Ommelanden

De Ommelanden (tegenswoordeg ook wel: t Ommelaand) is de oale noam veur de gebieden van de provìnzie Grunnen dij boeten de Stad Grunnen liggen, dij zo as de vlage en t woapen al denken doun, Frais waren. Historisch waren der drij Ommelanden: Hunzego, Fivelgo en t Westerkwartaar. t Reiderlaand en Westerwolde wuiren as apaarte gewesten zien, woarbie Westerwolde ook nimmer n Frais karakter had het. Ook t Gerecht (Stad Grunnen en omstreken) wuir nait as Ommelaand zain. t Oldambt wuir sumties wel, sumtieds nait as apaart, vaaierde, Ommelaand zain. t Woapen van de Ommelanden verwiest anders enkeld noar de drij historische Ommelanden en de in totoal 11 onderkwartaren. Op t moment dat dij vlage in zwang kwam har t Oldambt ook aal zien vraaihaid verloorn.

Grunneger Ommelanden
(Vlage van Ommelanden)	(Woapen van Ommelanden)
Lokoatsie van Ommelanden
Heufdstad	Lokoale ploatsen
Regeernsvörm	Heerlekhaid
Stoatsheufd	Lokoale adel
Bestoan	Vrouge-Middelaiwen - 1595
Ontstoan oet	Lutje Fraislaand
Opgoan in	Provìnzie stad en Lande; Provìnzie Grunnen
Oppervlak	1700 km²
Toal	Grunnegs, oorspronkelk Frais
Feestdag	Pinkster
Muntainhaid	Emdense Gulden

Vrouge Middelaiwen

Rond de Middelaiwen waren de Ommelanden Fraistoaleg, in tied dat t Gerecht en Westerwolde Leegsaksisch waren. De Ommelanden nuimden zokzölf Lutje Fraislaand (Lyts Fryslân). Zai wuiren bestuurd deur de lokoale adel en de kloosters. Zo was t klooster van Aauwerd de machtigste van de Ommelanden. Wieder waren de Ommelaanders vraai. Net zo as alle andere Fraizen in de Middelaiwen groalden zai van de Fraise vraaihaid.

Net zo as tegenswoordeg bestonden de Ommelanden veural oet boeren dörpen. Der waren twij steden (loater drij) dij baaident veul invloud harren op de ‘bestuurloze’ Ommelanden. Dit waren de Stad Grunnen en n Daam (loater ook Winschoot). n Daam har de maiste macht in de Ommelanden, mor dou de Stad zien invloud oetoefenen gong op de Ommelanden, gong t mit n Daam al vlot aachteroet. Ook t noaberske Delfziel mit zien zeehoaven was n grode konkurrent veur n Daam.

Middel-Middelaiwen

De Ommelanden hebben zok in t verleden fel verzet tegen de Stad. Zai nuimden zokzölf den ook: Eala Frya Fresena (De vraaie Fraizen, in t Oldfrais). As de adel op de börgen en de grode heerden te veul macht kregen, gong de börg of heerd plat. Ook de Stad is al moal aanvallen deur de Ommelaanders (1227). Dou de Stad te veul macht kreeg, sloten de Ommelanden zok aan bie de Unie van Oetrecht, zodat de invloud van de Stad minder worden zoll. Dit was gain slimme zet, den dou de Stad zok ook aansloot bie de Unie van Oetrecht, en doarmit zien recht om te verovern inleverde (Reduksie van Grunnen 1595), wuiren de Ommelanden soamenvougd mit de Stad tot de provìnzie Stad en Lande.

Stad en Lande

Sunt des binnen de Stad en de Ommelanden ain gebied. Noa n aantal lutje konflikten mit enkele dörpkes, waren de opstanden tegen de Stad veurbie. Stad en Ommelanden paasden zok aan ainander aan en vörmen nau n ainhaid. t Frais van de Ommelanden wuir verdrongen deur t Leegsaksisch van de Stad. Toch binnen der nog wel enkele Fraise woorden vindboar in t nije Grunnegse dialekt.

In 1619 kocht de Stad Grunnen de Heerlekhaid Westerwolde op. Bie de dreugleggen van n dail van de Dollart, wuir t Reiderlaand weer vergroot, mor t heurde dou bie Oostfraislaand. Dou Oostfraislaand bie de Nederlanden vougd wuir (Keunenkriek Hollaand), zag Grunnen zien kaans om t Reiderlaand over te nemen en de Ems weer as oostgrens vast te stèllen. n Groot dail doarvan het Grunnen weer inlevern mouten aan Oostfraislaand. t Overege paart wordt tegenswoordeg bie t Oldambt rekend (gemainte Reiderlaand. Westerwolde en t Reiderlaand hebben nooit offisjeel de titel van Ommeland kregen, mor worden sumtieds wel aangeven as Ommelaand.

Ien de olle gemaintegrìnzen van 1850 binnen de grìnzen van de Ommelanden nog dudelk heerkenboar.

Tegenswoordeg

De noam Ommelanden wordt tegenswoordeg nog mor wieneg bruukt, in tieds dat in de 19e aiw (200 joar noa de ofschaffen van de Ommelanden) alle Grunnegers de grenzen en noamen van de Ommelanden kenden. De noamen van de Ommelanden binnen nau allend nog trug te vienn ien noamn van gemainten Oldambt en Westerwoolde en de voetbalclubs, reviertkes of radiostations (bieveurbeeld: Oldambster Boys en Radio Westerwolde). Ook t Ommelander Ziekenhuis Groningen (OZG) in Scheemde en de Ommelanderzeediek, de zeediek van Grunnen, heugt aan de middelaiwse goen (oetsproken as go-en).

Gewesten van de Bataofse Republiek (1795-1798)
Bataofs-Braobaant (vanof 1796) · Frieslaand · Gelderlaand · Hollaand · Oaveriessel · Stad en Lande · Utrech · Zeelaand

Departementen van de Bataofse Republiek (1798-1801)
Amstel · Delf · Dommel · Eems · Olde Iessel · Rijn · Schelde en Maas · Texel