Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Ommelanden"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
7.106 bewerkingen
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
7.106 bewerkingen
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
{{HistLand|
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:1em;"
| vlage = [[Ofbeelding:Flag ommelanden.gif|150px|Vlage van de Ommelanden]]
!colspan="2" bgcolor="grey"|<big>Grunnegse Ommelanden</big>
| woapen = [[Ofbeelding:Ommelanderwapen.jpg|150px|Woapen van de Ommelanden]]
|-
| [[Ofbeelding:Flagnoaminlaandstoal ommelanden.gif|150px|Vlage= vanGrunneger Ommelanden]]
| koart = [[Ofbeelding: OmmelanderwapenKaart9.jpg|150px250px|WoapenHistorische koart van OmmelandenGrunnen]]
| heufdstad = Lokoale ploatsen▼
|-
| regeernsvörm = Heerlekhaid
▲| heufdstad
| stoatsheufd = Lokoale adel▼
| Lokoale ploatsen: [[n Daam]], [[Winzum]], [[Leek]], [[Midwolda]]
| dynastie = n.v.t▼
|-
| vroegeperiode = Vrouge-[[Middelaiwen]] - [[1595]]▼
| regerensvörm
| veurlopers = [[Lutje Fraislaand]]
| [[Heerlekhaid]]
| Provinzieopvolgers = [[Stad en Lande|Provinzie stad en Lande]]; ([[Grunnen (provinzie)|Provinzie Grunnen]]) ▼
|-
| km2 = 1700 km²▼
▲| stoatsheufd
| inwoner = ▼
| Lokoale adel en kloosters
| toalen = [[Grunnegs]], oorspronkelk [[Frais]]
|-
| periodereligie =
| feestdag = [[Pinkster]]▼
▲| vroege [[Middelaiwen]] - [[1595]]
| muntainhaid = [[Emdense guldenGulden]]▼
|-
|}}▼
| oppervlak
▲| 1700 km²
|-
▲| inwoner
|
|-
| toalen
| [[Grunnegs]], eer [[Freesk|Fries]]
|-
| religie
| protestaants
|-
| veurloper
| [[Fraislaand tuzzen Ems en Lauwers]]
|-
| opvolger
▲| Provinzie [[Stad en Lande]] ([[Provinzie Grunnen]])
|-
▲| dynastie
| n.v.t.
|-
| volkslaid
|
|-
▲| feestdag
| [[Pinksteren|Pinkster]]
|-
| munteenheid
▲| [[Emdense gulden]]
▲|}
 
[[Ofbeelding: kaart9.jpg|250px|right|Historische kaart Groningen]]
<div style="text-align: justify">
'''De Ommelanden''' is de oale noam veur de gebieden van t [[provinzie Grunnen]] dat boeten t [[Grunnen (stad)|Stad]] liggen, dij zo as de vlage en woapen al dudden denken, [[Freesk|Frais]] waren. Historisch waren der drij Ommelanden: [[Hunzego]], [[Fivelgo]] en t [[Westerkwartaar]]. t [[Reiderlaand (streek)|Reiderlaand]] en [[Westerwolde]] wuiren as appaarte gewesten zain. Ook t [[Gorecht|Gerecht]] (Stad en omstreken) wuir nait as Ommelaand zain. t [[Oldambt]] wordt asmis wel, asmis nait as appaart, vaarde, Ommelaand zain. De vlage van de Ommelanden verwiest aanders alleneg noar drij historische Ommelanden en de ien tetoal 11 onderkwartaren.▼
 
