Verskil tüsken versys van "Sallaands"

't '''Sallaans''' is een [[Nedersaksisch]]e [[dialekt|dialectgroep]] in 't westen van de [[Nederlaand|Nederlaanse]] pervinsie [[Oaveriessel|Overiessel]], um percies te wezen in de regio [[Sallaand]] en dus ok in de dörpen [[Heldern|Ellendoorn]], [[Nijverdal|Nieverdal]] en [[Hooltn|Olten]] die vandäge de dag een nauwe baand mit [[Tweante|Twente]] ebbenemmen. WiederVärder praoten ze in [[Kampen]] en in de umgeving van Kampen ok Sallaans. In de [[Kop van Overiessel]] praoten ze gien Sallaans mär [[Stellingwarfs]]. 't Sallaans ef veural vule overienkomsten mit 't [[Oost-Veluws]] en 't [[Drèents|Drents]] en in mindere maoten mit 't [[Stellingwarfs]], [[Urkers]] en [[West-Veluws]]. 't Sallands is anzienlijk deur 't [[Hollaans|Ollaans]] beïnvloed, een invloed die nao 't oosten toe dudelijk minder wördtwört. Daor leg 't grote verskil mit 't veul be-ollenere [[Tweants|Twents]]. [[Raolte]] leg midden in 't Sallaanse täälgebied. 't Dialect mit beslis 't grootste antal sprèkerssprekers is 't [[Zwols]]. 't Sallaans ef de [[ISO 639]]-3-code <tt>sdz</tt>.

't Sallaans beslaotbeslät, zoas ezegd, ongeveer 't westen van de pervinsie Overiessel, mär 't kump niet percies overiene mit 't gebied dät [[Sallaand]] enuumdenuump wördtwört. De greins mit 't Twents löp tussen [[Hooltn|Olten]] (Sallaans) en [[Riesn|Riessen]] ([[Tweants|Twents]]), tussen [[Nijverdal|Nieverdal]] en [[Wierdn|Wierden]] en tussen [[n Ham|d' Am]] en [[Vreeznveen|Vriezenvene]] ('t [[Vjens|Vriezenveens]] is eigenlijks een dialect ampart). In sommige definities löp 't Sallaans deur over [[Duuts]] grondgebied (in 't [[Grafschaft Bentheim]]) tot in [[Drenthe]], bi'j [[Skoonebeek]]. De greins mit 't Oost-Veluws wördtwört evörmp deur de [[Iessel]], dit is nogal een willekeurige greins. 't [[Stellingwarfs]]e täälgebied in Overiessel kump overien mit de gemiente [[Stienwiekerlaand]] (ok wel de [[Kop van Overiessel]] enuumd); allienig 't dialect van [[Veno]] wördtwört as enclave ok wel bi'j 't Sallaans erekend. Tenslotte bin de Noord-Overiesselse dörpen [[Stappest]]-[[Rouvene]], [[Ni'jlusen]], [[De Vaort]] en [[Slagharen|Slagaren]] en een antal kleinere plaotsenpläsen daor in de umgeving Drentstälig.

* [[Zuud-Drèents|Zuud-Drents]] veur de pläsen drek onder de greins mit [[Drenthe]] ([[Stappest]], [[Rouvene]], [[Ni'jlusen]], [[De Balk]], [[De Vaort]], [[Drogteropslagen]], [[Schunesloot|Skunesloot]], [[Slagharen|Slagaren]], [[De Krim]]).

Kenmärkend veur de Sallaanse dialecten bin de korte klinkers (''kettel'', ''götte'') of erekte klinkers (''kètel'', ''göte'') daoras 't Nederlaans lange klinkers (''ketel'', ''goot'') ef. De [[Iessel]] bi'jlanges overeerst (krek as in 't [[Oost-Veluws]]) de erekte klinkers. WiederVärder naor 't oosten e-j de körte klinkers.

