Verskil tüsken versys van "Hamaland"

'''Hamaland''' was eenn [[GraofschopGraofschap]] van et [[Karolingen|KarolingischeKarolingiese Riek]], dat later an-eduud worddewodden as enennen [[gouw (Germaans)|gouw]]. Den name verscheen in de naegende9de eeuwe veur et eerst in eschraeveneskreaven bronnen. Hamaland wördtwödt ok wal in verband ebracht met den [[Germanen|Germaansen]] stam de [[Chamaven]], den veur et lest taegenteggen et ende van de veerde4de eeuwe in [[Romeinse Riek|laat-romiense]] bronnen veurkump. Maor der zit tussen de beschrievingbeskrieving van de Chamaven en et verschienen van den name Hamaland eenn gat van ruum veer eeuweneeuwn, waorin ok de [[grote volksverhuzing]] plaats-evonden hef. Et is bekend dat de KarolingersKarolingen waor meugelek gebruuk hebt emaakt van bestaonde strukturen, maor of Hamaland walal ofdan neet ziene wortels hef in de tied van de Chamaven, völt dus neet zunder veurbehold te bewerenzeggen.

==PlaatsbepoalingPlaatsbepaling==

Et graofschap strektenstrekken zikzich uut op beide oevers van den [[Iessel]], van iets noordelek van [[Deventer]] noarnaor et zuden hen. Et gebeed op den westeleken Iesseloever vormden moarmaor nen betrekkelek smallen strook langs den Iesssel. De westgrenze kruusten den [[Rien]] zon betjen bi-j [[Velp (Gelderlaand)|Velp]], pakken et uterste oosten van de [[Betuwe]] met um doarnoadaornao den Rien te volgen tot iets ten zuden van [[Emmerik]]. VandoarVandaor leep de oostgrenze van Hamaland geliek met dee tussen et [[Sticht Utrecht]] en et [[Bisdom Münster]], zoas dee sinds et ende van de 8ste eeuw was etrokken en tot in de 16de eeuwe zol blieven bestoanbestaon. Hamaland kreg doardeurdaordeur twee uutstulpingen noarnaor et oosten, den enen tot veurbi-j [[Lochem]] en den anderen tot en met [[Deutekem]]. Tussen dee twee uutstulpingen versmalden et en bereikten ziene kleinste breedte ter heugte van [[Steenderen]] op den oosteleken en [[Eerbeek]] op den westeleken Iesseloever.

OaverAover den umvang van et groafschapgraofschap Hamaland is lange tied n hoop enöäld dat neet woarwaor blek te wean. De opvatting (Heidinga tröggriepend op eerdere sckrievers) dat Hamaland westweerts ooit ens de [[Veluwe]] en [[Flethite]] hef umvat, berust op misleazing van n skrift uut [[855]], en de gedachte (Wirtz, ok op groandgraond van eerdere sckrievers) dat Hamaland zich oostweerts tot in et Münsterlaand zol hebben uut-estrekt, kump van ne völ te rume annoameanname van nen 12de-eeuwsen kroniektekst.

Et groafschapgraofschap Hamaland in zien hierboavenhierbaoven egeaven umvang umvatten de oldere gouwen Islo/Hisloa, den 'Iesselgouw', in et noorden en den gouw Leomericke ([[Liemers]]) in et zuden. Beide oldere gouwnamen bunt verdrongen eraakt deur den name Hamaland. Nen gouw was nen samenhangend bewonningsgebeed, nen ''streek'' zeg moarmaor. Neet ungebrukelek in de rieksorganisasie van de Karolingen was dat twee gouwen in éen bestuurlek district, nen groafschapgraofschap, wodden samen-ebrach. Dat lik dus ok veur Hamaland op te goangaon.