▲'''De Ommelanden''' is de oale noam veur de gebieden van tde [[Grunnen (provinzie)|provinzie Grunnen]] datdij boeten tde Stad [[Grunnen (stad)|StadGrunnen]] liggen, dij zo as de vlage en t woapen al dudden denken doun, [[FreeskFraislaand|Frais]] waren. Historisch waren der drij Ommelanden: [[Hunzego]], [[Fivelgo]] en t [[Westerkwartaar]]. t [[Reiderlaand (streek)|Reiderlaand]] en [[Westerwolde]] wuiren as appaarteapaarte gewesten zainzien, woarbie Westerwolde ook nimmer n Frais karakter had het. Ook t [[GorechtGerecht (streek)|Gerecht]] (Stad Grunnen en omstreken) wuir nait as Ommelaand zain. t [[Oldambt]] wordtwuir asmissumties wel, asmissumtieds nait as appaartapaart, vaardevaaierde, Ommelaand zain. De vlage van de Ommelanden verwiest aandersanders allenegenkeld noar de drij historische Ommelanden en de ienin tetoaltotoal 11 onderkwartaren. Op t moment dat dij vlage in zwang kwam har t Oldambt ook aal zien vraaihaid verloorn.
 
== Vrouge Middelaiwen ==
OmRond de [[Middeleewen|middelaiwenMiddelaiwen]] waren de Ommelanden [[Freesk|Fraistoaleg]], wijlin tied dat t [[Gerecht (streek)|Gerecht]] en [[Nedersaksisch|Westerwolde]][[Leegsaksisch]] warwaren. De Ommelanden nuimden zochzulfzokzölf [[Fraislaand tuzzen Ems en Lauwers|Lutje Fraislaand]] (''Lytsje Fryslân''). Zai wuiren bestuurd deur tde lokoale adel en de kloosters. Zo warwas t [[klooster van AuwerdAauwerd]] tde machtegstemachtigste van tde Ommelanden. Wieder waren de Ommelaanders vraai. Net zo as alle andere Fraizen in de [[Middelaiwen]] groalden zai van de ''Fraise vraaihaid''.
 
Net zo as tegenswoordeg bestonden de Ommelanden veuraalveural uutoet [[boerenboer]]en lougkendörpen. Der waren twij steden (loater drij) dij baaide veul invloud harren op tde ‘bestuurleuze’‘bestuurloze’ Ommelanden. Dit waren de [[Grunnen (stad)|Stad Grunnen]] en [[n Daam]] (loater ook [[Winschoot]]). n DamDaam har de maiste macht in de Ommelanden, mor dou tde Stad Grunnen zien invloud oetoefenen gong uutoefenen op tde Ommelanden, gong t mit Damn Daam al vlot aachteruutaachteroet. Ook t noaberstenoaberske [[Delfziel]] mit zien zeehoaven warwas n grotegrode konkurentkonkurrent veur n Daam.
 
== Middel-Middelaiwen ==
De Ommelanden hebben zochzok in t vergangenhaidverleden fel verzet tegen tde [[Stad Grunnen (stad)|Stad]]. ZieZai nuimden zochzulfzokzölf den ook: Eala Frya Fresena (De fraaievraaie FraisenFraizen, in t [[Oldfrais]]). As de adel op de börgen[[börg]]en en de grotegrode [[boerderijboerderieje|steeheerden]]s te veul macht kregen, gong de börgebörg of t steeheerd plat. Ook tde Stad is aal nal moal aanvallen deur de Ommelaanders ([[1227]]). Dou tde Stad te veul macht kreeg, sloten de Ommelanden zochzok aan bie tde [[Unie van OetrìchtUtrecht|Unie van Oetrecht]], zodat de invloud van tde Stad minder wuirworden zoll. Dit warwas gain slimme zet, wantden dou tde Stad zochzok ook aansloot bie tde Unie van OetrìchtOetrecht, aansloot en doarmit zien rèchtrecht om te verovern vernaggeldeinleverde ([[Reduksie van Grunnen]] 1595), wuiren de Ommelanden soamenvougd mit tde Stad tot tde provinzie [[Stad en Lande]].
 
