Jan Waterink

Jan Waterink (Den Hulst, 20 oktober 1890 - Amsterdam, 29 november 1966) was een Nederlaandse domeneer, psycholoog, pedagoog en hooglerer die an de wiege stund van een köppel methodes veur 't toetsen en onderwiezen van kiender mit bezundere behoeftes. Zien pedagogiek baseerde-n-e op calvinistische begunsels.

Jan Waterink in 1920

Opleidings

Jan Waterink, geboren op Den Hulst ('t tegenswoordige Neilusen-Noord) as zeune van Hendrik Waterink en Aaltje Timmermans, kwaamp uut een griffermeerd Neilusens gezin waorvan de va domeneer was. Hij gunk naor de legere schoele in Banthum, waor e de streektaal van leerde, bezöcht 't gymnasium in Kampen en studeerde of in thelogie an de Theologische Universiteit daor. Hij stund as domeneer in Appelsche en Zutfent, volgde colleges sociale geografie in Bonn en wördden in 1923 doctor in de godgeleerdheid an de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) in Amsterdam. In 1914 trouwde-n-e in Schoterlaand mit Joukje van der Kam uut Et Vene; een hielijk waoruut gien kiender geboren wördden.

Hooglererschoppen

An de VU wördden e butengewoon hoogelerer pedagogiek zowal as butengewoon hooglerer in de catechese. In zien inaugurele rede pleitte-n-e veur een niet allent principiële, mar ook experimentele anpak van de opvoedkunde. Dizze beide hooglererschoppen bekliedde-n-e töt zien emeritaat in 1961. Van 1924 töt 1944 was e heufdredacteur van 't Paedagogisch Tijdschrift voor het Christelijk Onderwijs, waorveur e een riege stokken schreef aover de wiesgerige grondslagen van de opvoedkunde. In 1929 wördden zien leeropdracht pedagogiek ummezet in een gewoon hooglererschop in de pedagogiek, pedologie en psychotechniek. Tweemaol was e rector magnificus van de VU.

Pedagogisch wark

Waterink zien Inleiding tot de theoretische paedagogiek (1926) was 't eerste diel van een dreidielig standerdwark waorin e de hiele opvoeding zuukt te baseren op de Biebel. In 1927 richtte-n-e een Psychotechnisch Laboratorium op veur psychologische toetsing, waoronder puzzels en geheugentesten. Studenten pedagogiek kunden der praktijkervaring opdoen. Vanuut 't Laboratorium was e pedagogisch adviseur van 't Gereformeerd Schoolverband. Al hoe meer wördden zien advies ezöcht mit betrekking töt kiender die lastig in de opvoeding waren of een verstaandelijke beparking hadden.

In 1931 richtte-n-e een Paedologisch Instituut op, det twee jaor later mit 't Laboratorium samengunk in 't Laboratorium voor Paedologie en Psychotechniek. Dit barre mederne onderzuuksinstituut kreeg een rap gruiend antal verzuken um advies en psychotechnisch onderzuuk - veural op 't gebied van de beroepskeuze - te verwarken en perbleemkiender te observeren en behaandeln. In de Tweede Wereldoolog verbörg e Jeudse kiender in 't Instituut. Waterink zölf deu niet veule onderzuuk, mar as heufd van 't Instituut wördden e wereldwied anezöcht veur advies. Ok zetelde-n-e in alderhaande besturen en adviesorganen op (praktisch) pedagogisch terrein, vake van griffermeerde snit.

