Kolumbiaanske uutwesseling
De Kolumbiaanske uutwesseling of Kolumbiaansken uuttuusk slöt up de groute uuttuusk van deers, planten un seekdes dee vanaf de tweyde hälvde van den 15. eywe up gang küm, do as europeanen de nye wearld (et amerikaanske wearlddeyl) koloniseerden. Et is vernöömd når den spaansk-italiaansken untdekkingsreisiger Christoffel Kolumbus, den as vanaf 1492 huushöld in de Nye Wearld un den as anstichter was van de koloniale tyd. Wat saken wörden upsettelik uuttuusked, anderen by toval. Döär oaverdraegbåre seekdes vanuut de olde wearld störven sou'n 80 töt 95 procent van alle inheymske lüde up et nye wearlddeyl. Vöäral et Karibiske Gebeed was slim an de böärde.
Up beide halvrunden kreagen lüde to maken med nye intrekkers, beide vry of as slave. Oaver et heyle amerikaanske wearlddeyl kümmen europeanen un afrikaanske slaven in de steade van de inheymske lüde. Up yderen europeaan stünden handenvul afrikaanske slaven dee de nye wearld bevolkeden.
Döär den uuttuusk untstünd ne groute uutwesseling van gewassen un deers. Dårdöär was der vöäle meyr to eaten in de Olde Wearld un kunde de bevolking rap groien. Amerikaanske gewassen as mais, aerdappel, tomaten, tabak, kassave, söte aerdappel un chilipeapers wörden oaver de heyle wearld vöärname eatensbrunnen. Vanuut den Olden Wearld wörden under andere rys, grån, sükerreed un beyste importeerd.
Den term wör vöär et eyrst bruked in 1972, döär den amerikaansken geskeedkündigen un professor Alfred W. Crosby, in syn geskedenisbook oaver et milieu, The Columnbian Exchange. Den term wör rap oaverenöämen döär nen houp andere geskeedkünnigen un journalisten.
| Olden Wearld > Nyen wearld | Nyen wearld > olden wearld |
|---|---|
|