Wikipedia

Claude Monet

Oscar-Claude Monet (14. november 1840 – 5. december 1926) was nen fransken skilder. As soudöänig was he grundlegger van et impressionisme, den belangryksten vöärlouper van et modernisme. Monet probeerden natuur to skilderen sou as hee et wårnöäm. Tydens syne loupbane was hee den meyst vastholdenden un druksten impressionistisken skilder, wårby et güng üm de eygen wårneaming. Vöäral syne plein air (in de butenlucht) landskappen sint bekend. De term 'impressionisme' is ne afleiding van syn skilderye Impression, soleil levant, den vöär et eyrst up de sounöömde 'uutstalling van afwysingen' stünd van 1874. Et was Monet en en paar kameröäde syn antwoord up de Salon, ne deftige un vöärname künstuutstalling in Parys.

Monet in 1899

Monet groiden up in Le Havre in Normandie. Al van kindsbeyn an was he vöäle buten un möäg he gaerne teykenen. Syn moder, Louise-Justine Aubrée Monet, dea em voordan anmodigen, mär syn vader, Claude-Adolphe, vünd et mär niks. Den meynden, hee solde mär sakenman worden. Monet kun heyl good med syn moder, mär see störv in 1957 (do as Monet 16 was). Hee wör do underbracht by syne kinderlouse möhe Marie-Jeanne Lecadre. Hee güng hen studeren an de Académie Suisse, under den akademisken historisken skilder Charles Gleyre. Hee sat ouk by Auguste Renoir in de klasse. Syn eyrste warken warren landskappen, seysichten un portretten. Dee tröäken anders noch neet vöäle kykers. Nen grouten invlood was Eugène Boudin, den as em plein air leyrden skilderen. Vanaf 1883 woanden Monet in Giverny (ouk in Noordfrankryk), wåras hee en huus en land kochteden un den heylen hov up den kop satten, med as resultaat ouk nen vyver med waterlelys.

Monet wol niks lever as et franske landskap sou nauwköärig möägelik vaste leggen. Vandår at he deselvde afbeylding steyds mär weader upny skilderden, üm et veranderende lecht vaste to leggen un et vergån van de jårgetyden. Syne bekendste warken sint under meyr ne ryge hoistapels (1890-1891), skilderyen van de Katedråle van Rouen (1892-1894) un de skilderyen van de waterlelys in synen hov in Giverny. Dår spandeerden hee en grout deyl van syne lätste 20 leavensjåren an.

By leaven had hee al heyl wat sukses un goodbesöchte uutstallingen, mär vöäral in de tweyde hälvde van de 20. eywe wör hee eyne van de bekendste skilders van de wearld. Vöäle skilders vindet em en grout vöärbeald.

Monet störv med 86 jår an lungkanker up den 5. december van 1926. Hee is begraeven up den karkhov van Giverny.

Leaven

bewark

Vroge jåren

bewark

Claude Monet wör geboaren up den 14. november 1840 in Parys. Hee was den tweyden söäne van Claude Adolphe Monet un Louise Justine Aubrée Monet. Hee wör döyped in de Roumsk-Katolike Karke as Oscar-Claude, mär syne olden nöömden em altyd Oscar. Ondanks syne roumske wörtel was he syn heyle vulwassene leaven ateist.

In 1845 verhüüsden de Monets når Le Havre in Normandie. Syn vader had nen grouthandel un wolde dat Monet der ouk in solde gån, mär heeselv wol gewoan skilderen. Syn moder was sangeresse, un modigden em an üm ne loupbane in de kunst to volgen.[1]

Up den 1. april 1851 güng he når de Skole van de kunsten in Le Havre.[2] Hee vünd der neet vöäle an, mär kun good teykenen un med 15 jår verdeenden hee al geld med karikaturen un portretten van syne kameröäde maken.[3] Syne eyrste teykenlessen kreag he van Jacques-François Ochard, oldstudent van Jacques-Louis David.[3] Rund 1858 wör he kündig med Eugène Boudin, ouk kunstenaar, den as Monet anspoarden syne techniken wyder to untwikkelen. Den leyrden em ouk techniken vöär in de butenlucht (plein air). Med mekander tröäken se der regelmåtig up uut.[4][5] Monet meynden, Boudin was synen meister, wåras hee "allens an to danken had" vöär syn latere success.

