitstheorie]] kan ruumte uutdi'jen zunder intrinsieke snelheidsgreens; daorumme kunnen twie steernstelsels rapper as et locht van mekeer ofvliegen, mit dat de ruumte dertussen toenemp.

VolngsVolgens et heersende wetenschoppelijke model, dat van de [[Oerknal]], breidt et hielal hom uut vanuut een merakel hiete, kompakte fase die as ze de [[Planckepoche]] nuumtnumen, daorinwaorin alle materie en energie van et observeerbere hielal ekoncentreerd was. D'r hef altemet een kotte periode (minder as 10⁻³² sekonden) van [[kosmische inflatie]] ewest; exponentiële uutbreiding as gevolg van vacuümvakuüm-energie mit negatieve drok. PartiePattie onofhaankelike experimentele metingsmetingen lieken dizze theoretische expaansie en de Oerknaltheorie in et algemien te steunen. Recente observatieswaornemings geven an dat dizze expaansie in snelheid toenemp vanwege [[duustere energie]], en dat de mieste materie en energie in et hielal fundamenteel aanders is as wat aw op de eerdeEerde hebben, en niet direkt waarneemberwaorneember. Deur gebrek an exactheidsekuurheid in de observatieswaornemings van vandaege is et muuilik telastig veurspellen wat et uutaendelike lot van et universum is.