Amfibieën

Amfibieën (Amphibia) zeent kooldblodige deers. Den naam amfibie keump van t Grieks ἀμφί-βιος amphí-bios, wat "dubbel-leawend"[1] bedudet. Ze köant beaide op dat laand as in dat water geworden.

Oonder amfibieën wordt kikvörske en pädden (Anura), salamanders (Caudata) en wörmsalamanders (Gymnophiona) rekkend. Der zeent bie mekaar mear as 7000 bekeande soorten. Doarbie zeent 6200 soorten kikvörsken en pädden, 630 soorten salamanders en 19 soorten wörmsalamanders. In dat eerste verendeel van 2010 wörden der al 75 nieje soorten amfibieën oontdekt en beneumd. Dat is ne beheurlike tooname in vergeliek met vuurgoande joaren. Seend 1985 is dat volledige antal wetenskoppelik beskrewene soorten met 60% gröaid.

Liefbeskriewing

Kikvörsken en pädde

Kikvörsken hebt een pearvörmig lief, ne stoompe kop, machtig nen breden bek en aait veer peute. Kikvörsken hebt onmeundig staarke, lange achterpeute, woermet de meesten machtig nen eande springen köant. Alle kikvörsk- en päddesoortn, zelfs dee wat hoaste neet springen köant, köant hiermet oardig zwemmen. Dee soorten wat kort bie of in dat water leawet, hebt een vlees tusken de tene um zik better in dat water ofzetten te können.

Salamanders

Salamanders hebt n laank lief met nen langen start. Dat gef een antal soorten salamanders wat mer twee peute hef. Wörmsalamanders liekt op wörme en hebt geheels gin peute mear. Rechte salamanders drukt bie t zwemmen de peutjes stief tegen dat lief um te zwemmen en maakt ne slingerende beweaging met dat lief. Vuur dat zwemmen gebroekt ze heuwdzakelik den start

Hoed

Amfibieën wat in t water leawet, hebt zonne dunne hoed, det der water en zoerstof duurhen kan. Toch köant mennige salamanders en kikvörsken de hoed anpassen um in keuldere gebeden in weentersloap te goan. De hoed wörd dan dreuger en löt meender water duur, zodet ze längeren tied oonder steender, in geater of kuulkes wean köant.

Kenmaarkend an alle amfibieën is det ze völle klieren in de hoed hebt. Dee zeent vuurnamelik vuur dat maken van ne sliemloage. Wiedters köant alle amfibieën gif of aandere jökkerige of breanderige middelkes ofstoten. Dit doot ze klieren op de kop achter dat oge, dee as good te zeen zeent. Disse wordt de paratoïden neumd. Mennige Europese kikvörsken hebt twei dudelike hoedvoolden op de rugge. Dit neumt gelearde leu de dorsolaterale liesten. Aandere kikvörsken en salamanders, mer vuural pädden, hebt völle kleaine, vrot-achtige knubbekes op de rugge. Dit zeent ook klieren.

Amfibieën mut net as kroepdeers regelmoatig de hoed ofwaarpen. Dit doot ze meesttieds bie nacht en ook beheurlik rap. Doarumme wörd dit hoaste nooit ezeen. Dat ofwaarpen is hard waarken vuur de amfibieën. As ze der met gangs zeent, trekt ze den bek wied lös, wringt zik in alle bochten, bloast zik op of striekt met dat lief oaweral langs um dat vel te loaten barsten. Noa dat ofwaarpen et de amfibieën öar oolde vel meesttieds wier op.

Spieren

De meeste amfibieën liekt neet al te vlot. Toch hebt ze beste spieren, woermet ze rap vortsketen köant as det neudig is. Salamanders köant bievuurbeeld rap vortsketen duur stewige kroonkelende beweagingen te maken. Wat kikvörsken springt met öare staarke achterbene rap nen eande vort. De knoflookpädde kan zik mirakels rap ingreawen. De ruggenstreeppädde kan tippelen as nen moes en maakt zo beheurlik wat meters.