In 1857 küm syn moder uut de tyd.[6] Hee woanden by syn vader, un möhe Marie-Jeanne Lecadre. Den lätsten hülp Monet ouk wyder vöärin syne loupbane.[5][6]

Parys un Algerye

bewark

Tüsken 1858 en 1860 studeerden Monet in Parys an de Accadémie Suisse. Dår wör he kündig med Camille Pissarro in 1859. Tüsken 1861 un 1862 must he under den militären deenst, un küm by de Chasseurs d'Afrique (Afrikaanske Jagers).[7] Volgens Monet selv was synen tyd in Algerye bepålend vöär de rest van syn leaven. "Et lecht un leavendige klören van Noordafrika warren et juweel in myne tokumstige undersöken."[8] Hee wör der seek un must weaderümme når Le Havre. Dår kochten hee sik uut wyderen deenst, un wör kündig med Johan Barthold Jongkind, den as samen med Boudin nen vöärnamen leyrmeister wör vöär Monet.[9]

 
Middagmål up et grös (rechtse deyl), 1865–1866, Parys, med Gustave Courbet, Frédéric Bazille un Camille Doncieux, Monet syne eyrste vrouwe, Musée d'Orsay[10]

Hee küm weaderümme nå Parys un pendelden regelmåtig hen un weader. Hee küm to warken in Charles Gleyre's studio, wåras hee künnigheid kreag an Pierre-Auguste Renoir un Frédéric Bazille.[11] Bazille wör uutendelik Monet syn beste måt. Med mekander reisden se nå Honfleur, wåras Monet verskeidene "oveningen" van den haven skilderden un de munding van de Seine. Monet, Renoir un Alfred Sisley satten vake nöäst mekander to skilderen.[12] Alle dree wolden se gaerne nye skounheidsidealen in alledaagse underwarpen benådrükken.

In dissen tyd makeden hee Vrouwe in hov un Le déjeuner sur l'herbe (Middagmål up et grös), syn eyrste groute un sukcesvulle dook. Volgens wat brunnen et vöärnaamste wark uut de begintyd van Monet.[12]

Do as he al med La Pointe de la Hève by laegtyde un Munding van de Seine by Honfleur vöäle gode reaktys had ekreagen by de Salon in 1865, hoapeden hee at he med Middagmål up et grös in 1866 as vasten skilder in de Salon sol künnen kummen. Mär hee kreag et neet up tyd af. Dårümme stüürden hee De vrouwe in et gröne kleyd in un Pavé de Chailly, wårmed as et em ouk wal lükkeden.[11][13] Töt 1870 stüürden hee vanaf den tyd alle jåren wat in, mär enkel in 1866 un 1868 vünden de beoordeylers et de möde waerd.[9] Do gavven hee et up. In 1880 probeerden hee et noch eyn mål.[9] Mär syn wark wör beskreaven as radikaal, un "af to råden up alle möägelike maneren."

 
Dree grasende kobeeste, 1868, pastel up papyr

In 1867 kreag syne domålige vreendin Camille Doncieux—den as twey jår eyrder model stünd vöär syne skilderyen— öär eyrste kind, Jean.[14] Monet was drytensgek med Jean un nöömden Camille syne vrouwe, sou dat Jean as synen söäne anenöämen solde worden.[15] Monet syn vader was der noch neet sou wys med; den skeiden uut med em geld vöärsketen üm de verholding med Camille.

Al eyrder dat jår must Monet verhüsen nå et huus van syn möje in Sainte-Adresse.[11][13] Hee skilderden hyr unmündig vöäle, mär kreag in dissen tyd ouk vöäle last van de ougen. Der wördt emeynd at dat med jachterigheid to maken had. Hee kun der in yder geval neet med in de sünne warken.[11][13][9]

Monet was gek med syn gesin, üm skilderden se fråi vake, wåras skilderyen as Kind med ne kumme, en portret van Jean Monet getügen van sint. Med name dit wark löt de eyrste beginselen seen van Monets latere impressionistenwark.[16]

