Île Amsterdam
Île Amsterdam (Fraanse oetsproak: [ilamstəʁˈdam]), ok bekant as Amsterdam-eiland, Niej-Amsterdam, Nouvelle Amsterdam öf seempel Amsterdam, is n eailaand nöamnd noar de stad Amsterdam in Neerlaand. t Leg in t zuudn van n Indiesen Oseoan. t Is önnerdeal van de Fraanse Zudelike en Antarktiese Gebeden en vörm sammen met Île Saint-Paul, det 85 km noar t zuudn leg, ean van de vief distriktn van t territorium. Zinn boasis, t Martin-de-Viviès-önnerzooksstasion, vreuger ok wa Camp Heurtin en doarnoa La Roche Godon, en de eanigste neerzettige öp t eailaand, is de heufdstad van t territorium en hus roond de 30 (non-permeneante) inwönnern dee warkt in biologiese, meteorologiese en geomagneatiese studies.
| Île Amsterdam | ||
 | ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Fraans | |
| Heufdstad | Martin-de-Viviès | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte | 55 km² | |
| Inwonners | 30 | |
| Lengte | 10 km | |
| Breadte | 7 km | |
| Heugste peunt | Mont de la Dives (867 m) | |
| Oaverig | ||
| Volksleed | La Marseillaise | |
| Tiedzone | UTC+5 | |
 Koarte van Île Amsterdam. | ||
Skiednisse
bewarkÖntdekkige
bewarkt Eailaand wörn öp 18 moart 1522 deur n Baskies-Spoansn öntdekker Juan Sebastián Elcano öntdekt, önnerweg öp zinne reais veur globoale sirkumnavigoasie. Hee döa doch nich t eailaand nen noam gefn. Noadet Neerlaandsn kapiteain Anthonie van Diemen t eailaand nöch ön-nöamd veendn, nömn e't noar t skip woaröp e zat, Nieuw Amsterdam, öp 17 juni 1633[1]. De earste woar-nömn laandige was in desember 1696 deur n Neerlaander Willem de Vlamingh[2].
18n joarhönnerd
bewarkFraansn kapiteain Pierre François Péron (nich te verwarn met François Péron) zeg det e d'r lea van 1792 töt 1795. De Memoires van Péron, woarin e zinne ervoarign beskrif, bint oet-brach in bepärkte öploage en bint noe-an-n-dag n duur verzoamelveurwarp. In de vreugere däge was d'r verwarrige oawer welk eailaand Amsterdam en welk eailaand Saint-Paul was. In febrewoari 1793 veendn Sir George Staunton an boord van t H.M.S. Lion öp t zuudlikste van de twea eailaandn nen zeahöndejoager met vier oare männe öp zinne wegge öp China an. Det eailaand hett noen Saint-Paul.
19n joarhönnerd
bewarkIn n harfst van 1833 döa't Britse skip Lady Munro skipbreuk liedn öp t eailaand en de 21 oawerleawndn wörn twea wekn loater deur n zeahöndejachtskip red [3].
In jannewoarie 1871 döa Heurtin, nen Fraansn inwonner van Réunion, ne pögige öm ne neerzettige te moakn öp t eailaand. Noa zeawn moandn doar wes te wean kömn zee met de konklusie det öare pögign öm vea te holdn en greunte te verbaawn vruchtleus warn en gungn zee trögge noar Réunion, woarbiej zee t vea achterloatn öp t eailaand [4].
De eailaandn Île Amsterdam en Île Saint-Paul wörn veur t earst claimed deur Martin Dupeyrat veur Fraankriek in 1843. Echter, n gouverneur van Réunion wiezn de goodkeurige van disse aksie of en Fraankriek kriegn de formeale kontrole pas in oktober 1892[5].
20n joarhönnerd
bewarkDe eailaandn wörn önnerdeal van Madagaskar in 1924 en wörn dös ne Fraanse kolonie. n Earstn Fraansn boasis öp Amsterdam was moakt in 1949 en hetn Camp Heurtin. n Global Atmosphere Watch hef nöch immer ne anweazigheaid öp t eailaand.
Territorioale claims
bewarkÎle Amsterdam, samn met Île Saint-Paul, wör deur sömmige Mauritioanse partiejn zeen as nasjonoal territorium. De vroage angoande Mauritioanse sovereiniteait oawer de twea eailaandn wör öp-brach in 2007 deur opposisieleaider Paul Raymond Berenger. Dissen niejn claim könn öp-brach wörn in nieje diskussies met Fraankriek, samn met n claim oawer Île Tromelin, den a länger besteet [6].
Ömgeffige
bewarkGeogroafie
bewarkt Vulkoanies eailaand is nen potensjeal aktievn vulkoan met de loatste oetbarstige in 1792. t Hef ne öppervlokte van 55 km² met t längste stök van eann kaant van t eailaand noar t oarn 10 km langn, en geet zoo heuge as 867 m öp Mont de la Dives. t Heuge sentroal gebeed van t eailaand, met ne heugte van boawn de 500 meter, met de piekn en kalderä, steet bekant as Plateau des Tourbières. De klifn an de westköste van t eailaand, dee oawer de 700 meter heug wean könt, stoat bekant as de Falaises d'Entrecasteaux[7].
