Nysassiske Skryvwyse

De Nysassiske Skryvwyse is en skryvwyse vöär de heyle neddersassiske språke: vöär de nedderlandske un de düütske kante van de grense. Andere aktuelle skryvwysen willet besünderheiden in de lokale uutspråke nauw weddergeaven. De Nysassiske Skryvwyse streavt nå maksimale leasbårheid un eyndüdigheid vöär alle dialekten.

Vöärdeylen van disse skryvwyse sint ünder ander:

• eyndüdigheid
• leasbårheid vöär beide syden
• gelykberechtiging vöär alle dialekten up beide kanten van de grense
• vryheid de eygen uutspråke up en skreaven tekst to öäverdrägen
• wedderkenbåre woordformen öäver alle dialekten
• wedderkenbåre form vöär de språke algemeyn

De Nysassiske Skryvwyse is en uutwydede versioon van Reinhard Franz Hahn syn Algemeyne Schryvwys' vöär de noordsassisken dialekten. Döär dat invögen van eygenskappen uut de hanseatiske skryvtraditioon un moderne lokale skryvwysen is de NSS nu uutbouwd vöär dialekten in de heyle språkregioon. Uutwarked het disse skryvwyse de gelyknamige warkgruppe Nysassiske Skryvwyse, en gruppe van språkaktivisten uut de Veluwe un Twente van de nedderlandske kante so as Oustwestfalen un Sleeswyk-Holsteyn van de düütske kante.

Nütten un achtergrund

Aktuelle regionale skryvwysen bruket normalerwyse de düütske or de nedderlandske ortografy as model, med lütte modifikationen. In warklikheid holdet sik nich veale lüde strikt an disse skryvwysen. De meyrsten kennet dee gaar nich or tomindst nich de details. Dårvöär bruket de öävertal lüde vöär ear aldääglike skryvery de düütsken or nedderlandsken skryvregels in en spontane wyse. Dit vöört to unnöydige hindernissen by dat beidsydige vorstån. Nich de düütske noch de nedderlandske ortografy is skapen vöär dat skryven van de sassiske språke. Sodännig mankeret vardige teykens vöär en reyge luden, wo de skryverslüde sülven löysings vöär vinden möätet. Up de nedderlandske kante is dat resultaat vaken en vealheid an diakritiske teykens un dubbelde or dreydubbelde vokaalteykens. Up de düütske kante is de tendens dårvöär relevante luudlike vorskealen, dee düütsk nich het, ouk up sassisk nich to skryven.

De Nysassiske Skryvwyse wil grensöäverstryden kontakt ünderstütten un verderen döär en ortografisken kompromis. Up beide kanten van de grense is de normale konsens "skryv dat, as du dat segst", wat in de praksis bedüüdt "skryv dat, as weer dat nedderlandsk (or düütsk)". An steade maakt de NSS dat nich nöydig by dat sassiskskryven en ümweg öäver de ortografy van en vrömdspråke to neamen. Anders as eksempelwyse de SASS vorlangt see sodännig ouk keyn depe kennis van de düütske ortografy.

Form

Van de Nysassiske Skryvwyse givt dat up de eyn syde en öäverregionale maksimaalversioon, wo eyn al luudlike vorskealen uut de talryken dialekten med dårstellen kan. Up de ander syde givt dat en reyge regionale minimaalversionen, woneam vorskillene grafemen to eyn grafeem tohoupvated wardet, as de respektivlike dialekt dår neynen luudliken vorskeal meyr het.

De Nysassiske Skryvwyse het drey höyvdprincipien

• etymology
• lykförmigheid
• oapen un sloaten sylven (lettergreapen)

un en reyge verdere eygenskappen, dee nedden upvöörd wardet.

Principe 1: etymology

In de maksimaalversioon wardt de skryvwyse van en woord döär syn woordafkumst vastlegd. In de regionalen minimaalversionen kan eyn van de etymologiske skryvwyse afwyken, so as vöärbild in en dialekt, woneam historisk distinkte fonemen to eyn foneem vorsmölted sint.

E-apokope

Dat in de noorden dialekten un in de dialekten rund dat Ysselmeer apokopeerde e wardt wal skreaven. Dat vormindert de optisken vorskealen twüsken de noorden un süden dialekten un maakt, dat eyn up simple un systematiske wyse dat uutblyven van uutluudvorharding un lyktydige uutrekking van de vokalen in de noorden dialekten markeren kan: wyse = [vi::z], breve = [brɛ:ɪ̯v].

