Kasteel Wisch

Kasteel Wisch is n partikulier bewond kasteel in Terborg, gemeente Olde Iesselstreek in den Achterhook, Gelderlaand. Et is ok bekand as Huus Wisch. Et kasteel wodden end 13de eeuwe sticht deur de heern van Wisch. Et gebouw besteet uut n L-vörmig huus met middeleeuwse hookgebouwen en wongebouwen uut den 16de tot de 18de eeuwe.

Wisch was ene van de 4 heerlekheden dee velen under et Groafschap Zutfent. Kastele Wisch beheeld tot 1813 heur heerleke recht. De Heerlekheid Wisch besloog moar n klein groandgebeed: anvankelek Terborg en Heuven (bi-j Etten), vanof de 14de eeuwe ok Sillevolde en Varsseveld. Desundanks beheurden de heern van Wisch tot den zeer vermeugenden en anzeenleken adel in de straeke. Zi-j beheurden tot de bannerheern dee de hartogen van Gelre bi-jstoanden under eur eigen banier.

Et woapen van Wisch besteet uut twee boaven mekaar eplaatste leeuwen en in keel (rood) op nen golden achtergroand.

Geskiednis

Kastele Wisch umvat ne lange geskiednis van acht eeuwn. De Heern van Wisch komt al iets noa 1150 in den Achterhook veur en wodden al in 1207 in geskriften eneumd. Zi-j beheurden tot de machtigste van eur gewest. In 1285 wodden et kasteel al vermeld as Castrum Wische (vermeudelek is hier et olde huus Wisch met bedoold, dat an den aandern oover van den Olde Iessel lag).

Et olde kasteel Wisch

Et olde huus Wisch lag an de westeleken oover van den Olde Iessel, dree kilometer streumofweerts bi-j Heuven, of De Hoven (n buurtschop tussen Etten en Wienbargen/Deutekem). Et wöd ok wal aaneduud met Old-Wisch. De datering van de stichting is neet bekand, moar al in 1178 wodden Sweder en Berend van Wisch vermeld. Zi-j wierden begroaven in et klooster Bethlehem te Gaanderen. Et is unbekand wanneer dit stamslot van de heern van Wisch vort is egoan. Meugelek is et in 1531 verwoost deur den Geldersen veldheer Maarten van Rossem tiedens de belaegering van Terborg.

In de velden in Heuven lag tot 1986 nog ne laege of-eplatte bulte. Um de bulte was nog ne olde grachtenlöp te zeen. Vlakbi-j wödden in 1983 enkele zwoare steenbrökke, tufsteen, blokken zaandsteen en zeer olde kantstenen evonden (tufsteen duudt op olderdom, umdat dizze stenen veur opkomst van gebekken stenen wodden gebruukt). Dizze spoarzoame reste bunt in 1986 vort egoan bi-j vlak maakn van et gebeed. In 2008 hef de gemeente underzeuk loaten uutvoern noar de reste van et olde kasteel bi-j Etten.

Et ni-je kasteel Wisch

In de 13de eeuwe bouwden Dirk I van Wisch n Ni-j kasteel op den oosteleken over van den Olde Iessel, woar later Terborg is ontstoan. De heern van Wisch hadden last van den maenderenden Olde Iessel, den eur gebeed in tweeën snit en hadden behoofte aan ne verstarking op den anderen over. Et ni-je huus lag op nen gunstigen plekke, dichtbi-j den Olde Iessel en bi-j den handelsweg van Anholt noar Deutekem en Doezebarg. Het groandgebeed leep in et westen tot an et landgood van Huus Bargh bi-j 's-Heerenbarg, woarbi-j de Ziegenbaeke (of: "Tweeherigen baeke") de grenze was.

Et gebouw

Kasteel Wisch hef nen zeer ongebrukeleken plattegroand. Et besteet uut n L-vormig huus, met n heufdgebouw uut de 16de en 17de eeuwe. De fundamenten van den ronden toorn van et huus komt uut de 15de eeuwe. Toon de kanonnen baeter wödden in dee tied is et annemmelek dat et kastele rundumme 1512 verstarkt wierd met runde bakstenen hooktoorns en eerden wallen. De eerden wallen wierden op strategiese punten verstarkt met extra eerden bolwarken, laege runde bastionnen, woarop geschut wierd geplaatst um anvallers op veiligen afstaand van et kasteel te holden.

Het heufdgebouw dreg et joartal 1648 en zal dus noa et ende van den tachtigjaorigen oorlog herbouwd waen. In de 18de eeuwe vonden hier wiezegingen plaatse. Nen laegen, laangerekten deenstvlöggel uut de 17de eeuwe ligt hoaks op et heufdgebouw, met op den buutenhook nen grootn runden toorn uut de 15de eeuwe, dee in de 17de eeuwe is verheugd. Doar teggenan bevundt zich nen zeskantegen, in eursprong 16de-eeuwse traptoorn, dee bi-j de restaurasie is herbouwd. Toorn en traptoorn waren al in de 16de eeuwe an de butenkante pleisterd, veurzeen van eskilderde vogen dee natuursteenblökke noadoot. De ruum 90 meter langen deenstvlöggel wödt an de oostkante be-endegd deur nen veerkaantn toorn, uut umstraeks 1700. In den keller van den toorn bunt gevängniskeller anwaezig. In de 19de eeuwe is et hele gebouw wit esausd.

Den name

Wisch is et Nederduutse weurd veur "wieze" of "wèère" (Nederlaands:weide). Et geslacht Wisch is afkomstig uit Westfalen in Duitsland en den name is meugelek oavernommen van et darp Wisch bi-j Billerbeck. Ne andere verkloaring is dat et zol verwiezen noar de wiezegroanden bi-j et riveertjen den Berkel, eure bezittingen in de buurte van Vreden. De eerste heern stoanden bekand as: De Wisge, Van Wisge of Van Wisch. In olde stukken vindt zee ok de skriefwiezen: Wyssche, Wissche, Wissche, Wiisch, Wiesch en (zoals et ok wöd uetgesprokken) Wis.

Eigenoaren

De heern Wisch stoanden bekend as roofridders. Zi-j vuurden rooftochten uut deur den Achterhook en n deel van Oaveriessel en trokken zich wier trög op eure burchten, woar zi-j raegelmoatig wierden belaegerd - under meer deur de hartogen van Gelre. In de 16den eeuwe steerf et geslacht Wisch uut. Vandage den dag is et gehele groandgebeed in partikulier eigendom van de familie Vegelin van Claerbergen en doarum neet toogankelek.

Uutgoande verwiezingen

Bronnen

Dit artikel of ne eerdere versie doarvan is daels oavernommen van: WikiTerborg, Kasteel Wisch