== Stad en Lande ==
SuntdenSunt des binnen de Stad en de Ommelanden ain gebied. Noa n aantolaantal lutje konflikten metmit verschaaideneenkele lougkendörpkes, waren de opstanden tegen tde Stad oflopenveurbie. Stad en Ommelanden paasden zochzok aan mekoarainander aan en vörmen nau n ainhaid. t [[Freesk|Frais]] van de Ommelanden wuir verdrongen deur t [[Nedersaksisch|Leegsaksisch]] van tde Stad. DochToch binnen der nog wel watenkele Fraise woorden vindboar in t vrij nìje''nije'' [[Grunnegs]]e dialekt.
 
In 1619 kocht de Stad Grunnen de Heerlekhaid [[Westerwolde]].Bie de dreugleggen van n duil van de Dollart, wuir t Reiderlaand weer opgroot, mor heurde dou bie [[Oostfraislaand]]. Dou Oostfraislaand bie de Nederlanden ([[Keunenkriek Hollaand]]) vougd wuir, zag Grunnen zien kans om t Reiderlaand over te nemen en de [[Ems]] weer as oostgrenze vast te stèln. Ain groot geduilte het Grunnen weer in mouten levern aan Oostfraislaand. t Overege geduilte wordt tegenswoordeg bie t Oldambt rekend. Westerwôlde en t Reiderlaand hebben noeit offisjeel de titel van Ommeland kregen. Doch worden zai asmis wel aanduud as Ommelaand.▼
 
▲In 1619 kocht de Stad GrunnenGroningen de Heerlekhaid [[Westerwolde]] op. Bie de dreugleggen van n duildail van de [[Dollart]], wuir t [[Reiderlaand (streek)|Reiderlaand]] weer opgrootvergroot, mor t heurde dou bie [[Oostfraislaand]]. Dou Oostfraislaand bie de Nederlanden vougd wuir ([[Koninkrijk Holland|Keunenkriek Hollaand]]) vougd wuir, zag Grunnen zien kanskaans om t Reiderlaand over te nemen en de [[Ems]] weer as oostgrenzeoostgrens vast te stèlnstèllen. Ainn grootGroot geduiltedail doarvan het Grunnen weer ininlevern mouten levern aan Oostfraislaand. t Overege geduiltepaart wordt tegenswoordeg bie t Oldambt rekend (gemainte [[Reiderlaand (gemainte)|Reiderlaand]]. WesterwôldeWesterwolde en t Reiderlaand hebben noeitnooit offisjeel de titel van Ommeland kregen., Dochmor worden zai asmissumtieds wel aanduudaangeven as Ommelaand.
[[Ofbeelding:Grunneger Ommelanden.JPG|right|thumb|Grenzen van de Ommelanden in t tegenswoordege Grunnen]]
== Tegenswoordeg ==
De noam Ommelanden wordt tegenswoordeg nog mor weinigwaaineg bruukt, wijlin tieds dat in tde 19.[[19e eeuw|19e aiw]] (200 joarenjoar noa de ofschaffen van tde Ommelanden) alle Grunnegers de grenzen en noamen van tde Ommelanden nog kenden. De noamen van tde Ommelanden binnen nau allend nog trugge te vinden in noamen van voetbalklubsvoetbalclubs, riviertjesreviertkes of radiostatsjonsradiostations (bieveurbeeld: Oldambster Boys, Radio Westerkwartaar en [[WesterwoldseRadio Aa]]Westerwolde). Ook de [[Ommelanderzeediek]], de zeediek van Grunnen, dut heugenheugt aan de middeleewsemiddelaiwse goen*. De(''oetsproken bekendhaidas van de Ommelanden gait aal wieder achteruut, mor man wordt aal meer regionoal bewust, dus dizze kennis zell middelekerwies wel weer trugge kommengo-en'').
 
<nowiki>*</nowiki>''uutsproken as go-en''
 
{{GrunnegerOmmelanden}}
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Ommelanden"