Nauro
Nauro (in t Nauroaans: naoero), offisjeel de Reppubliek Nauro, is n eilaand en reppubliek in Mikronesië en har in 2009 14.019 inwonners.
| Republik Naoero Republic of Nauru | ||
 |
 | |
_(Polynesia_centered).svg) Kaarte van Nauro
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Engels, Nauroaans | |
| Heufdstad | ginne, mer feitelik Yaren | |
| Regeringsvörm | Republiek | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
21 km² -% | |
| Inwonners - Dichtheid |
14.019 667,6 inw./km² | |
| Koordinaten | 0° 32′ S, 166° 56′ O
| |
| Oaverig | ||
| Volksleed | Nauru Bwiema | |
| Munteenheid | Australische dollar (AUD)
| |
| Tiedzone | +12 | |
| Nasjonalen feestdag | 31 januwoari | |
| Web | Kode | Tel. | .nr | NRU | 674 | |
| ||
t Hef ne oppervlakte van 21 km² (ongevear de helfte van t Wadneilaand Skiermonnikoog). Doarmet is Nauro n kleainsten eilaandstoat van de wearld en t kleainste laand van Oseanië. t Laand hef ginne heuwdstad, mer de regearing en internasjonale vlochthaawn zitt in t zudelike distrikt Yaren, wat 1100 inwonners hef. Nauro wör op 31 januwoari 1968 onofhaankelik van Austraalje.
Laandbeskriewing
bewarkt Eilaand hef ne oppervlakte van 21 km² en hef de vörm van nen zowat volledigen ovaal. t Ligt op t noordwestn van Tuvalu, op t noordoostn van de Salomonseilaandn en op t zuudwestn van Kiribati in Stiln Oseaan. t Laand mut hoaste alle etn en dreenkn van oawervear loatn komn, umdet produksie op t eilaand nit good kan. t Ennigste belangrieke oetvoorprodukt is fosfaat, mer det is zowat op. Dr is n eankelspoer um de fosfaatn te vervoorn.
t Heugste peunt van t laand, Commander Ridge, is 71 meter hoge.
Nauro hef 14 distriktn en oawer t hele eilaand lignt ongevear 14 kleaine döarpkes. Hoaste alle döarpkes op Nauro lignt an de kuste, behaalve t doarp Buada, wat an t buadameer lig. Nauro hef gin riviern, mer dr zeent wal wat kleaine kanaalkes. t Ennigste meerkn is t buadameer. t Hele eilaand hef twee hotels.
Geskiedenis
bewarkNauro wör van oorsproonk bewoond duur Polynesiërs en Melanesiërs. n Eersten Europeaan den't op t eilaand köm was n Engelsen walvisjager John Fearn, in 1798. Nauro bleef zeelfstaandig, besteurd duur nen keuning, töt at t in 1888 duur de Duutsers wör in enömn en bie Duuts Niej-Ginea edoan.
Noa n Eersten Wearldoorlog wör Nauro lid van de volkenboond, in 1918 wör t leenks jaagn invoord en vanof 1920 köm t oonder behear van Austraalje.
Van 26 augustus 1942 töt 12 september 1945 wör Nauro bezat duur Japan. In 1947 wör ne oawereenkomst eteeknd met de Verenigde Nasies woerin't bepoald wör at Nauro in 1968 op zikzelf köm. n Eersten laandspresideant was Hammer DeRoburt. Hee begun nen laandsbesteuring dee't richt was op t behoold van de Nauroaanse kultuur. Leu van boetn Nauro mochen nit vuur vaste op t eilaand wonn, terwiel at he met de opbrengsten van fosfaatn de leu van Nauro verwenn dee, zodet ze nit vort zoln wiln van t eilaand. Nauro heurt bie t Gemenebest van Nasies en wör lid van de Verenigde Nasies in 1999
In t begin van t 20e joarhoonderd wör n anvaank emaakt met t oontginn van fosfaatn. Hierduur gung t Nauro vuur de weend, met gemiddeld t heugste loon per inwonner van de wearld. De inwonners hoown gin belasting te betaaln en wördn vuur mediese hulpe kostenloos noar Austraalje vlöagn. Elk gezin kreeg n deel van de fosfaatweenst. In de 80'er en 90'er joarn bleek at de vuurroad fosfaat nit onbeparkt was. Grote deeln van Nauro wördn umme ploognd en veraandern in n laandskop vol koeln en geater. Teegn t eande mos zeelfs t hoes van n presideant dr an geleuwn.
De regearing probeern duur oawerzeese investerings en vennootskopn t belastingsstelsel nog oet te steln. Det pakn aanders oet, terwiel Nauro oonder druk van de OESO non gangs mut t belastingsstelsel an te pakn. t Loon per inwonner is de leste joarn beheurlik leger ewördn.
Politiek
bewarkNauro is ne reppubliek met as leaider nen presideant. t Parlemeant van Nauro hef 18 leedn, veer leedn dee't de Kiesreenk Ubenide vuurstoat, en twee leedn vuur elk van de aandere zeuwn kieskringe. n Presideant wörd duur t parlemeant ekeuzn. n Hudigen presideant is seend dezember 2007 n vroger olympies gewichthewer Marcus Stephen.
