Verskil tüsken versys van "Bataafse revolutie"

Onder de '''BatoafsenBataafse RevolusieRevolutie''' wödtwodt dende politeekenpoliteeke, socioalensocioale en kulturele umwentelingen in de NoordelekenNoordeleke Nederlaanden an et endende van dende [[18e eeuw|18den18de eeuwe]] verstoan. SoamenSamen met dende [[Napoleon Bonaparte|napoleontischennapoleontiese]] tied, neumt wi-j dit tiedvak ok wal dende [[FraansenFranse tied in NederlaandNederland|''FraansFrans-BatoafsenBataafse'' tied]] ([[1795]]-[[1815]]).

Net as in andere dealen van [[Europa (continent)|Europa]] greujden end [[18e eeuw|18den18de eeuwe]] in dende [[Republeek]] den wenswuns noar nenn eerleker bestuur en nenne meer geliekerengeliekere moatschoppi-je. Zo greujden dende binnelaandsenbinnenlaandse verdealdheid in NederlaandNederland. [[Orangisme (Republeek)|Orangisten]], dee stadholder [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] meer macht wollen geaven, stoanden teggenoaver [[patriotten]] diedee, onder invloedinvlood van de Franse ideeën van [[de Verlichting]] en dende [[AmerikaansenAmerikaanse RevolusieRevolutie]], nen meer [[democratie|democratischendemocraties]] regeringssysteem wollen. Boavendeen bevondenbevond et laand zich in nen deepen economischeneconomiesen, en doardeur ok nen ontmoodigenden, toostaand. Toon Nederlaand noa Frankriek et tweedentweede laand was dat dende [[Vereanigden Stoaten]] erkendeerkenden, verkloarden dende Britten Nederlaand den krieg. DizzeDizzen [[4den Engelsen oorlog]] ([[1780]]-[[1784]]) was nen groten klap veur dende handel en nieverheid.

In [[1786]] en [[1787]] leep den toostaand uut de hand. [[Patriotten]] dee herstel wollen van et anzeen dat dende Republeek in dende 17den17de eeuwe gekend had, richtten oaveral [[exercitiegenootschap]]pen op, zoas in [[Hattem]], hetwelkwat doar under leiding stoand van [[Herman Willem Daendels|Daendels]]. Tussen [[1783]] en [[1787]] wistenwissen dizze gewoapende burgerleu in en antal steedn en gewesten de machtemacht oaver te nemmen. In dee moate zelfs dat [[1785]] [[stadholder]] [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] zich genoodzoaktenoodzoakt zag uut te wieken noar [[Nimwaege]]. De Stoaten van Hollaand weigerden noamelek d'n tröppen teggen patriotten in te zetten. Noadat deden zwoager van Willem V, den könning van [[Pruusen]], nenn leager van 26.000 soldoatn noar de Republeek leet goan, wödwodden de machtemacht van den stadholder hersteld. Moar de röst was maor tiedelek trögterugge. Patriotten bleaven deurgoan met huneuren stried, al deejen zie dat noo veural in geheime genotschappen, of as banneling in Noord-Frankriek. Boavendeen brak in 1789 dende FraansenFranse RevolusieRevolutie uut, en dee Fraansen waren stelligvaste van plan dende RevolusieRevolutie te delen met de resterest van Europa.

End december 1794, trokken de Fraansen tröppen van generoal [[Pichegru]] oaver dende bevroarn riveeren dende Republeek binnen. Noo zagen de patriotten huneuren kans kloar: dende [[Batoafsen Republeek|Bataafse republiek]] wödwodden uut-eroopen. Stadholder Willem V kos eierneier veur zien geld en ging in [[ballingschap]] in EngelaandEngeland. Noa zien vortvortgoan goan gelasttengelassen hi-j alle oaverzeesenoaverzeese gebeeden zich onder et gezag te stellen van dende Engelsen, dee inmiddels dende jongenjonge BatoafsenBataafsen RepubleekRepubliek de krieg verkloard hadden. Tal van gebeeden (woarunder [[KoapKaap dende GoodenGoode Hoop]]) wödden deur Engelsen tröppen oaverrompeld. NenEen grotengroot deel van de NederlandsenNederlandse kolonioalenkolonioale macht endigden hiermet. [[Guyana]] en [[Ceylon]] kwamenkwammen nooit meer in NederlaandsenNederlaandse hende. DenDe [[Koapkolonie]] wöd wal effen trögweerumme-egeavengeaven, moar zolwodden in [[1806]] veurgoed deur Britten bezet wödden.

VerskillendenVerskeide [[stoatsgreep|stoatsgreapen]] kwamen doarnoa, in [[1798]], [[1801]] en [[1805]], woarbi-j verskillende gröppen BatoavenBataven (zoals dee patriotten dee tied neumden) ofwesselend an de machte waren. Den letstenlesten 'BatoafsenBataafsen' machthebber was [[Rutger Jan Schimmelpenninck]]. DenDe BatoafsenBataafse RevolusieRevolutie endigtendegt veur altied in [[1806]] met dende stichting van et [[Könninkriek HollaandHolland]] onder leiding van [[Lodewiek Napoleon Bonaparte|Lodewiek Napoleon]].