Kunstgadderaar Louis-Joachim Gaudibert hülp em weader torügge by Camille, un med mekander verhüüsden se en jår later når Étretat.[11] In dissen tyd begün hee sikselv to presenteren as figuurskilder van et 'explicit gewoane". Dat bleav he doon töt in de jåren '70 van de 19. eywe.[11][17] Underwyl dea he ouk uutproberen of he syne eksperimentäle skildertechniken in plein-airstyl kun invogen. Vöärbealden dårvan sint Et strand van Sainte-Adresse un Up den over van de Seine. Den eyrsten was "de eyrste in de ryge van skilderyen wår turisten up ståt".[11][13]

Gaudibert had al verskeidene skilderyen van em ekocht un gavven nu ouk updracht vöär en skilderye van syne vrouwe un andere projekten. Twey jår lange warren Gaudiberts syne vöärnaamste geldsketers.[9][15] Later kreag Monet geld van kunstskilder un gadderaar Gustave Caillebotte, van Bazille un meskeen ouk Gustave Courbet, al had den lätsten noch wal es skuldeyskers achter sik an.[9]

 
De vrouwe in et gröne kleyd, Camille Doncieux, 1866, Kunsthalle Bremen

Verbanning un Argenteuil

bewark
 
Portret van Claude Monet, Carolus-Duran, Mal:Circa

Up den 28. juni 1870 trouwden he med Camille. Kort dårnå bröäk den Fransk-Prüsisken Oorlog uut.[18] In den oorlog woanden hee med syn gesin in Londen un Neaderland, üm under den deenstplicht hen to kummen.[19] Med syn måt Charles-François Daubigny verbanden hee sikselv. In Londen küm Monet syn olde måt Pissarro weader teagen. Ouk löyp he den amerikaan James Abbott McNeill Whistler teagen et lyv. Den stelden em vöär an den synen künsthandelaar Paul Durand-Ruel, wat en döärslaggeavend ougenblik in Monet syne loupbane was. In Durand-Ruel syne versameling saggen he wark van John Constable un J. M. W. Turner. Hee was under den indruk van wo as Turner med lecht ümmesprüng, vöäral in de döker wårup as der mist up de Theems to seen is.[20][19][21][22] Hee güng vake de Teems hen skilderen, nöast ouk Hyde Park un Green Park.[19] Vöärjår 1871 wör syn wark eweigerd by de uutstalling van de Royal Academy. Polity meynden, hee kun wal es nen revolutionäär weasen.[23][18] In dat jår störv ouk syn vader.[20]

In 1871 verhüüsden et gesin nå Argenteuil in 1871. Hee had vöäle tyd med neaderlandske skilders döärebracht, un hee begün de ümgeaving rund de Seine to skilderen.[24] Üm ouk vanaf et water to skilderen kochteden hee sikselv nen seilboot.[20] In 1874 verhüüsden he når en ny "rose huus med gröne lüke" in Argenteuil, wåras hee vyvteen skilderyen makeden van synen hov.[24] Vanaf warken as Gladioli begün Monet nen hov to underholden üm to skilderen.[24] Et huus en den hov warren et vöärnaamste underwarp van syne lätste jåren in Argenteuil. Underwyl löäs he sik in in de klöörteorien van den skeidkündigen Michel Eugène Chevreul.[20] Dree jår lange hüürden hee ouk ne grote villa in Saint-Denis vöär dusend frank et jår. Up Camille Monet up ne tuinbanke is den hov van de villa to seen. Ouk meynet wat kenners at Camille der med en drovig gesichte kikt ümdat see net ehöyrd hevt at öär vader uut de tyd is.

De Monets hadden et in dissen tyd neet breyd. Summer 1870 kunden se ne hotelreakening neet betalen un woanden in ne goodköypere butenwyke van Londen. Mär in 1872 kreag he de arvenisse van syn vader un verkochten hee wat skilderyen, wårdöär hee twey bedeenden nen gårdenkearl kun betalen.[25][26][27] Nå ne goodbesöchte uutstalling van wat seysichten un et winnen van de silverne medaille in Le Havre wörden Monets skilderyen in beslag enöämen döär skuldeyskers. Skeypsmagnaat Gaudibert kochteden se uutendelik vöär em weader.[28]

Impressionisme

bewark
 
Impression, Sunrise (Impression, soleil levant), 1872; the painting that gave its name to the style and artistic movement. Musée Marmottan Monet, Paris