In 't oosten van Sallaand wördtwört in plaotsenpläsen as [[n Ham|d' Am]], [[Heldern|Ellendoorn]] en [[Nijverdal|Nieverdal]] een overgangsdialect mit [[Tweants|Twentse]] invloeden espreuken. Kenmärken iervan bin een ''oo'' daoras 't Nederlaans een ''oe'' ef (''stool/stoel''), gien ''n'' in 't meervold van sommige woorden (''huze''), en drie woordgeslachten. <ref>Scholtmeijer, Harrie (2006), ''Mörn! Taalgids Overijssel'', Assen: In Boekvorm Uitgevers bv.</ref>

't Sallaans ef net as alle Saksische dialecten [[umlaut]] ondergaon in de woorden mit een Oldgermaanse lange ''ô''; ierbi'j ef daornaost een veraandering pläsevunnen die ielemaol anneloog is an de mutasie van ''oo'' naor ''oe''. Ierdeur klinkt 't Oldgermaanse *''grônaz''{{Info|Nederlaans: groen}} now as ''gruun'' (tegenover 't Twentse en Veluwse{{Info|Veural in 't West-Veluws zeggen ze 'greun'}} ''greun''). Ok ef 't Sallaans umlaut in de [[verkleinwoord]]en, waordeur 't ansluut bi'j 't Veluws en Twents en 't zich onderscheidt van 't Stellingwarfs en Drents. Een klein 'boek' wördtwört een ''bukie(n)'' enuumd, een kleine 'bak' een ''bäkkien'', een kleine 'hond' een ''hunnegie(n)'' of ''hundjen''.

Wat de [[medeklinker]]s anget vaalt de syllabedragende nasaal op: van de ''uutgaank'' ''-en'' wördtwört allienig de ''n'' uut-espreuken. Zo is 't ''<small>(</small>h<small>)</small>ietn/<small>(</small>h<small>)</small>eetn'', ''loopm'', ''wärkng''. Dit wördtwört in de mieste spellingssystemen niet uut-eskreven. De [[h]] wördtwört in 't westen van 't täälgebied (in en rond [[Zwolle]] en [[Kampen]]) niet uut-espreuken (dit is ok nog zo in 't [[Urkers]]). De [[r]] wördtwört in de pläsen [[Kampen]], [[Zwolle]] en [[Dèventer|Deventer]] "brouwend" uut-espreuken, mär daorbuten altied erold.

Zoas boven op-emärkt, ef 't Sallaans invloed ondervunnen van 't Ollaans. Dit wördtwört in de Sallaanse klinkers mitiene dudelijk. Woorden mit in 't [[Achterhooks|Achteroeks]], [[Tweants]] en [[Limburgs]] een ''oo'' kriegen in 't Sallaans een ''oe'': ''goed'' "good", ''<small>(</small>h<small>)</small>oek'' "hook". Dit geldtgelt ok veur de ''ee'', die ier een ''ie'' wer: ''nie(t)'' "neet". De ''oe'' in een woord as ''hoes'' veraanderde ier väke in ''uu'', mär dät is lange niet in alle woorden 't geval. Zo kennen zwat alle Sallaanse dialecten ''huus'' en ''uut'' naost ''moes''. Dit is ok 't geval in 't Oost-Veluws en in sommige [[Drents]]e dialecten (en kump ok buten 't Nedersaksische täälgebied veur, bi'jveurbeeld in 't [[Venray]]). De of-ekörte ''e'', die in 't Nederlaans tot ''e'' ewörren is, kan in 't Sallaans op drie menieren uut-espreuken wörren. Rond Kampen en in plaatsenpläsen mit lichtkaans [[Drèents|Drentse]]e dialectinvloed <ref>http://www.meertens.knaw.nl/vdw/2000.1/entjes.html</ref> zie-j daor een ''ee'' veur (''eten''), rond Zwolle en [[Dèventer|Deventer]] een ''ae/è'' (''èten'') en in de rest van Sallaand een körte ''e'' (''etten''). De [[clusters]] ''old'' en ''olt'' bleven in 't Sallaans be-ollen: ''old'' en ''gold''.