De graven van Hamaland beheurden in de 9de en 10de eeuwe tot et geslacht van de [[Meginharden]]. In et joarjaor [[800]] is nen graaf Wrachari groandeigenoargraondeigenaar in [[Wichmond]] in den Iesselgouw. Vermeudelek denzelfden Wrachari, toon nog gin graaf, wödt doardaor ok al in [[794]] geneumd. Hi-j was den zönne van nen zekeren Brunhari en had zelf nen zönne Meginhard. Den name kump later nog n paar moalmaol veur in et Hamalandse gravenhuus, zodat der nen gooden kans is dat Wrachari in 800 graaf van Hamaland was - helemoalhelemaol zeaker is dat neet. Vanwaege den name Meginhard wödt dat gravenhuus ok wal an-eduud as de Meginharden, moarmaor ok den name 'Brunharingen' noarnaor Wrachari zien vader is wal ebruukt.

In et al eneumde skrift uut 855 blek ene Wichman graaf in Hamaland te wean. Zien verwantschop met Wrachari en Meginhard is annemmelek moarmaor steet neet vaste. NoaNao Wichman volgt der nen Meginhard den in 881 neet meer in leaven is. Zien dudeleke verwantschop met Wichman van 855 is ok neet helder. Wal is zeaker dat Meginhards zönne, Everhard Saxo, zien vader opvolgden. Everhard wodden in 898 vermoord deur den Frees Waldger, zönne van [[Gerolf van Hollaand|Gerulf]] uut et gravenhuus dat deurgoansdeurgaons de Gerulfingen wödt eneumd en woarvanwaorvan et latere Hollandse gravenhuus in rechte liene ofstamden. Everhard Saxo leet in 898 twee minderjoarigeminderjaorige zöns nao, Meginhard en Everhard. DoarumDaorum ging de opvolging in 898 noarnaor Everhards breur, alwier nen Meginhard. Toon Saxo's zönne Meginhard op leaftied ekommen was, hef hi-j de groafschappengraofschappen van zien vader oaveraover-enommen. Dat is woarschienlekwaorschienlek al ebeurd rundumme 915. In 921 is Meginhard nen tiedjen in beeld. Hi-j is dan graaf.

Den anderen zönne van Saxo, Everhard, trouwden met vrouwe Amalrada, volle zuster van [[Mathildis van Ringelheim|Mathilde]] dee in 909 met den hartog van [[Hartogdom Saksen|Saksen]], [[Hendrik de Vogelaar|Hendrik]], was etrouwd. Hendrik wodden in 919 könning van [[Oost-Franki'je]] en Everhard dus könningszwoagerkönningszwaoger. Uut et trouwen van Everhard en Amalrada stamden in elk geval twee zöns: den geesteleken [[Diederik van Metz|Diederik]] den in 965 biskop van Metz wodden en nen veuranstoandenveuranstaonden roadskearlraodskearl van de könningen/keizers [[Otto I van et Heilige Roomse Riek|Otto I]] (regierden tussen 936-973) en [[Otto II van et Heilige Roomse Riek|Otto II]] (973-983) was, en wier nen Everhard woarvanwaorvan niks meer bekend is dan dat e nen zönne Everhard had den in 978 op 10 joarigejaorige leaftied bi-j zien heer-onkel Diederik in Metz den lessten aosem uutblees.

Den graaf Meginhard den dus vermeudelek in 915 an et bewind kwam in Hamaland en dee andere groafschappengraofschappen van de familie (Salland, Veluwe, Drenthe, Hunsingo plus Fivelgo en denkelek ok et Gooi van vandage (Naardingerlaand) zuudoostelek van Amsterdam) hef zich in 938-939 vergaloppeerd deur met te doon an nen opstand teggen könning Otto I den under leiding stoandstaond van Otto's breur [[Hendrik I van Beieren|Hendrik]] en Otto's zwoagerzwaoger [[Giselbert II van Maasgouw|Giselbert]], hartog van Lotheringen. Otto I wist den opstand neer te sloanslaon. DoarnoaDaornao trof hi-j de rebellen mit vegelding. Standard waren dat: In beslagname van bezittingen, intrekking van riekslenen en oetzetting uut ambten zoas dat van graaf. Dat oaverkwamaoverkwam ok Meginhard van Hamaland. Den is noameleknaomelek rundumme 955 oaverleadenaoverleaden op den Elterbarg, de verbliefsplaatse van zien zönne Wichman den doardaor nen 10 joarjaor later nen kanonikessenstift zol vestigen. In et dodenbook van dat stift wödt Meginhard wal herdacht moarmaor zunder graventitel. Hi-j was dus gin graaf meer toon hi-j stierf.