Durand-Ruel kochteden sik voordan minder skilderyen van Monet en syne möäge. Monet, Renoir, Pissarro, Sisley, Paul Cézanne, Edgar Degas un Berthe Morisot begünden selvstandig to eksposeren; dat deaden se under de name Anonym Genoutskap van Skilders, Bealdhauwers un Gravöörs. Monet was dryvenden kracht.[29][30] Hee haalden inspiraty uut de styl un underwarpen van syne net wat öldere stylgenouten Pissarro un Édouard Manet.[31] De grupe wolde niks to maken hebben med et ümhoug evöllene van de Salon. De name was eköäsen üm ouk nargens med in verband to stån.[29][32] Monet wör bekend as de vöärnaamste landskapsskilder van de grupe.

By de eyrste tentounstelling, in 1874, had Monet der under meyr , Impressy, sünsupkumst, Et middageaten un Boulevard van de Kapucynen hangen.[33] Den künstkenner Louis Leroy was der neet van under den indruk un skreav ne bytende beoordeyling. Hee must vöäral Impression, sünsupkumst (1872) hebben. Dårup is ne dokige afbealding van de haven van Le Havre to seen. Hee introduceerden de term "Impressionism", 'indruk-upwekkend'. Torügholdende kenners un ouk et groute publik lachden de grupe uut, un seaden vake at de skilderyen 'neet af' warren.[30][32] Meyr vöäruut denkende kenners warren jüüst to spreaken oaver de verbealding van et moderne leaven. Volgens Louis Edmond Duranty was de styl ne "revoluty in de skilderskünst".[32] Leroy had later spyt van et bedenken van den name, ümdat der volgens em weinig "indrükwekkends" an was.

By skatting kümmen der 3500 lüde kyken nå de tentounstelling. An syn Impressy, sünsupkumst hüng Monet en pryskaartjen van 1000 frank. Nüms wol et der vöär geaven.[34][35][36] De tentounstelling was vry togangelik vöär 60 frank. Kunstenaars kunden sunder beoordeyling van ne jury öär wark uphangen.[34][35][36] In 1876 organiseerden se noch ne tentounstelling, weader as teagenhanger van de Salon. Monet hüng der 18 skilderyen up, wårunder Et Strand van Sainte-Adresse wårin as meyrere Impressionistiske trekken to seen sint.[37]

By de darde tentounstelling, up 5. april 1877, stüürden he söäven skilderyen in van de twaalvene wat he der de dree månd der vöär emaked had van Gare Saint-Lazare. Et was de eyrste mål at he meyrere skilderyen van etselvde beald had, "üm sorgvüldig öäre afbealdingen un tydelikheiden to benådrukken".[38] Beoordeylers vünden et mooie skilderyen. Vöäral wo as he de ankumst un et vertrek van treinen wüst to vangen.[38] By de veerde tentounstelling was he vöäral sprekker vöär Caillebotte.[30] Syn lätste tentounstelling med de Impressionisten was in 1882. Veer jår later kümmen de Impressionisten vöär et lätste to houpe.[39]

Monet, Renoir, Pissarro, Morisot, Cézanne un Sisley güngen voordan med nye metoden verkennen üm de warkelikheid af to bealden. Se musten niks weaten van de dunkere skarpe teagenstellingen van romantiske skilderskunst un warren vöäral druk med bleake tounen. Monet bleav warken an maneren üm oavergangseffekten to skilderen un söchteden voordan nye underwarpen, mär ouk afneamers. Syne skilderyen uut de jåren '70 van de 19. eywe makeden blyvend indruk up syne tydsgenouten. Vöäle lüde verhüüsden selvs nå Argenteuil ümdat se in syne skilderyen eseen hadden wo mooi as et der was.[30]

