Dortmund

Dortmund ([ˈdɔɐ̯tmʊnt]; Plat: Düörpm ([dyːœɐ̯pm̩]); Latien: Tremonia) is nen groten stad in Duutsland. Et lig in et Bondsland Noordrein-Westfalen. Met 571.403 (2011) inwonners is et de op zeuwen noa grötste stad van Duutsland. Dortmund is de grötste stad van et Roergebeed wat inwonnertal en oppervlak angeet. Dortmund heurt ook too et grote versteadelikte Rein-Roergebeed, woer't mear as 12 miljoen leu wont.

Plein van de Duutse eenheid, Dortmund,

De rivier de Roer streumt bezuden van de stad, en de kleindere rivier de Emsker löp duur de gemeente. Wieders keump et Dortmund-Emskanaal oet in de haawn van Dortmund, wat de grötste binnlandse haawn van Europa is.

Dortmund steet bekend as de greune wearldstad van Westfalen. Zowat de helfte van de gemeente besteet oet waterweagen, bos, landbouwgrond en greun inerichte stukke, zo as et Westfalenpark en et Rombergpark. Hier steet tegenoawer dat der in dit gebeed ook al nen beheurliken tied noar kollen egreaven wördt en stoal wördt emaakt.

Geskiedenisse

In geskriften van tusken 880 en 885 noa Kristus wördt een döarpken Throtmanni neumd, wat op de stea lea woer't non Dortmund is.

Tusken 1150 en 1152 gung et hele städken in vlammen op. Keizer Frearik I (Barbarossa) van et Healige Roomse Riek leut et in 1152 helemoal vanniejs optrekken en wonden der twee joar. in 1220 wör et ne Keizerlike Vriejstad. In dissen tied was et de vuurnaamste stad van de Haanze an n Westfaalsen Rein.

Vanof 1320 wörd de stad in de geskriften aait "Dorpmunde" neumd. In 1661 störten de Reinoldikoarke in duur de eardbewing. In de Prusische tied was Dortmund de distriktsheuwdstad van et Regearingsbereik Arnsberg töt an 1875, woernoa at et n steadelik distrikt wör. Doo't Pruussen met industrialiseren begun, ontwikkelden zik Dortmund as belangriek centrum vuur kollen en stoal.

In 1920 was Dortmund ene van de bolwoarken vuur opstand tegen de Kapp Putsch, nen rechtsen militairen stoatsgreep tegen de sociaaldemokratische regearing. Arbeiders vereanigden zik en vöchten tegen een Rood Leager van Freikorpseenheden dee't de stoatgreep organiseerden.

In 1938 wör onder Nazi-Duutsland de synagoge of ebrökken. Mentaal en lichamelik behinderden wörden vuur ne spuite oawerbracht van et Aplerbeck-zekenhoes noar et Hadamartehoes, as deel van de T4-Aktie. Hierbie wörden 229 kinder ummebracht in op de "Speciale Kinderofdeling", dee't vanoet Marburg in 1941 wörden oawerbracht.

Tiedens de Tweede Wearldoorlog warren Hoesch-Westfalenhütte AG, de "Hoesch-Benzin GmbH" synthetische ölliefabriek en de Zeche Hansa kokkerfabriek belangrieke doelen vuur bombardementen. Biej disse bombardementen wörden ongevear 66% van de Dortmundse huze platgooid en ongevear 98% van de binnenstad. De allieerden kömmen in april 1945 bie Dortmund. De Amerikaanse 95ste Infanteriedivisie völ an op 12 april, mer wörden fanatiek bevöchtn. De divisie kreeg hulpe vanoet de locht. De stad wör in enömmen op 13 april 1945.

Noa n oorlog wörden belangrieke gebouwn zo as de Reinoldikoarke en de Marienkoarke wier opebouwd. Ook wörden der oetgebreide pärke en heuwe an elegd.

In 1969 wör et LWL-Industriemuseum op ericht, woernoa't de stad heanig an een centrum vuur hi-techindustrie is ewörden.