Principe 2: lykförmigheid

Wöörde wardet so wyd as möäglik dialektintern un interdialektaal konstant up de lyke wyse skreaven.

Stimlouswarden van obstruenten

An dat ende van en sylve wardet obstruenten (medklinkers) regelhaftig stimlous, sodännig bruukt eyn dat in de skrivt nich wysen. Dat wil seggen, eyn skrivt tyd - tyden (un nich Tiet - Tieden as nå SASS) un skryven - skrivt (un nich as up nedderlandsk schrijven - schrijft).

Assimilationen

In uutspråke wardet vaken medklinkers ünder invlood van andere klinkers weglåten or afswakked. Disse regelhaftigen assimilationen wardet nich in de skrivt wysd. Sodännig skrivt eyn bild - bilder (nich: biller), hand - handen/hände, ölven, seggen, etc.

Uutsündering

En uutsündering van dit principe sint grundwöörde, dee up s, sj or en anderen sibilant endet. Hyr vorvalt dat s van dat suffiks -st: nervöös → up dat nervööst, duusjen → du duusjt.

Principe 3: oapen un sloaten sylven

Vokaallängde

En langen monoftong wardt in en oapen sylve med en enkel teyken skreaven, in en sloaten sylve dubbeld. Sodännig skrivt eyn maken - maakt, good - gode.

Uutsündering

En uutsündering van dit principe sint de letteren e, y un å:

• en lang e kan ouk in betoonde oapene sylve dubbeld skreaven warden. Dat geldt vöäral by eynsylvige wöörde, eksempelwyse hee (DE er, NL hij) or dee (DE die, der, NL die).
• y steit altyds vöär en langvokaal. Vordubbeling in sloaten sylve is hyr nich nöydig. Eyn skrivt sodännig hyr un myn un nich hyyr or myyn.
• ouk dat å steit altyds vöär en langvokaal un so doit ouk hyr en vordubbeling in sloaten sylve nich nöydig. Eyn skrivt stån un gån un nich ståån or gåån.

Konsonanten an dat sylvenende

Vöär dit principe neamet wy boavento afstand van de düütske manere konsonantenteykens an dat sylvenende dubbeld to skryven. Dat heyt, eyn skrivt kan, nat un wil un nich kann, natt un will as nå SASS.

Verdere eygenskappen

Paslikmaken van leynwöörde un vrömdwöörde

Leynwöörde, dee eyn nich meyr as vrömd ruutkent, wardet skreaven as nå de uutspråke. By vrömdwöörde blivt eyn naeger by de skryvwyse van de geaverspråke, so disse med latynske letteren skreaven wardt. Lykers passet wy ouk de vrömdwöörde up de neddersassiske språke to, wat de achternåkoamen aspekten angeit:

• Principe van de oapen un sloaten sylven: Langvokalen in sloaten sylve skrivt eyn ouk in vrömdwöörde med twey letteren, as vöärbild kanaal, systeem un kultuur.
• c wardt k by de uutspråke /k/ un blivt c by de uutspråke /ts~s/, eksempelwyse konferents / konferenty un kakao, man citrone / citroon un centrum.
• cc wardt ks by de uutspråke /ks/ (aksent, aksepteren) un kk by de uutspråke /k/ (akkumuleren, akkoord).
• qu wardt by de uutspråke /kv/ döär kw replaceerd, as byspil kwaliteyt un frekwents / frekwenty.
• by de uutspråke /k/ wardt qu algemeyn k, as in karantene. By eygennames un lykhaftigs kan de skryvwyse med qu bewaard blyven, as vöärbild Quebec.
• th un ph wardet uplöysd nå t un f, sodännig skrivt eyn teory, tema, telefoon un foto.
• x wardt ks, as in eksempel un kontekst.

Groutskryven van substantiven

Groutskreaven wardt alleyn de satsanvang un names van personen un landen. Andere substantiven wardet nich groutskreaven un ouk adjektiven nich - ouk to landen tohöyren adjektiven nich.

Interpunktioon

• De bruuk van kommas richt sik nå de syntaks. En komma wardt setted twüsken deylsätse, eksempelwyse [höyvdsats, höyvdsats] or [höyvdsats, bysats]. Is en deylsats bannig kört (~twey wöörde), kan eyn dat komma weglåten. Uutsündering: by de konjunktionen un/en un or/oder/of wardt neyn komma setted.
• Citeerteykens ståt vöären un achteren boaven. Möäglik sint: "...", “...” un ”...”.

