Johanna van Dorth tot Holthuysen

Johanna Magdalena Catharina Judith van Dorth, bekend as de freule Van Dorth gebaorn in Wansveld bi-j Zutfent op 7 mei 1747 was ne orangiste, waegens heugverroad executeerd. Judith van Dorth blef ongetrouwd.

Oranje revolusie

Tiedens de Bataafse republiek, in september 1799 deed den Oranje gezinden August Robert van Heeckeren van Suideras nen inval vanuut Prusen in den Achterhook um doar tegeliek met den Engels-Russiesen inval in Noord Hollaand ne oranjerevolutie (1799) veur den in Engelaand verblievenden arfprins Willem uut te lokken. Hi-j reep doartoo ok de Brevoortse leu op. Moar de enige waopenfeiten waren ne vlagge hiesen op den karktoorn, en et umhakken van den vri-jheidsboom den herinnern an de Fransen revolutie. Et Frans-Bataafse gezag was den toostaand rap te boaven, en veur stad en ambt Breevoort wodden den staot van beleg uut-eroopen den tot ende 1799 duurden. Den inval verleep en kostten et laeven van ene persoon; Johanna van Dorth tot Holthuysen dee al te openlek veur Oranje leep te reren. Doar kwam n underzeuk noar den toostaand en op 18 september wodden Judith vast-enommen, op verdenking van oproerstokkeri-je en betrokkenheid bi-j den moord op Resink?. Zi-j wodden op-eslotten in et tuchthuus in Arnem. Heure berechting wodden op-edragen an n kriegstribunoal dat op 5 oktober in Wenterswiek wodden eholden. Et bestoond uut vief officieren en underofficieren van de Nationoale Garde, van wee moar éne uut de straeke ofkumstig was. Dizze lekenrechters wodden bi-j-estoan deur den drost van Breevoort, den harbargier W. Paschen, en deur den advocoat Bom uut Lechtenvoorde, den enigen jurist in den trop, den as oppenboaren anklager optrad. Oaver de kwaliteiten en de motieven van de rechters is völ te doon ewest.

Exekutie in Wenterswiek

De Sage

Heur vader beheurden tot de edelleu, en hee had zich vermaakt met et deur uut de ramen van et huus Harreveld op veurbi-jgangers te scheten. De freule was al ens uut de gevangenisse van et Zutfense stadhoes ontsnapt en zie zeiden dat zi-j met hulpe van heur breur euren vader dood-eploagd had.

Uut et vonnis van den kriegsrechtbank in Wenterswiek van 21 november blik, dat zi-j hef bekend de oranjevlagge van den toorn van et huus Harreveld te hebben uut-estokken. Van Zwolle was zi-j noar Grolle egoan 'volop mit oranje versierd'. Teggen nen burger dee "Laeve de Republiek!" reep zi-j 'Wacht menneken, wi-j zült ow wal kriegen'. En wieter had ze dingen eropen as 'zie mot allemoale kapot'.

Dat den doodstraf allesbehalve menslevend is voltrokken steet wal vaste, neet alleneg uut de verkloaringen van ooggetugen moar veural uut de wieze woarop den rechter Paschen zich noaderhand hef probiert te verontschuldegen. Op ne plaatse noabi-j et teggenweurdige stationsplein van Wenterswiek is et vonnis voltrokken. Den kapitein, zegt de ooggetugen, was dermoate in zien gemood etroffen dat hi-j den hand veur de ogen heeld en et heufd umdre-jden. 6 Schoten knalden. 'De deurschotene, hier en doar gekwetst, doch in geene der kapitoale laevensdelen etroffen, streumden et blood wal uut de völle too-ebrachte wonden, moar zi-j blef laevend en worstelden, dus in et zand liggende, met den smarten des doods'. Zie laegden heur in de kiste, moar dood was zi-j nog neet, want zi-j 'strekten heuren enen hand nog ten hemel'. Nen soldoat schot nog ens in de kiste, bi-j wieze van genadeschot. Moar doarbi-j vlog den zieden jurke van de freule in brand. Soldoaten blusten dat brandjen in de liekkiste deur water in eure steken te halen. Et blood drop uut de kiste. De freule is in de hervormde karke van Lechtenvoorde begraven.

Bronnen

Waeld roadsels
Instuut van de Nederlandse geskiedenisse
Staring Instituut Stichting 800 Jaar Veste Bredevoort. 1988 BREDEVOORT. - Bredevoort een heerlijkheid. ISBN 90-9002135-3 (eerste uutgoave 1988)