Verskil tüsken versys van "Hounder"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
K Wiezigingen deur 82.93.79.116 hersteld tot de versie nao de leste wieziging deur Erik Warmelink |
||
Regel 1:
[[Ofbeelding:Haan.jpg|250px|right|thumb|[[Hoan]] ]]
'''Hounder''' (enkelvold: ''hìn''; ook: ''rèbbe'', ''tude'' of ''tuut''; [[Latien|Latain]]: ''Gallus gallus domesticus'') binnen domesticeerde [[voegels|vogels]] uut de femilie van de [[fazantachtegen]] (Phasianidae).
Der bestoan n hail ìnde hounderrassen.
== Oorsprong ==
Man denkt dat de hounder ofstamt van de wilde ''Gallus gallus'', het [[Bankivahoen]], ook wel t Rode Boshoen nuimd. t Is n schuw, wantrouweg en sluw daaier, dat net zo groot is as n [[krielkip]]. t Bankivahoen komt in [[India]] en [[Zuudoost Azie]] nog aal in t wild veur.
== Gedrag en anatomie ==
[[Ofbeelding:Mother hen with chicks.jpg|right|250px|thumb|[[Hìn]] met [[kuuken]]s ]]
n Hìn ken goud haard vouer zo as [[maais|maaiskörrels]] eten. Wat zai oppikt komt eerst in n puut terecht (de [[Krop (kip)|krop]]). t Wordt doar mit [[speeksel|spij]] weekt. Doarnoa binnen der twij moagen dij mithelpen om t vouer fien te kriegen. De kliermoag vougt moagsappen tou veur de wiedere verteern. De spiermoag kneedt t vouer en moalt t fien. Doarnoa wordt t wieder verwaarkt in de dunne [[daarm]]. De reststoffen verlôten t lichoam via de endeldaarm en de kloaka. n Hìn het twij blindedaarms. Zai helpen bie de verteern van raauwvezels en onttrekken vocht aan de vouermassa.
Hounder kinnen heur kop hail wied in alle richtens draaien. Dat komt deur t grode aantal [[halswervel|haalswaarvels]]: vartien. De mìnsk het der mor zeuven. Hounder kieken nait wied. Wat wieder as viefteg meter bie heur vot gebeurt, kinnen zai nait zain.
n Hìn het gain [[oorschelp]]. Wat op meer as viefteg meter ofstand gebeurt, hoort e nait. n Hìn zugt kleurn ook aands. Veur n hìn is roodgeel de kloarste [[kleur]]. Overegens hebben hounder wel [[oorlel]]kes. Maisttied leggen hounder mit witte lelkes witte [[Tudeaai|aaier]] en gounend mit rôze lellen broenen.
Hounder hebben de naaigen om noar rooie veurwerpen te pikken wat opmaarkelk is omdat heun kam en lellen zölf rood binnen. As n hìn ainmoal blödt deur t pikken, ken t hierdeur gebeurn dat hounder mekoar oetìndelk doodpikken.
==Trivia==
Lokoal in den Achterhook leart ze leu uut et Westen plat proaten deur den zinne:
"Den tuute in den toete doon" ([[Nederlaands]]: "De kip en de zak doen") Woarbi-j de leu uut et Westen ungeleuvig kiekt. (Skreaven in et Achterhooks)
==Zee ook==
*[[Hanekreein]]
==Nedersaksisch==
*[[Achterhooks]]: ''huunder'', ''tuut'', ''hoonder''
*[[Drèents]]: ''hen<small>(</small>ne<small>)</small>'', ''hin'', ''kiepe'', ''kippe'', ''tuut''
*[[Grunnegs]]: ''hìn, rèbbe, tude'' of ''tuut''
*[[Platduuts]]: ''hoon'' (meervold ''heuner'' / ''honer'') (Platduutse schriefwieze ''Hohn'', ''Höhner'' / ''Hohner'')
*[[Sallaands]]: ''kippe, kiepe, hoen''
*[[Stellingwarfs]]: ''kiepe''
*[[Tweants]]: ''hoon, kippe, hen(ne), tute''
*[[Urkers]]: ''in''
*[[Veluws]]:
**''kiep<small>(</small>e<small>)</small>''
**''kip<small>(</small>pe<small>)</small>''
**''kepe'' ([[Doornspiek]])
**''hen<small>(</small>ne<small>)</small>''{{Info|Meestentieds kiep(e), kepe of kip(pe)}}
{{commons|Gallus gallus}}
[[Kattegerie:Grunnegs artikel]]
[[Kattegerie:Voegel]]
[[ar:دجاجة]]
[[arz:فرخه]]
[[ay:Chiwchi]]
[[az:Toyuq]]
[[bat-smg:Vėšta]]
[[bcl:Manok]]
[[bg:Кокошка]]
[[bo:བྱ་ཏེ་]]
[[bs:Kokoška]]
[[ca:Gall]]
[[cr:Pakakuan]]
[[cs:Kur domácí]]
[[cy:Iâr (ddof)]]
[[da:Høns]]
[[de:Haushuhn]]
[[diq:Kerge]]
[[el:Κότα]]
[[en:Chicken]]
[[eo:Koko (birdo)]]
[[es:Gallus gallus]]
[[et:Kana]]
[[eu:Oilo]]
[[fa:مرغ]]
[[fi:Kana]]
[[fiu-vro:Kana]]
[[fj:Toa]]
[[fr:Poulet]]
[[frp:Genelye]]
[[gan:雞]]
[[gd:Cearc]]
[[gl:Galiña]]
[[ha:Kaza]]
[[hak:Kiê-é]]
[[he:תרנגול הבית]]
[[hi:मुर्गी]]
[[hif:Murgi]]
[[hr:Domaća kokoš]]
[[hu:Házityúk]]
[[id:Ayam]]
[[io:Hano]]
[[is:Kjúklingur]]
[[it:Gallus gallus domesticus]]
[[iu:ᐊ'ᐊ'ᐋᒃ/a'a'aak]]
[[ja:ニワトリ]]
[[ka:ქათამი]]
[[ko:닭]]
[[ku:Mirîşk]]
[[la:Gallus]]
[[ln:Nsósó]]
[[lt:Višta]]
[[lv:Vista]]
[[ml:കോഴി]]
[[mr:कोंबडी]]
[[ms:Ayam]]
[[mzn:کرک]]
[[nah:Cuānaca]]
[[nds:Hohn]]
[[nl:Kip (vogel)]]
[[nn:Høns]]
[[no:Tamhøns]]
[[nv:Na'hooháí]]
[[oc:Gallus gallus]]
[[pam:Manuk]]
[[pdc:Hinkel]]
[[pl:Kura domowa]]
| |||