Konkreten grafeembruuk

By de konsonanten wyset sik alleyn minimale vorskealen up dat foneemlevel twüsken de dialekten. Hyr kan eyn sodännig de öäverregionale skryvwyse sünder gröttere problemen vöär alle dialekten öäverneamen. By de vokalen maket dialektspecifiske sündervälle dat dialektöävergrypen tohoupvaten in de skrivt vigelynsker. Dårvöär sint en paar lüttere anpassings vöär enkele dialekten or dialektgruppen nöydig.

Konsonanten

Plosiven

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Eksempels:	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
p	p		panna opan ūp, upp	panne oapen up	Pann apen up, op	paan, pane open op	Pan uopen up	panne oopn op	pan open op	Pfanne offen auf
b	b		beki berg	beak(e), bekke westföälsk ouk: biak(e) berg, barg	Beek Barg	baarg	Biëk Biärg	bekke bearg	beek berg	Bach Berg
t	t		tīd lātan fat	tyd låten vat	Tiet laten Fatt	tied loaten vat	Tied laoten Fat	tied loatn vat	tijd laten vat	Zeit lassen Fass
d	d + th		thiustri mōdar rād	düüster moder råd	düüster Moder Raat	duuster mouder road	düüster Moder Raod	duuster moder road	duister moeder raad	düster Mutter Rat
k	k		kind brekan ik	kind breaken, brekken ik	Kind breken ik	kind breken ik	Kind briäken ik	keend brekn ik	kind breken ik	Kind brechen ich
g	g		grōni seggian slag	gröön seggen slag	gröön seggen Slag	greun, gruin zeggen slag	gröön säggen Slag	greun zegn slag	groen zeggen slag	grün sagen Schlag

Frikativen

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Eksempels:	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
w	w + hw		hwanēr wind werold	woneyr wind werld, wearld	wonehr Wind Welt	wanneer wind wereld	wän Wind Wiält	wonneer weend weerld	wanneer wind wereld	wann Wind Welt
wr	wr		wrāka wrīvan	wråke wryven	Wraak wrieven	vroak vrieven		wroake wrievn	wraak wrijven	Rache reiben
v	f (anluud un uutluud) + v		findan fugal biovan liof	vinden voagel, vuggel westföälsk ouk: vuagel boaven leev	finnen Vagel baven leef	vinden vogel boven laif	finnen Vuëgel buowen laiw	veendn voggel, vogel boavn leef	vinden vogel boven lief	finden Vogel oben lieb
f	os. f vöär t, os. inluden f, f in leynwöörde		luft twīflian tāfel~tāfla -	luft twyfelen tåfel telefoon	Luft (Twiefel) Tafel Telefon	(ansteade locht) twieveln toavel	(ansteade Lucht) twiëweln Taofel	(ansteade locht) twiefeln toafel tillefoon	lucht twijfelen tafel telefoon	Luft zweifeln Tafel Telefon
s	s + hs		sand storm wīsian mūs fohs	sand storm wysen muus vos	Sand Storm wiesen Muus Voss	zaand störm wiezen moes vos	Sand Stuorm wisen Muus Fos	zaand stoarm wiezn moes vos	zand storm wijzen muis vos	Sand Sturm weisen Maus Fuchs
sk	sk		skip wiskian flēsk	skip wisken vleisk, vleysk	Schipp wischen Fleesch	schip wissen vlees	Schip wisken Fleesk	schip wisken vleis	schip wissen vlees	Schiff wischen Fleisch
sj	(/ʃ~s/ in leyn- un vrömdwöörde)			sjokolade duusj(e)	Schokolaad Duusch	sukkeloaden does	Schokelaor	sokkelaa does	chocolade douche	Schokolade Dusche
j	j		jukkian jār	jöäken, jokken, jökken jår	jöken Johr	jeuken joar	jocken Jaor	jökn joar	jeuken jaar	jucken Jahr
h	anluden h		hebbian hūd	hebben huud, hüüd	hebben Huut	hebben hoed, huud	häbben Huut	hebn hoed	hebben huid	haben Haut
ch	ni-anluden h or hh ouk f vöär t		naht hlahhian luft	nacht lachen lucht	Nacht lachen Lucht	nacht laggen locht	Nacht lachen Lucht	nacht lachn locht	nacht lachen lucht	Nacht lachen Luft

