Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Striekzwevel"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
AlleborgoBot (Oaverleg | bydragen)
bots
2.354 bewerkingen
K bot derbie: scn:Cirinu
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
[[Ofbeelding:Streichholz.jpg|thumb|right|Een an-esteuken striekzwevel]]
[[Ofbeelding:Match striking surface.jpg|thumb|right|'t Striekvlakke op een Lucevardeuzelussevardeuze]]
[[Ofbeelding:Streichholz.JPG|thumb|right|StriekzwevelEen striekzwevel]]
Een '''striekzwevel''' of een '''lucevar'''{{Info|Oek espeld as 'luccevar', 'lussevar' of 'leucevar'}} is een klein [[holt|houtjen]] waor [[vuur]] mee emaak kan wonnen, 't hef een brune of een rooie kop dee braandbraant as 't langes de lucevardeuzelussevardeuze ehaold wonnen.
 
==GeschiedenisGeschiedenisse==
De Chinezen vunnen neet allinnig 't buskruut mar oek de striekzevel uut. Volgens een tekse uut 950 nao [[Christus]] wönnen der staafjes dennehout mit [[zwevel]] in-evoerd. De uutviending van disse 'lochbrengende stave' stamp uut 't jaor 577 nao Christus.
De veiligheidslucevarveiligheidslussevar (''säkerhets tändstickor'') wönnen in [[1844]] uut-evunnen deur de [[Sveden|Zweedse]] [[chemiescheikunde|chemicusscheikundige]] [[Gustaf Erik Pasch]]. An disse uutviending gungen veurof: de strieklussevar mit witte fosfor, en daoveur nog de dompellussevar van de Fransman J. Chancel.
An disse uutviending gungen veurof: de strieklucevar mit witte fosfor, en daorveur nog de dompellucevar van de Fransman J. Chancel.
 
==Samenstelling==
De samenstelling van de ontvlambaore kop is in de loop van de tied veraanderd.
#''DompellucevarsDompellussevars'' bevatten onder meer [[zwevel]] en [[kaliumchloraot]]; deur de lucevarlussevar in [[zwevelzuur]] te dompelen ontbranen 't al gelieke.
#De (onveilige) ''strieklucevarstrieklussevar'' bevatten onder meer witte [[fosfor]], zodat strieken langes een roew vlakke al genog was veur ontbraanding.
#''VeiligheidslucevarsVeiligheidslussevars'' warken deur de reactie tussen zwevel en kaliumchloraot.
# Mederne, ''milieuvriendelijke lucevarslussevars'' bevatten gien zwevel meer, mar een iezer-fosforverbiending dee of-ebreuken wonnen tot iezeroxide en fosfaot.
 
Vrogger wönnen de stelen van striekzwevels emaak van dennenhout, tegesworigtegensworig van 't hout van de [[peppel]]. Aandere materialen, zoas kerton en op-erollen wasplaotjes, koemen oek veur.
 
==Verpakking==
In [[Europa]] wonnen lussevars meestentieds eleverd as houten stokjes in een deusjen. An weerskaanten van 't deusjen zit een striekvlakke. In [[Verienigde Staoten van Amerika|Amerika]] is disse uutvoering onbekend: daor he-j kertonnen lussevars dee uut een boekjen escheurd mutten wonnen. Op zo'n boekjen steet dan vake reclame - der steet zelfs reclame op de lussevars zelf, zoas ze neet uut-escheurd bin.
 
==Etymologie==
In [[Groot-Brittanië]] wönnen lussevars in 't begin van de [[19e eeuw]] op de mark ebröch onder de naam ''lucifer matches''. De benaming in 't Nedersaksisch, 't Nederlaans en aandere Nederlaanse streektalen is hiervan of-eleid.
't [[Latien]]se woord ''lucifer'' beteken liekas 't Griekse woord ''fosfor'' letterlijk ''lochdrager''. De naam is oek in-egeven deur de verschiening van de duvel, mit dezelfde naam, dee veur-esteld wonnen mit een lochgevende haordos. Oud-Nederlaanse woorden veur ''lucevar'' bin ''vuurstokje'' en ''zwavelstokje'', van dit eerste woord is 't [[Afrikaans]]e woord ''vuurhoutjie'' of-eleid.▼
 
▲'t [[Latien]]se woord ''lucifer'' betekenbetekent liekasnet as 't Griekse woord ''fosfor'' letterlijk ''lochdrager''. De naam is oek in-egeven deur de verschiening van de duvel, mit dezelfde naam, dee veur-esteld wonnen mit eenlochgevend lochgevende haordoshaor. Oud-Ouwe Nederlaanse woorden veur ''lucevarlussevar'' bin ''vuurstokje'' en ''zwavelstokje'', van dit eerste woord is 't [[Afrikaans]]e woord ''vuurhoutjie'' of-eleid. In 't Nedersaksisch zie-j disse vormen oek weer.
 
==Nedersaksisch==
Regel 26 ⟶ 30:
*[[Urkers]]: ''lucifar''
*[[Veluws]]:
**''lus<small>(</small>s<small>)</small>ever''
**''lucever''
**''lus<small>(</small>s<small>)</small>evar''
**''luceverre''
**''lus<small>(</small>s<small>)</small>evär'' ([[Attem]], [[Waopenvelde]], [[Apeldoorne]])
**''lucevar''
**''lus<small>(</small>s<small>)</small>evärre'' ([[Apeldoorne]])
**''lucevär''
**''leucevarleusevar'' ([[Doornspiek]], [[Nunspeet]])
**''lusjeva<small>(</small>a<small>)</small>r'' ([[Niekark]], [[Bunsjoten]])
**''luceverhoutjenlus<small>(</small>s<small>)</small>everhoutjen'' ([[Bennekum]])
**''striekzwevel, -zwävel, -zwavel''
**''striekzwävel''
**''striekzwavel''
**''striekzweivel'' ([[Putten]])
**''striekwafel, striekwezel'' ([[Epe]])
**''striekwefel'' ([[Une]])
Regel 42 ⟶ 43:
**''striekstöksien'' ([[Apeldoorne]])
**''striekholt'' ([[Oldebroek]], [[Wezep]])
**''zwevelstoksie<small>(</small>n<small>)</small>'' ([[Lieren]])
**''zwevelstokje'' ([[Niekark]])
**''zwevelstok'' ([[Putten]])
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Striekzwevel"