Verskil tüsken versys van "Pest"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
RoboServien (Oaverleg | bydragen)
K nieje naamruumte
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 3:
De '''pest''' ok wel '''zwatte dood''' nuumd, is een [[ziekte]] die van de [[14e eeuw|14e]] tot de [[19e eeuw|19e ieuw]] in [[Europa (continent)|Europa]] veulvuldig, bi'j vlaegen [[epidemie|epidemisch]] en zels [[pandemie|pandemisch]], veurkwam en enorme antallen slaachtoffers maekte.
 
Tussen [[1663]] en [[1664]] sturven 34.000 van de 200.000 inwoners van [[Amsterdam]] an disse ziekte, en in hiel Europa tientallen miljoenen. De belangriekste vormen van de zwatte dood bin [[bulepestbultepest]] en [[longpest]].
 
==SymptomenVerschiensels==
Meensken raeken besmet deur een betebiete van een infekteerdebesmette rottevlo. In de eerste 2-7 daegen bin de meensken huterig, hebben koorse en [[kopzeerte|heufdpiene]]. Nao kortekotte tied raeken de [[lymfeklier]]en van et slaachtoffer infekteerdbesmet; dat gaot gepeerd mit vervloeiing en abcesvorming, de 'bulenbulten' van de bulepestbultepest. In pattie gevallen kan de bakterie ok de longen van de patiëntpesjent infekterenbesmetten, hi'j kriegt dan een aandere variaant van de ziekte: de '''longpest'''. Hoesten en bloed ophoesten treden op. AllendAllienig de [[longpest]] kan (deur hoesten) overdreugen wodden van meenske op meenske; elke besmetting van de [[bulepestbultepest]] wodt veroorzaekt deur de [[vlo]] van de huusbunnen [[rotte]]. De bakterie kan him ok in et bloed gaon vermenigvuldigen wat leidtleidet tot [[sepsis]] en intrakutane bloedings (paorse plakken). In dit stadium is de patiëntpesjent ten dode opschreven behalven as vrogtiedig mit intraveneuze antibiotika begonnen wodt.
In inkeldeeen peer gevallen is annemelik maekt dat betenbieten deur meenksnvlooienmeenskevlooien de ziekte overbrocht hebben mar de bakterie overleeft hierin niet lange en dit is niet de normaole besmettingswegbesmettingsmeniere.
 
==Bakterie==
De verwekker, de [[bakterie]] ''[[Yersinia pestis]]'', wodt overbrocht deur [[vlo|vlooien]] van [[rotte]]n op meensken: een vlo die eerst besmet bloed zoegt, en daornao een meenske bietebiet, brengt daormit de bakterie over.
 
Nao de verdringing van de [[zwatte rotte]] deur de [[brune rotte]] kwam der (in [[West-Europa]] in elk geval) een aende an disse ziekte, dat was rond [[1670]]. Wereldwied komp de pest nog wel veur, mit naeme in [[India]] is rond de millenniumwisseling ([[2000]]) nog een kleine epidemie konstateerdvaastesteld. De ziekte is - bi'j tiedige diagnose - mit antibiotika tegensworig goed te behaandelen.
 
De pest is et bekendste veurbeeld van een [[zoönose]], een ziekte die van dieren op meensken overdreugen wodt.