Sonoranten

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Eksempels:	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
m	m		miluk kuman arm	melk koamen, kummen westföälsk ouk: kuamen arm	Melk kamen Arm	melk komen, kommen aarm	Miälk, Melk kuëmen Arm	melk komn aarm	melk komen arm	Milch kommen Arm
n	n + hn		hnut naht winnan hlōpan	nut, noat, nöät(e) westföälsk ouk: nuat nacht winnen loupen	Nutt, Nööt Nacht winnen lopen	neut nacht winnen lopen	Nuët Nacht winnen laupen	not, noot nacht winn loopn	noot nacht winnen lopen	Nuss Nacht gewinnen laufen
l	l + hl		hlōpan līthan fallan kald wal	loupen lyden vallen kold wal	lopen lieden fallen koolt Wall	lopen lieden valen kòld waal, wale	laupen liden fallen kolt Wol	loopn liedn valn koald wal	lopen lijden vallen koud wal	laufen leiden fallen kalt Wall
r	r + hr		hrōpan rīki lērian ovar	ropen ryk leyren, learen öäver, oaver	ropen riek lehren, lihren över	roupen riek leren over	ropen riek läern üöwer	roopn riek leern, learn oaver	roepen rijk leren over	rufen reich lehren über

Vokalen

Olde langvokalen

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Proto-Germaansk	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
å	ā	ēƀanđaz đēđiz	āvand dād	åvend dåd	Avend Daat	oavend doad	Aomd	oavnd doad	avond daad	Abend Tat
ai	āi	mēanan sēanan	māian sāian	maien saien	meihen seien	maaien zaaien	maien saien	meain zeain	maaien zaaien	mähen säen
ae	ē1	skērjan~skērō lēʒaz	skāra kāsi	skaere kaese laeg	Scheer Kees leeg	scheer, schere kees, keze leeg	(Schäer) kaise laig	scheer kees leeg	schaar kaas laag	Schere Käse
ey	ē2a	saip(j)ōn raipan~raipaz		seype, saepe reyp, raep	Seep Reep	zaip(e)	Sepe Reep	zeep, zepe reep	zeep reep	Seife Reif
ey / ee*	ē2b	stainaz ƀainan	stēn bēn	steyn beyn	Steen Been	stain bain	Stene Been	steen been	steen been	Stein Bein
ei	ē3	laiđjanan ʒailaz	lēdian gēl	beide leiden geil	beide leiden geil	baaide laaiden gaail	baide laien gail	beide leidn geil	beide leiden geil	beide leiten geil
e / ee	ē4	leuƀaz fleuganan ʒeutanan	liof fliogan giotan	leev vlegen geten	leef flegen geten	laif vlaigen gaiten	laiw flaigen gaiten	leef vleegn geetn	lief vliegen gieten	lieb fliegen gießen
y	ī	ʒlīđanan swīnan	glīdan swīn	glyden swyn	glieden Swien	glieden zwien	gliden Swien	gliedn zwien	glijden zwijn	gleiten Schwein
o / oo	ō1	fōtz, fōtuz xrōpanan	fōt hrōpan	voot ropen	Foot ropen	vout roupen	Foot ropen	voot roopn	voet roepen	Fuß rufen
ö / öö	ümluud van ō1	sōkjanan fōljanan	sōkian fōlian	söken völen	söken föhlen	zuiken, zuken vuilen, vulen	söken fölen	zeukn veuln	zoeken voelen	suchen fühlen
ou	ō2	ʒrautaz kaupjanan	grōt kōpian	grout koupen, köypen	groot kopen, köpen	groot kopen	graut kaupen	groot koopn	groot kopen	groß kaufen
öy	ümluud van ō2	nauđiʒaz		nöydig löyper	nödig Löper	neudeg	naidig Laiper	neudig leuper	nodig loper	nötig Läufer
oi	ōi	ƀlōanan ʒlōanan	blōian glōian	bloien gloien	bleuhen, bleihen gleuhen, gleihen	bluien, blaaien gluien	blaien glaien	bleuin gleuin	bloeien gloeien	blühen glühen
u / uu	ū	mūsz skūƀōjanan	mūs skūvan	muus skuven(, sküven)	Muus schuven	moes schoeven(, schuven)	Muus schuwen	moes schoevn	muis schuiven	Maus schieben
ü / üü	ümluud van ū + iu	xlūđjanan	hlūdian thiustri	lüden düüster	lüden düüster	luden duuster	lüden düüster	luden düüster	luiden duister	läuten düster

Vordeyling van de ē-luud-grafemen

Upspletten van ē₂ is nich in alle dialekten passeerd. Vöäral up de nedderlandske kante sint dialekten med upspleaten ē₂ in de mindertal. Upto is dat upspletten nich in elken dialekt up eksaktement desülvige manere passeerd. Dat heyt, en woord, wat in eyn dialekt ē_2a het un desülvige uutspråke het as ē₁, kan in en anderen dialekt ē_2b un desülvige uutspråke as ē₄ hebben. De skryvwyse volgt de vordeyling in elken dialekt.

