Verskil tüsken versys van "Groafschap Zutfent"

Et '''groafschap Zutfent''', mitmet as heufdploatseheufdplaatse dende stad [[Zutfent]], dee later tot [[Hanze]]stad zol uut greujenuutgreujen, ontstoand as zelfstaandigzelfstaandege [[groafschap]] in 1046. Et umvatumvatten et noordelekennoordeleke deledeel van den olden gouw [[Hamaland]].

[[Ofbeelding:Comitatus_Zutphania_Visscher_1634.jpg|thumb|200px|GraafschapGroafschap Zutfent]]

DenDe groafelekheid in dat noordelekennoordeleke Hamaland wierd in augustus 1046 deur könning [[Hendrik III]] an den [[biskoppebiskop van Utrecht]] eschonken, noadat deden veurgoandeveurgoanden rieksonmiddelleken gravegraaf, [[Godfried II van Lotharingen|Godfried 'mitmet den BeerdBoard']], hartog van Opperlotharingen uut et gravenhuus Verdun was ezet, waegens rebellie was ofgezet. Godfried was doar den opvolger ewest van zien vader, Gozelo I hartog van Nederlotharingen (oaverleaden in april 1044), dee doarden op zienziene beurte was op-evolgd deur zien breur, Godfried 'den Vredestichter', van 1012 tot zienzienen dood in 1023 ok hartog van Nederlotharingen had op-evolgd. Woarschienlek hef 'den Vredestichter' zienziene rechten ontleendontleand an zien (kinderloos ebleaven) huwelek mitmet nenne kleindochter van dende beröchtenberöchte gravinne [[Adela van Hamaland]], ne dochter noamelek van Adela's zünnezönne uut et eersteneerste huwelek van gravegraaf Diederik (oaverleaden in 1017 of 1018).

DenDe oorkonde van 1046 let duudeliekdudelek marken dat et huus Verdun in noordelek Hamaland nenen leengraveleengraaf hef in-ezet, iemand deeden mitmet dende uutoefening van et gravenambt was beleend deur den rieksonmiddelleken gravegraaf. Et hef doarder deden schien van dat deeden toostaand pas noá [[Kìrsttied|KarstmesKarsmis]] 1025 is ontstoan. Hartog Gozelo I had zich noamelek vanof september 1024 tot KarstmesKarstmis 1025 verzet teagen dende opvolging van keizer Hendrik II deur Koenraad II, moar verzeunden zich mitmet KarstKarstmis 1025 mitmet Koenraad. IntussenIn de tussentied had Koenraad al in 1025 nenen gunsteling, Werner, ruum bedeald mitmet groandbezit in zuudelekzudelek Hamaland en op dende Veluwe, dat van Adela van Hamaland in beslag enommen was vanweage heurheure betrokkenheid bi-j den moord op Wichman III (ok wal 'van Vreden' eneumd) in oktober 1016. In nenne neet scharp gedateerdeedoateerde oorkonde uut et tiedvak 1046-1056 blek in zuudelekzudelek Hamaland nenen gravegraaf Wecelo te speulenveur te kommen. Wecelo is nenen bekandenbekenden roopvorm van Werner. Zo hef et er veulvölle van weg dat Gozelo I, toon hi-j in 1025 eiereneier veur zien geld kos, d'rmetdermet hef möttenmotten instemmen dat Werner in dat zuudelekzudelek Hamaland zienzienen leengraveleengraaf wierd. Blef dus oaver noordelek Hamaland, woar tussen 1025 en 1046 ook nen leengraveleengraaf op et toneletoneel is verschenenverscheanen, woarschienlek wealwal den stamvader van et Zutphense gravenhuus, Godschalk (oaverleaden 1063).

As Godschalk zich neet hef ebraand an den opstaand van zienzienen leenhereleenheer Godfried 'mitmet den BeerdBoard', blef hi-j bi-j deensden zien uutvallen op zienziene plaetseplaatse zitten. Normaal zol hi-j rieksonmiddellek gravegraaf ewöddenewodden wean, moar umdat Hendrik III in 1046 dende grafelekheid in noordelek Hamaland an Utrecht gufgaf, ging dat neet deur. Godschalk is dus leengraveleengraaf ebleaven, van den biskoppebiskop van Utrecht noameleknamelek. Zo ontstoand in 1046 et graafschap 'Noordelek Hamaland', dat noar zienzienen bestuursstool 'graafschap Zutphen' is goan heten.