Klimoat
bewarkÎle Amsterdam hef n mild, oseoanies klimoat, met nen mirldn joarliksn temperoatuur van 13 °C, reagnval van 1.100 mm, anholdnde westerweendn en heuge vöchtigheaidsnivoos[8].
| Moandlikse heugste en emiddelde temperatuurn van Île Amsterdam. | |||||||||||||
| Moand | Jan | Feb | Mar | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Des | Joar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mirdle heugte temperoatuur °C | 19,5 | 19,8 | 18,7 | 17,3 | 15,4 | 14,0 | 13,3 | 13,3 | 13,8 | 14,7 | 15,9 | 18,0 | 16,1 |
| Doagliks mirlde temperoatuur °C | 16,6 | 17,0 | 16,1 | 15,0 | 13,3 | 12,0 | 11,3 | 11,1 | 11,6 | 12,3 | 13,5 | 15,5 | 13,8 |
| Mirldn loagstn temperoatuur °C | 14,3 | 14,5 | 13,7 | 12,9 | 11,2 | 9,8 | 9,3 | 9,0 | 9,5 | 10,1 | 11,3 | 13,2 | 11,6 |
| Nearslog in mm | 96 | 78 | 82 | 102 | 110 | 113 | 104 | 95 | 83 | 85 | 90 | 81 | 1.119 |
| Mirlde antal uurn zönnelich | 177 | 145 | 134 | 110 | 107 | 99 | 104 | 121 | 123 | 141 | 150 | 170 | 1.581 |
Flora en fauna
bewarkMear informoasie:Gemoatigde graslaanden van Amsterdam en Saint-Paul
Vegetoasie
bewark
Phylica arborea-beume kö'j öp Île Amsterdam veendn, nen beumesoort dee'j ok öp Tristan da Cunha en Gough veendn könt, moar neargns oars in n wearld kö'j öar in t loagbos veendn zoo-a'j t hier könt. t Hetn t Grand Bois, det vreuger oawer t heale loaglaand van t eailaand te veendn was töt n 19n joarhönnerd, en woarvan noen slechs ach kleaine stökskn oawerblieft[9].
Vögel
bewarkt Eailaand is de hoezige van n endemiesn Amsterdamalbatros, den iej alleannig öp Plateau des Tourbières veendn könt. Oare zeldzoame vögelseurte bint n Grötten Joager, Arktiesen Stern en n rotspinguïn. n Amsterdameand is noen oet-störwn, net zoo-as n antal broodpopuloasies van störmvögel. t Seent-Helenafezäntske is hier introduseard. Zoowa't Plateau des Tourbières en de Falaises d'Entrecasteaux bint Wichtige Vögelgebeedn nöamd deur Birdlife International, de loatste veur öare grötte broodkolonie van Indiese geelsnoekensalbatrösse.
Zoogdiere
bewarkD'r bint ginne origineale laandzoogdiere öp t eailaand. Subantartkiese zeabeern en zuudlike zea-olifaantn broodt öp t eailaand. Introdusearde zoogdiere bint hoesmoes en broenen rat. D'r bin verwilderde kätte[10].
Nen distinktn soort vea kö'j ok öp t eailaand veendn. Disse kömt of van vief introdusearde diere dee met Heurtin metkömn tiedns zinne körte pögige öm t eailaand te wonnen in 1871[11], en in 1988 warn d'r a 2.000. Noadet zee d'raachterkömn de't vea t eailaand skoade andöa baawn zee n hekke woardeur t vea alleannig nöch öp t neurdlike deal van t eailaand roondloopn kän.
Referensies
bewark- ↑ http://archive.is/20110514062321/http://www.btinternet.com/~sa_sa/amsterdam/amsterdam_history_early.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20140326213058/http://www.hetscheepvaartmuseum.nl/kenniscentrum/kalender
- ↑ http://books.google.nl/books?id=Sg49AAAAIAAJ&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false
- ↑ http://archive.is/symk6
- ↑ http://archive.is/20110514062321/http://www.btinternet.com/~sa_sa/amsterdam/amsterdam_history_early.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20160305012002/http://www.gov.mu/English/Pages/PageNotFound.aspx
- ↑ https://web.archive.org/web/20150212105842/http://www.birdlife.org/datazone/sitefactsheet.php?id=6903
- ↑ http://www.ndsu.edu/subantarctic/ile_amsterdam.htm
- ↑ http://www.wondermondo.com/Countries/An/SubAntarctic/StPaulAmsterdam/GrandBois.htm
- ↑ http://jygeorges.free.fr/english/ams04b.html
- ↑ http://jygeorges.free.fr/english/ams04b.html