Sunder splitsing van ē2 ē1: skaere, kaese, laeg ē2a: seype, reyp ē2b: steyn, beyn ē3: beide, leiden, geil ē4: leev, vlegen, geten

By splitsing van ē2 ē1: skaere, kaese, laeg ē2a: saepe, raep ē2b: steyn, beyn ē3: beide, leiden, geil ē4: leev, vlegen, geten

In dialekten wår ē₂ esplitsed wördt, is vake vöär -r geen språke van splitsing, dit wördt dan ouk eskreaven as <-eyr>. Is der wel sprake van splitsing vöär -r dan wördt dat ouk in skrivt weaderegeaven <-aer>.

Uutspråkvergelyking ē-luden

Dialekt	Uutspråke ē1	Uutspråke ē2a	Uutspråke ē2b	Uutspråke ē3	Uutspråke ē4
Noordsassisk
Oustnoordsassisk*	/eː/	/eː/	/ɛɪ̯/, /aɪ̯/*	/aɪ̯/	/ɛɪ̯/, /aɪ̯/*
Westnoordsassisk*	/ɛɪ̯/	/ɛɪ̯/	/ɛɪ̯/	/aɪ̯/	/ɛɪ̯/
Grönningsk	/ei/, /eː/	/ɑi/	/ɑi/	/ɑ:i/, /ɑi/	/ɑi/
Noorddrentsk	/ei/, /eː/	/ai/, /ɛi/	/ai/, /ɛi/	/aːi/, /ɑːi/, /ai/, /ɛi/	/ai/, /ɛi/
Westföälsk
Middendrentsk un süüddrentsk	/eː/	/eː/	/eː/, /ei/, /iː/	/ɛi/	/eː/, /ei/, /iː/
Stellingwarvsk	/eː/	/eː/	/iː/	/ɛi/	/iː/
Sallandsk un veluwsk	/eː/, /ɛi/~/ɛː/*	/eː/	/eː/, /i:/	/ɛi/	/iː/
Twentsk un achterhooksk	/eː/	/eː/	/eː/	/ɛi/	/eː/, /iː/*
Urkersk	/ɛː/	/iː/	/iː/	/ɛi/, /ɛː/, /aːi/	/iː/
Oustwestföälsk	/aɪ̯/*	/aɪ̯/*	/ɛɪ̯/	/ɛɪ̯/	/ɛɪ̯/
Münsterlandsk	/aɪ̯/	/e:/	/e:/	/aɪ̯/	/aɪ̯/
Westmünsterlandsk	/eː/	/eː/	/eː/	/ɛi/	/eː/
Oustföälsk	/eː/	/eː/	?	?	?

Olde körtvokalen in oapen sylve

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Proto-Germaansk	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
a / aa	a	fađēr xamaraz	fadar hamar	vader, vadder hamer	Vader, Vadder Hamer	voader hoamer	Vader Hamer	vader hamer	vader hamer	Vater Hammer
ä / ää	ümluud van a	đraʒanan	dragan	drägen	dregen	(droagen)	driägen	dreagn	dragen	tragen
ea, e	e	lesanan sweƀlaz	lesan sweval	leasen sweavel	lesen Swevel	lezen swevel	liäsen Swiëwel	leazn zweavel	lezen zwavel	lesen Schwefel
ea, i westföälsk ouk: ia	i	siƀaz liþuz	lith	seav(e), siv(ve) lid, lead	Seev Lidd	zeef lid	Siëwt Liëd	zev(ve), zieve lid	zeef lid	Sieb Glied
oa, o	o	luƀōjanan kulan	lovon	loaven, löäven koale, köäle, kolle	laven, löven Kahl, Köhl	loven kool	luowen Kuole	loavn kolle	loven kool	loben Kohle
öä, ö	ümluud van o	furai sbst. đrupōn	fora sbst. dropo	vöär dröppelen, dröäpelen	vör drüppeln	veur	vüör drüöpeln	vuur dröppeln	voor druppelen	vor tröpfeln
oa, u westföälsk ouk: ua	u	fuʒlaz wunēnan	fugal wunōn	voagel, vuggel woanen, wunnen	Vagel wahnen	vogel wonen	Vuëgel wuënen	voggel, vogel wonn	vogel wonen	Vogel wohnen
öä, ü westföälsk ouk: üä	ümluud van u	uƀelaz kuninʒaz	ubil kuning	öävel, üvvel köäning, künning	övel König	euvel keunenk	üëwel Küëning	övvel könnink	euvel koning	übel König

