Verskil tüsken versys van "Lucas Jonker"

'''Lucas Jonker''' ([[Alkmaar]], [[3 juni]] [[1873]] - [[De Vaort (plaatse)|De Vaort]], [[27 meert]] [[1948]]) was een [[Oaveriessel]]se banketbakker en de schriever van 't klassieke fulleton ''Harm Boer'nlèv'n an de Riest'', det ok in romanvörm uutkwaamp en de eerste [[Drèents|Drèentstalige]] roman was.<ref>http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/arts/2001/h.nijkeuter/thesis.pdf</ref>

Lucas Jonker zag 't lèbenslicht op 't schip van zien olders, det De Vaort in Noordwest-noordelijk Oaveriessel as thuushaven had, mar op det moment in [[Alkmaar]] lag. In 1902 gung hi'j veur homzöls an 't waark as banketbakker an De Vaort. Daor bracht hi'j zien ''Dedemsvaartse turfjes'' an de man. Hi'j har ok een zettien een theesalon, mar die leup niet zo goedbest. Jonker was drok gaanks in 't Vaorter lèben: hi'j zat in 't bestuur van de schoele en de hervörmde karke, höld toezicht op de kamer van koophaandel en zat in de gemienteraod veur de [[Christelijk-Historische Unie|CHU]]. In 1905 trouwden hi'j mit Henriëttha Maria van der Waa.

Jonker begunden een riege vertellegies te schrieben oaver het boerenlèben op 't 'hoge laandHogelaand' bi'j 't Drèents-Oaveriesselse grèensreviertien de [[Riest (revier)|Riest]], toen as-e zag det de treditionele lèbenswieze rap an 't verdwienen was. Hi'j schreef de vertellegies in 't dialect van de Riest, det zowel in Drenthe as in Oaveriessel espreuken wördt. De spil van de vertellegies is de boerenzeune Harm Stok, die op zien achttiende dienen mut bi'j de boer Barrels Albert en zien vrouwe, ' 't olde mèense'. Harm hef 't mangs slim, want zien va wördt d'rvan verdacht det hi'j iens esteulen hef. Ok is 't olde mèense nog aordig nieds, al is Harm een harde warker. Jonker beschrif hoe as Harm opgruuit op de boerderi'je en in de kunde kump mit de alolde gebruken van 't Hogelaand, zoas 't [[gespin]], daoras hi'j een oogien krig op de dochter van de boer.

Iene van de bronnen veur de vertellegies was Jonker zien grofva Warner Wessels Ruine (Waander Rune nuumd). Dizze man was onderwiezer, kastelein en boer in de [[buurtschop]] [[Linde (De Wolden)|Linde]] (gemiente [[Zuudwolde (Drenthe)|Zuudwolde]]) in [[Drenthe]], an de oaverkaante van de Riest. Hi'j kun machtig mooi vertellen. Een aandere bron was Jonker zien opoe. In de vertellegies zölf stiet niet krek waor en wanneer as 't ien en aander speult, mar dit mut de streek rondtussen Zuudwolde en De Vaort in de tweide helfte van de neengtiende ieuw weden. Harm zol warkelijk bestaon hebben.

De vertellegies wördden in 1928 as 't fulleton ''Harm Boer'nlèv'n an de Riest'' of-edrokt in de ''Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant'' (later ok in de ''Meppeler Courant''). De mèensen waren zo drok op de belèvenissen van Harm det 't fulleton in december 1929 mit plaoties van [[Evert Musch]] in boekvorm uutkwaamp en in 't zölde jaor wördden herdrokt (beide drokken in 1500 exemplaren).<ref>'t Is ondudelk waor of 't boek in 1929 is uutegeben. Tien jaor later, in 1939, verscheen de darde drok bi'j Boom in [[Möppelt]].</ref> 't Boek wördden ok buten 't [[Nedersaksisch|Nedersaksische]] taalgebied goed ontvangen.

De vertellegies oaver Harm schiet in literair opzicht wal wat tekört: as 't oe beveurbeeld bi'j een bepaalde situatie ni'j döt hoe as de betrokken personages d'r op reageert, wördt dit niet oaveral goed uut-ewaarkt. Ie komt daorumme niet zo dichte bi'j de personages te staon as wel meuglijk ewest had. Ok springt 't hi'j-perspectief soms kats oaver op een vertellersperspectief, en is de voortgaank van 't verhaal mangs wat ebreuken vanwegen 't fulleton-karakter d'rvan. Mar juust dizze naïviteit van de schriever hef ok zien innemende kaante., Enumdej demarkt det hi'j dichte stiet bi'j 't volkien det as hi'j beschrif. De vertellegies beschrieft krek de manier van lèben en de aord van de mèensen op 't plattelaand an de Riest. Jonker hef er een bulte authentieke gebruken en ok waore gebeurtenissen in verwarkt.

Op verzuuk van völle lezers schreef Jonker een vervolg: ''Harm, de boer van 't Hoogelaand'', det net as de darde drok van ''Harm Boer'nlèv'n an de Riest'' in 1939 uutkwaamp bi'j Boom in Möppelt. Dit tweide diel lik veural ebaseerd op vertelsels van Willem de Vries, heufdonderwiezer an dezölfde schoele op Linde daoras Waander Rune onderwiezer ewest had. In dit tweide diel kömp de [[Moord op Mina Koes|moord]] veur die in 't echt in 1881 epleegd is deur [[Remmelt van der Hulst]] op [[Mina Koes]] in 't [[Schotterveld]] bi'j Zuudwolde. Kört nao 't schrieben van 't tweide boek kreeg Jonker een bloeduutstörting achter zien ogen en wördden 't aal slimmer mit zien gezichtsvermogen. Hi'j störf in zien woonplaats De Vaort.

't Eerste boek oaver Harm wördden in 1988 opni'j edrokt deur de [[Stichting Het Drentse Boek]] in Zuudwolde; 't tweide boek een jaor later. De taal wördden an de ni'je Drèentse spelling an-epast, zodet völle weglaotingstekens kwamen te vervallen. Een körte beschrieving van Jonker zien lèben en waark hef Hendrik Nijkeuter op-eneumen in zien proefschrift ''De "pen gewijd aan Drenthe's dierbren grond": Literaire bedrijvigheid in de Olde Lantschap, 1816-1956"''. <ref>http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/arts/2001/h.nijkeuter/thesis.pdf</ref>

==VoetnotenBronnen==