Zo dreug as zien wetenschoppelijke warken waren, zo leventig en vol veurbielden waren zien warkies veur 'lekenopvoeders'. Aan moeders hand tot Jezus: de godsdienstige opvoeding van den kleuter (1936) wördden meer as twintig maol herdrokt en verscheen ok in 't Duuts. In 1934 kwaamp e mit 't tiedschrift Moeder: practisch tijdschrift voor de vrouw in het gezin, det töt 1961 leup. Hierin dreug e uut det de moeder een spilfunctie hef in de opvoeding van kiender. In 't blad stunden verhalen, petronen veur dames- en kienderkleraozie, recepten en stokkies aover medische zaken, opvoeding, meziek, beroepen, sport en onderwies. Der was ok een rubriek mit brieven van olders en Waterink zien antwoorden. Perblemen mit heur kiender daor as de olders mit kwamen waren onder aandere bedplassen, angst, liegen, leerachterstaanden, pesten, nagelbieten en 'het zenuwachtige kiend'. Opvalend in Waterink zien antwoorden is zien respectvolle benaodering van olders en kiender. Hij vrag hieltied andacht veur 't dèenken van 't kiend, daor as olders oge veur mut hebben.

Naolaotenschop

Waterink deud hum kennen as gematigd veuruutstrevend neocalvinistisch veurman. In een tied van verzuiling gunk 't griffermeerde diel van 't volk bij hum te raode. In zien optiek mus de opvoeding in dienst staon van de heiligmaking en een vroom leven. Uut zien schrieverije sprek opvoedingsoptimisme: olders kunt een kiend maken of breken. Veur Waterink beud een deurleefde verholding tussen God en de mèense de ienige voedingsbaodem veur goed olderschop.

Hij pleitte niet allent veur medern onderzuuk, mar ok veur uutdrokkelijke seksuele opvoeding, zoas in zien populaire warkien Hoe vertellen we het onze kinderen? (1957). Zien theoretische wark is nogal wat kritiek op ekomen. Zien veurnaamste verdienste veur de wetenschop hef ewest det e in zien Laboratorium onderzuuk meugelk maakte, det e de pedagogiek en psychologie an de VU evestigd hef en det e 't academisch debat aover dizze vakken onder griffermeerden anefieterd hef. Hiermit beheurt e töt de pioniers van de universitaire pedagogiek in Nederlaand.

Waterink had aordig belangstelling veur volkskunde en volkskarakter. In 1925 verscheen onder zien redactie Bij ons, in 't land der Saksers, een bundel studies, schetsies en varzen over noordoost-Nederlaand in 't Nedersaksisch en Nederlaands. Zölf schreef e daorin in 't Vechtdals.

Schrieverije (selectie)

• Bij ons, in 't land der Saksers - Studies, schetsen en verzen uit Saksisch Nederland. (Utrecht, 1925)
• Inleiding tot de theoretische paedagogiek (meerdielig, 1926-1951)
• Onze jonge koningin thuis (biografie van keuninging Juliana)
• Onze prins in het publiek en binnenskamers (aover prins Bernhard)
• De wet van God in de opvoeding (Kampen, Kok, 1963)
• Opvoeding tot persoonlijkheid. De praktijk van de opvoeding (Kampen, Kok, 1964)
• Basic concepts in Christian pedagogy (St. Catherines, Ontario, Paideia Press, 1980; oorspronkelijke uutgave Grand Rapids, Mich., Eerdmans, 1954)
• Calvijn (Baarn, Hollandia, 2000, tweede drok)

Schrieverije aover Waterink

• Rietveld-van Wingerden, M. en J. Sturm, Levensbeschouwing in de Nederlandse universitaire pedagogiek van de 20e eeuw. Godsdienst en opvoeding bij Waterink en Langeveld. In: Pedagogisch tijdschrift, jk. 26 (2001), ofl. 3-4, pp. 279-294
• Bakker, N., Eerlijk, open en nuchter: Jan Waterink en de seksuele opvoeding. In: De Gereformeerden en hun vormingsoffensief door de eeuwen heen, 2009
• Busato, V., Essen, M. van en W. Koops (red.), Vier grondleggers van de psychologie (Amsterdam, Bert Bakker, 2013)
• Rietveld-van Wingerden, M.: Jan Waterink (1890-1966) - Een gedreven (ortho)pedagoog. In: Tom Kroon en Bas Levering (red.), Grote pedagogen in klein bestek (Amsterdam, SWP, 2019, viefde drok, pp. 172-6)