DeDen bekandstenbekendsten gravegraaf is den rieke [[Otto II van Zutfent]], diewoarvan zien dochter [[Ermengard van Zutphen|Ermengard]] rundumme 1127 trouwden mitmet [[Gerard III van Gelre]]. Moar umdat Gerard III in 1134 stierfsteerf véur zienzienen vader Gerard II 'den Langen' graaf van Gelre (oaverleaden 1137), kon pas den zünnezönne van Gerard III, Hendrik I, noa 1137 optreaden as gravegraaf van Gelre én Zutphen. Toon Gelre in 1339 tot hartogdommehartogdom wödwodden verheaven, wierd dende juustenjuuste anduudinganduding van de machthebbers 'hertog van Gelre en gravegraaf van Zutfent'. Bestuurlek raakten beide gebeeden zo verweaven dat zi-j as éneénen onafhankeleken stoat deledeel namen an dende [[RepubleekRepubliek der ZeavenZeuven VereanigdenVereanigde NederlaandenNederlanden]].

As zi-j etder in ni-jenmodern zinsverbaandzinsverband oaver et gebieed ''De Graafschap'' hebtesprokken wöd, dan spreakt zi-j eigenlekeajlek nog altied oaver et olde groafschap Zutphen. Dat mag zienziene bestuurliekenbestuurleke zelfstaandigheid al lang eleaden kwiet geraakt wean, as ploatsbepoalingplaatsbepoaling is den name blieven bestoan, zi-jal etlik datder doarwal wat begripsverwarring mitmet deden name [[Achterhook]] liekt te bestoan. Den (Geldersen) Achterhook is vanolds et gebeed oosterlekoostelek van [[Hamaland]] dat tot in dende 16den16de eeuwe deledeel was van et [[bisdommebisdom Münster]]. Doarin lagen [[Breevoort]], [[Wenterswiek]], [[Aalten]], [[Lechtenvoorde]], [[Zellem]], [[VarsseveldVasseveld]], [[Silvolde]], [[Hengel (Gelderland)|Hengel]], [[Grolle|Grol]], [[Vroagender]], [[Borklo]], [[Geesteren]], [[Nee]] en [[Eibargen]]. De graven van Gelre bunt pas in dende 13den13de en 14den14de eeuwe en geleidelek an in dat gebeed inbinnen-edrongen.

[[1591]] is et joar woarin et Graafschap Zutfent opholdtopheeld mitte besteanbestoan; noa dende veroavering van [[Zutfent]] deur [[Maurits van Oranje]] wödtwöd et graafschap noenoo voleadighelemoal op-enommen in et [[Gelre|HertogdomHartogdom Gelre]], dat dan al éne van dende [[RepubleekZeuven derVereanigde Zeaven Vereanigden Nederlaanden|Zeaven Vereanigden Nederlaanden]]Nederlande is.

== StedenSteaden in dende Groafschap ==

Noast dende heufdstad Zutfent waren andere stedensteaden mitin de groafschap (met joartal van verkrieging van stadsrechten):

== KasteleKastelen ==

Et gebeed is bekand um zien völle [[Kasteel|kastelekastelen]]. De volgende kastelekastelen bunt vandage nog te bekiekn:

* [[HuuzeHuze Reurle]]

VölleVöl andere kastele bunt in den löp van dende tied verwoost, esloopt of tot [[ruïne]] vervallenvervollen. Et is bekandbekend dat bi-jveurbeeld kastelekastelen hebt estoanestoane in:

(DizzenDizze boavenstoande riege buntis neet alle kastelenkompleet).)

DenDe Groafschap Zutfent kenden (veur nenne bepoalden tied) vereveer [[heerlekheid|heerlekheden]] mitmet as [[bannerheer|bannerheren]]: [[Huus Bargh|Bargh]], Baer, [[Bronkhorst|Bronckhorst]] en [[Kasteel Wisch|Wisch]]. In 1650 noteerden geskiedskriever Arend van Slichtenhorst (1616-1657) ne olde zegswieze. UmmezetUmmezat in et Achterhooks:

Dat de heern van Wisch wöddenwodden aneduudan-eduud as dende stoltsten, (dende meudigsten), verwiestverwis woarschienlek noar huneuren noamename as roofridders.

* [http://www.graafschap-Middeleeuwen.nl WebsteeWebstea oaver dende geskiednisgeskiedenis van Graafschap Zutfent]