Volk
bewark58% van de inwonners is Nauroaans, 26% oawerig Oseanies, 8% Sjinees en 8% Europeaan. Nauroaanse kearls leawt duur mekoar enömn 59,2 joar, vrouwleu duur mekoar enömn 66,4 joar. Disse rellatief lege leawnsverwachting hef nit met oarmood te maakn, mer met de ongezoonde leawnsstiel van völle Nauroaann. Zowat 90% van alle Nauroaann is te zwoar en zowat 31% hef t met n suker.
Toerisme
bewarkVölle eilaandn in Oseanië dreeit op toerisme. Dr zeent skoonwal nit völle siefers oawer t toerisme te veendn. Dit geeldt ook vuur Nauro. t Nauroaanse Bureau vuur Stoatistiek (NBS) hef gin siefers van t toerisme op t eilaand. Volgns de ESCAP krig Nauro nit völle bezeukers van oawer vear. Ze skatt nog meender as 1000 bezeukers in t joar, en dan vuural zaaknleu.
De nauroaanse oawerheaid hef ne ofdeling Kultuur en Toerisme op ezat binn t ministerie van Eilaandsoontwikkeling en -industrie, mer dr wörd nit völle met edoan. t Eilaand hef nit völle baat bie t toerisme op disse wieze. De toeristn dee't dr komt, zeent vake "niejsgierige toeristn", dee't nit völle oetgeewt. Nauru is vearder lid van de South Pacific Tourism Organisation (SPTO), en van de Universiteit van de Zuidelijke Grote Oceaan (USP).
Natuurlike en kulturele zeensweardigheedn
bewark
zowat tweedoarde van t laandoppervlak besteet oet kraters van de fosfaatindustrie. Dit trekt nit völle toeristn. Plann um dr wat an te doon wördn dr wal emaakt, mer ze wördn nooit oet evoerd. Dr is nen smaln en greunen streppel an de kuste, en de meugelikheaid um te doekn en te snorkeln tusken t koraal. Det zol grote antaln toeristn an könn trekn, mer det dut t nog aait nit. In t water um Nauro leawt hoonderden verskilnde soortn tropiese visken. Op Nauro zeelf skient 179 verskilnde soortn plaantn en beume te wean, ontelboare soortn vleenders en motn, en t eilaand trekt elk joar hoonderden soortn veugel.
Dr zeent n antal mooie straandn, mer zwemn kan gevoarlik wean, duur de vuurbie voarnde vrachtskepe. Deepzeedoekn kan ook op Nauro, want dr is deep water kort bie, en völle soortn tropiese visken. Op t eilaand zölf kö'j oolde mienn bezeukn.
De nauroaanse kultuur is zowat vort. Op t eilaand is weainig van de oorsproonkelike Nauroaanse kultuur mear te vernemn. Dr is n nasjonaal museum, woer't ook tradisjonele haandmaakte produkte verkocht wordt. Tiedns de (Kristelike) feestdeage wordt dr tradisjonele daansvuurstellings eheuldn. Doarnöast zeent dr n antal wrakn van gevechtsvoortuge en woapns oet de Tweede Wearldoorlog te bekiekn.
Bestuurlike indeling
bewarkDistriktn
bewarkNauro is verdeeld in 14 distriktn, woerin een of twee döarpe lignt. Alle distriktn behaalve Buada, lignt an de kuste.
De distrikten zeent: Aiwo, Anabar, Anetan, Anibare, Baiti, Boe, Buada, Denigomodu, Ewa, Ijuw, Meneng, Nibok, Uaboe en Yaren
Kieskringe of kiesdistriktn
bewarkNauro is verdeeld in acht kieskringe. Dit zeent gin wiedere oonderverdelings van de distriktn, en ook umgekeard is t nit gebroekelik de distriktn noar kiesdistrikt in te deeln. De oonderverdeling in distriktn en kiesdistriktn hebt dus weainig met mekoar te maakn, te vergeliekn met de gewestn en gemeenskopn in België. Vief van de kieskringe hebt mer een distrikt.
Mooi um te weetn
bewark- At de zunne oonder is mu'j nit goan waandeln op Nauro, umdet völle hoondebezitters öare deers dan anvalstraining geewt.
- Dr was n asielsentrum op Nauro, wat töt 2007 duur Austraalje besteurd wör, mer det is inmiddels dichte. t Sentrum was te deur, en dr wör onmeundig oawer disterd in t Australiese parlemeant.
Nauro is rechtevoort:
- t Kleainste laand boetn Europa en t kleainste laand in Oseanië
- t Ennigste laand in Oseanië wat mer een eilaand hef
- t Kleainste laand zoonder noaberlaandn, en dus n kleainsten eilaandstoat
- De kleainste reppubliek
- t Kleainste laand met nen (internasjonaaln) lochthaawn
- t Ennigste laand met n nasjonaal voetbalmanskap wat al zinne interlands hef ewunn (dr is dr in t verleedn ook mer ene spöld)
- t Ennigste laand boetn Europa zoonder heuwdstad
- t Laand met t heugste persentazie rokers
- t Laand met t heugste persentazie sukerzeekte
- t Laand met t heugste persentazie leu met obesitas, 94,5% van de volgröaide leu op Nauro is te zwoar
- t Laand met de heugste woarkloosheaid (90% in 2004)
- t Laand met de meeste postkantoorn per inwonner
- t Laand met t heugste persentazie anhangers van t Bahaigeleuf
- t Ennigste laand wat Abchasië, Kosovo en Zuud-Osseetsië as onofhaankelike laandn erkeant