Peter Singer

Peter Albert David Singer (6 juli 1946) is 'n Australiese filesoof.

Singer is especialiseerd in toegepasten ethiek. Hi'j benaodert ethiese kwesties vanuut 'n hoeke van veurkeurs-utilitarisme en atheïsme. In 1996 kwamen e zunder sukses uut bi'j de senaatsverkiezings veur de gruune parti'je Australian Greens in Australië. In 2004 wödden e verkeuzen töt humanist van 't joor deur de Council of Australian Humanist Societies, 'n Australiese humanistiese organisatie.

Buten academiese kringen daankt Singer zien bekendheid an zien boek Animal Liberation (dierenbevri'jding), wölken wödt beschouwd as 'n toetsstiene veur 't dierenrechtenactivisme. Mar nie alle dierenrechtenactivisten deelt disse miening, en Singer zölf hef ok ezeg dat de media 't statuut van dit wark overschat. Dit wark en zien miening over aandere kwesties in de bio-ethiek trekt regelmaotig völle andacht, mar ok 'n zekkere maote van controverse.

Zien verlidden

Peter Singer is geboren in Melbourne Australië in 't joor 1946. Zien olders waren van jeudse ofkomst en mossen vluchten uut Oostenriek veur de Nazis nao de annexatie deur Nazi-Duutslaand in 1938. Drieje van zien grootolden kwamen umme. Tweeje verdwennen letterlik en der wödden nums nog iets van vernummen en iéne van zien grova's störfden in 'n verschrikliken Theresienstadt.

Peter Singer gungen filesofie studeren an de universiteit van Melbourne, woor e in 1967 ofstudeerden. Hiernao gungen e verder studeren an de universiteit van Oxford woor e 'n diploma behaalden in 1971.

Teegnsworig is Peter Singer professor in 'n Bio-Ethica an Princeton en laureaat an 'n universiteit van Melbourne.

Dierenbevri'jding

Iéne van de eerste filesofen die ethiek rond dieren en hun wreed lot in 'n moderne maoschappi'je in opsprake brachten was ethicus Peter Singer, via zien noe weerldberoemden boek Animal Liberation uut 1975. (Letterlik vertaald: 'Dierenbevri'jding'; Dit boek kan ok in 'n boekhaandel of 'n bibliotheek evunnen wödden onder 'n titel 'Pro mens, Pro dier') Hiermet wödden ok de dierenbevri'jdingsbeweging in 't lewen ereupen en wödden 't startschöt egewen veur de dierenrechtenbeweging, dierenrechtenorganisaties en 't volledige ethiese debat in al zien punten angaonde van bont töt vleis en dierenexperimenten.

Zien filesofie

Peter Singer is 'n filesoof die 'n weerld bekek vanuut 'n preferentie-utilitaristies staandpunt.

Disse filosoof hef vanuut zien bekieks 'n eerste stark onderbouwde kritiek eschrewen van de staotus van dieren in oonzen weerld. Hi'j stelt eerst, en veural terechte, dat dieren ok piene en genot könt ervaoren. En dat dieren - net as iederiene - der van nature op lös gaot um meer genot te hemmen en zo weinig meuglik piene. Wat uuteraard muuilik te ontkennen is. Gin ien dier of meanse wödt graag eslaagn of op-esleuten in 'n klean en duuster hökkien. Iets wat spietig genog daagliks gaonde giet met dieren.

't Is 't principe vanuut utilitaristies perspectief datte wi'j - a-w ethies wult ween - mut strewen naor zo weinig meuglik piene in disse weerld. As dieren könt lieden, dan könne wi'j dat nie negeren en mutte wi'j met de individuele dieren die wi'j noe doet lieden ok rekkening holden. Dit wul nie zeggn dat elke vörme van leed slecht is, mar dat leed nie zomar kan toe-ebracht wödden. As 'n meanse bi'jveurbeeld perfect 'n bontjasse kan draagn die nep is dan hoeft door gin tientallen dieren veur piene te lieden in fokkeri'jen um dan of-eslacht te wödden. Der hoeft naamlik gin dieren te starven um oons te kleden. En zekker nie op zo'n meniere.

Woor Peter Singer verder teegn in giet in zien warken is 't zo-enuumde speciesisme. Hier bestiet ok völle misvattings over. Hier onder zol der ewen kört toe-elicht wödden wat hiermet noe eaglik warklik beduult wödt.

In 't kört wödt hier eaglik gwoon met beduult dat der discrimineerd wödt op basis van diersoort. Umdat individu A 'n meanse is (dus 'n Homo Sapiens) is die meer weerd as individu B wölken 'n kenien is. Dit wödt veroordeeld deur filesofen as Peter Singer. 't Is nie umdat 't 'n dier is, dat 't gin weerde zollen hemmen. Hi'j zeg echter ok nie dat dieren ewenvölle weerd bint as meansen. Wat hi'j zeg is da-w rekkening mut holden met de belangen veur de dieren woor dit toepasbaar is. Ie könt beveurbeeld zunder problemen stellen dat 'n mugge minder weerd is as 'n kenien, zeg Singer. Of dat 'n mugge uuteraard minder weerd is as 'n meanse, zeg Singer. Woorumme? Wel, umdat 'n mugge gin centraal zenuwstelsel hef, bi'jna gin harsens, en zo voort. En dat 't hierdeur um te begunnen zölfs heul twiefelachtig is of 'n mugge noe wel echt piene kan vuulen en as dat wel 't geval magt ween, is 't dan nog aait mar de vraoge hoevölle zi'j könt vuulen. Terwelle wi'j van 'n meanse weet dat hi'j of zi'j op völle niveaus arnstig kan lieden. Dus mu-w hier dan ok rekkening met holden.

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van 't Vechtdal, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.