Archimedes

Archimedes (Grieks: Ἀρχιμήδης; 287 veur Christus – 212 veur Christus) was nen Grieksen wiskundegen, natuurkundegen, ingenieur, oetvinder en steernskundegen. Der is neet völle ovver zien laeven bekend, toch wöd e ezene as ene van de belangriekste wettenskoppers in de klassieke oldheid. In de natuurkunde hef e de grondvesten elegd veur ondermeer de hydrostatika en de warking van den hefboom. Hee hef, volgens de ovverlaevering, völle verni-jende machines ontworpen, woaronder kriegswarktugen as den katapult, en ne riege van spegels woarmet e skaepen in braand kon zetten. Moar hee dee ok oetvindingen veur et börgerlaeven, zoas ne waterpompe op grond van n soort wormrad, wat nog altied de skroeve van Archimes eneumd wödt, en katrollen en hefbeume.

Archimēdous Panta sōzomena, 1615

Den wet van Archimedes (de opweertse kracht op n veurwarp is geliek an et gewicht van de hoovölheid verplaatste vleujstof) hef e volgens sommege verhalen oetevonden toon at e in et bad zat, woarnoa hee in de blote konte de stroate opleep, en "Eureka!" (ik heb et evonden) reerden.

Ok in de wiskunde hef e ziene spoorn verdeend: hee hef ne alderbastend sekure benoadering van et getal pi egovven, en met et berekkenen van sommen van on-endege riegen en den inhold van oppervlaktes dee um ne asse edraejd wodt was e de tied veuroet.