Tohoupvullen ā, a, o un u in dat noordsassiske

In de noordsassisken dialekten wardt vandage neyn vorskeal meyr maked twüsken oldlang ā un old kört a, o un u in oapen sylve. Wil eyn disse noordsassiske eygenskap in de skrivt wysen, kan eyn disse fonemen ünder dat grafeem <å> tosamenvaten un eksempelwyse åvend, dåd, våder un håmer skryven.

Olde körtvokalen in sloaten sylve

Grafeem	Geit torügge up oldsassisk	Proto-Germaansk	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
a	a	axtōu lanđan	ahto land	acht land	acht Land	acht laand	acht Land	acht laand	acht land	acht Land
ä	ümluud van a	lanʒiþō		längde	Längde		Längte	leangte	lengte	Länge
e	e	kannjanan xelpanan	kennian helpan	kennen helpen(, hölpen)	kennen helpen, hölpen	kennen helpen	kennen helpen	kenn helpn	kennen helpen	kennen helfen
i	i	wissaz đrenkanan	wiss drinkan	wis drinken	wiss drinken	wis drinken	wis drinken	wis dreenkn	gewis drinken	gewiss trinken
o	o	fuhsaz kuppaz	fohs kop(p)	vos kop	Voss Kopp	vos kop	Fos Kop	vos kop	vos kop	Fuchs Kopf
ö	ümluud van o			vösse	Vöss		Fösse	vösse	vossen	Füchse
u	u	đumƀaz xunʒruz	dumb hungar	dum hunger	dumm Hunger	dom honger	dum Hunger	dom honger	dom honger	dumm Hunger
ü	ümluud van u	xruʒjaz	hruggi	rüg(gen)	Rügg	rug	Rüg, Rüggen	rugn	rug	Rücken

w-sekwensen

Grafeem	Geit torügge up proto-germaansk	Proto-Germaansk	Oldsassisk	Öäverregionale Nysassiske Skryvwyse	SASS (DE-noordsassisk)	Grünnegsk (NL-noordsassisk)	Mönsterlandsk (DE-westföälsk)	Standaard Schriefwieze (twentsk, NL-westföälsk)	Nedderl. kognaten	Düütske kognaten
auw	aw	dawwaz hawwanan		dauw hauwen	Dau hauen	daauw haauw(g)en	Dau hauen	dauw	dauw houwen	Tau hauen
ouw	ew	ƀrewwanan trewwaz	triuwi	brouwen trouw, tröyw	broen, bruen tro, tru	braauwen traauw	bruen trü	brouwn trouw	brouwen trouw	brauen treu
åuw	ēw	klēwō ƀlēwaz	blāo	klåuw(e/n) blåuw	Klau blau	klaauw blaauw	Klaon blao	klauw(e) blauw	klauw blauw	Klaue blau
uw	uw	skuwwuz		skuw, sküw	scho, schu, schuug	schaauw	schü	schouw	schuw	scheu
ow	ūw	būwanan		bowen	boen, buen	baauwen	bauen	bouwn	bouwen	bauen

Literatuur

Wöördeböker

• Heinrich Kahl & Heinrich Thies: der neue Sass - Plattdeutsches Wörterbuch 5. uplåge. Wachholtz Verlag, Nymünster 2009, ISBN 978-3-529-03000-0.
• Klaus-Werner Kahl: Wörterbuch des Münsterländer Platt. 3. uplåge. Aschendorff Verlag, Mönster 2010, ISBN 978-3-402-06747-4.
• Vladimir Orel: A Handbook of Germanic Etymology. Koninklijke Brill NV, Leyden & Boston 2003, ISBN 90-04-12875-1.
• Groninger zakwoordenboek
• Dialexicon Twents

Lenk

• Websteade van de Nysassiske Skryvwyse
• Nysassiske Skryvwyse, Facebook
• Nysassiske Skryvwyse, YouTube

Disse artikel is skreaven in holsteynsk, in de Nysassiske Skryvwyse.