Melancholie

Melancholie, of: düüsterkyken is een gevööl, wår y vake lange up blyvt hangen, et ligt körtby depressiviteit. Anders as depressiviteit kümt düüsterkyken döär et verleaden of een verlangen dee as y neet kwyt ewördden bint. Een, algemeane of, neaderlandske bedüding melancholie kümt uut et greekse μελας (melas: swart) en χολη (cholè: galle).

Med düüsterkyken kan et weasen dat y neet good te passe terügge kykt up et verleaden an. Dat y u den kop set når de tyd wårin as de werld noch neet so möilik in mekare sat. Y höyrt ouk wel eyns oldere lüde dinge seggen as: "Och kearl, toon konnet wy noch van mekare up an." of "Wy stünden altyd vöär mekare klår, mar nu…". Dan gåt sy te nöälen oaver verlodering in de buurte, oaver de kinder of kleinkinder den geyn tyd meyr vöär eyr hebbet. Mensken wördet de wearld wårin sy leavet as neet veilig gewaar. Allemåle vöär sich en geyn God meyr vöär uns allen. Dat kan gån töt bangigheid en töt een krap leaven.

As y psychologen en psychiaters mangs höyrt, dan pråtet sy oaver düüsterkyken as een olde bedüding vöär een depressy med psychotiske trekkys. Eyne kan et hüm ineyns allemåle niks meyr skeylen, hy hevt der geyn wille meyr an, argens interesse of pleseer an hebben is oaver. Dit kümt döär dat eyne et up syn kop ekreagen hevt dat hee een waerdelosen is en dat hee niks bereikt hevt. Et is een gevööl wat eyne sich so houge in den kop krygen kan, dat et hüm up et randty set. Up disse wyse kan düüsterkyken usülv kapot maken. Üüt de tyd weasen is dan better as dat leqvensbangige.

Düüsterkykende mensken künnet ear galle spyen oaver so betty alles hen; oaver ear eigen leaven, oaver anderen en oaver de heyle wearld. Mensken künnet so verre kummen dat se sichsülven üüt de tyd hülpt. Eyne kan ouk årdig last krygen van vroggerseyrte når et verleaden an en hevt geyn beste kyk up de tookümst en bint ouk bange vöär et vremden. Eyne kan op disse wyse machtig agressyv wörden. Et hevt ouk bynå altijd een ander edåne.

Melangolie hevt vöäle et underwarp ewest vöär de künst, so as up skilderyen en in et theater.

Neadersassisk

Vechtdals: duusterkiekn

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van Haddenbarreg.