Uutstalling

bewark
  1. ↑ Claude Monet Biography. Earchiveerd up 9 February 2017. Erådpleegd up 7 February 2017.
  2. ↑ Arnold, Matthias (2005). Claude Monet. London: H Books. p. 3. ISBN 9781904950004.
  3. ↑ 3,0 3,1 Fourny-Dargère, Sophie, and Claude Monet (1992). Monet. New York: Konecky and Konecky. p. 30. ISBN 9781568522487.
  4. ↑ Oxford Art, Monet, Claude (31 October 2011). Erådpleegd up 24 May 2021.
  5. ↑ 5,0 5,1 Mal:Cite journal
  6. ↑ 6,0 6,1 Isaacon, Joel, Monet, (Oscar-)Claude (2003).
  7. ↑ House, John (1986). Monet: Nature Into Art Mal:Webarchive. New Haven, Conn: Yale University Press. p. 5. ISBN 9780300043617.
  8. ↑ Jeffrey Meyers, "Monet in Algeria", pp 19–24 "History Today" April 2015
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :42
  10. ↑ Musée d'Orsay: non_traduit. Earchiveerd up 31 July 2020. Erådpleegd up 2 February 2021.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :112
  12. ↑ 12,0 12,1 Mal:Cite book
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Mal:Citation
  14. ↑ Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :82
  15. ↑ 15,0 15,1 Mal:Cite journal
  16. ↑ What Did This $1.4M Painting Have To Do With Monet's Suicide Attempt? (2 August 2012). Earchiveerd up 23 January 2023. Erådpleegd up 23 January 2023.
  17. ↑ Mal:Cite journal
  18. ↑ 18,0 18,1 Charles Stuckey "Monet, a Retrospective", Hugh Lauter Levin Associates, 195
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :113
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :43
  21. ↑ Mal:Cite news
  22. ↑ Dominique Lobstein, Monet, Éditions Jean-Paul Gisserot, 2002, pp. 38, 106-107
  23. ↑ The texts of seven police reports, written on 2 June – 9 October 1871 are included in Monet in Holland, the catalog of an exhibition in the Amsterdam Van Gogh Museum (1986).
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam House2
  25. ↑ Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :83
  26. ↑ Poulet, Anne L.; Murphy, Alexandra R. (1979). Corot to Braque: French Paintings from the Museum of Fine Arts, Boston. Boston: The Museum. p. 92. ISBN 0-87846-134-5.
  27. ↑ Fourny-Dargère, Sophie, and Claude Monet (1992). Monet. New York: Konecky and Konecky. pp. 58, 64. ISBN 9781568522487.
  28. ↑ Charles F. Stuckey, pp. 11–16
  29. ↑ 29,0 29,1 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :44
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :114
  31. ↑ Mal:Cite book
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Samu, Margret, Impressionism: Art and Modernity (October 2004). Earchiveerd up 13 October 2004. Erådpleegd up 26 May 2021.
  33. ↑ Mal:Cite book
  34. ↑ 34,0 34,1 Bernard Denvir, The Chronicle of Impressionism: A Timeline History of Impressionist Art, Bulfinch Press Book, 1993
  35. ↑ 35,0 35,1 Bernard Denvir, The chronicle of impressionism: an intimate diary of the lives and world of the great artists Mal:Webarchive, Thames & Hudson, Limited, 1993
  36. ↑ 36,0 36,1 The First Impressionist Exhibition, 1874 – Notes. Earchiveerd up 10 January 2014. Erådpleegd up 10 January 2014.
  37. ↑ Citeerfaut: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam :102
  38. ↑ 38,0 38,1 Mal:Cite journal
  39. ↑ Mal:Cite book
  40. ↑ Search the Collection » Norton Simon Museum. Earchiveerd up 20 december 2013. Erådpleegd up 18 december 2013.
  41. ↑ Musée d'Orsay: Claude Monet Women in the Garden. Earchiveerd up 14 January 2015. Erådpleegd up 18 december 2013.
  42. ↑ Claude Monet – Garden at Sainte-Adresse. Earchiveerd up 30 January 2022. Erådpleegd up 11 april 2018.
  43. ↑ Das Städel Museum – Kunstmuseum in Frankfurt. Earchiveerd up 24 december 2013. Erådpleegd up 21 december 2013.
  44. ↑ Claude Monet – La Grenouillère. Earchiveerd up 24 January 2022. Erådpleegd up 11 april 2018.
  45. ↑ Artwork. Earchiveerd up 8 January 2015. Erådpleegd up 22 december 2013.
  46. ↑ London, The National Gallery, Claude Monet - The Beach at Trouville - NG3951 - National Gallery, London. Earchiveerd up 24 december 2013. Erådpleegd up 22 december 2013.
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Claude_Monet&oldid=330272"