In 944 hef Otto I vervolgens et Hamalandse gravenhuus wier in genade an-enommen - miskien wal op veursproakveurspraok van ziene tante Amalrada, dat wetten wi-j neet. Meginhard blef ambteloos burger moarmaor ziene 2 zönnen uut twee opvolgende trouweri-jen kreggen elk n deel van zien vroggere groafschappengraofschappen: den oldsten, Everhard, wodden graaf in Salland, Drenthe en Hunsingo/Fivelgo, den jongsten, Wichman, in Hamaland, de Veluwe en woarschienliekwaorschienliek ok et Gooi. Verdeal en heers was dus de tieding. Beiden kreggen ok nen [[burcht]] uut et vaderlek arfgood dat vanof 939 in beslag enommen was ewest moarmaor in 944 geheel of deels zol wean trög-egeaven: Wichman kreg den burcht op den Elterbarg, Everhard den in Zutfent - ne verdealing noord-zuud net as bi-j de groafschappengraofschappen.

Everhard hef moarmaor éne (oaverleavendeaoverleavende) arfdochter ehad, ene Averarda, dee in den löp van de joarenjaoren-950 trouwden met [[Godfried van Verdun]], den kearl dee in de joarenjaoren 985-987 zienen bi-jname 'den Gevangene' verdeenden deurdat hi-j dik 2 joarjaor in Westfrankiese gevangenschap is vast-eholden. Averarda oaverleadaoverlead vermeudelek al in 961 met noaloatingnaolaoting van nen zunne en n dochtertjen. Godfried trowuden et joarjaor doaropdaorop met Mathilde 'Billung', weduwe van den vrog oaverleadenaoverleaden VloamsenVlaamsen graaf [[Boldewien III van VloanderenVlaanderen|Boldewien III]], den zwoagerzwaoger van Wichman 'van Elten'.

Wichman, dus den jöngeren zunne van den rebel Meginhard van 938-939, trouwden namelek rundumme 947 met de VloamseVlaamse gravendochter Liutgard, zuster van Boldewien III. Zi-j oaverleadaoverlead in 962 op de leaftied van rundumme 27 joarjaor. Uut dat trouwen bunt 3 kinder bekend, op de riege van geboartegeboorte Adela, Liutgard en Wichman (jr.). Kleinen Wichman steerf woarschienlekwaorschienlek in 965 of 966 op de leaftied van good zeuven joarjaor. DoarmetDaormet wodden de veurtzetting van et geslacht in manneleke liene of-ebrokken, want vader Wichman, howal toon rundumme 35 joarjaor old, kek neet oet noarnaor ne tweede trouweri-je: hi-j bouwden zienen burcht um tot et kanonikessenstift te Hoog-Elten, dat in 968 al in bedrief was. Van de 12de-eeuwse stiftskarke dee de deur Wichman in de latere joarenjaoren-960 ebouwden verving, is n deel (et skip) nog anweazig op den Elterbarg. Et letsten tekken van leaven dat wi-j van Wichman hebt, kump uut december 973.

Een anzeenlek deel van zien vermeugen schonk Wichman an ziene geleufsstichting. Zien dochter Adela veulden zich doardeurdaordeur alderbastend benoadealdbenaodeald en hef zich der tientallen joarenjaoren teggen verzet, en slagen uutendelek - in 996. DoaroaverDaoraover meer op de ziede [[Adela van Hamaland]].

De groafschappengraofschappen van Wichman bunt heugstwoarschienlekheugstwaorschienlek wal oaver-egoanegaon op zienen schoonzönne Immed, eersten echtgenootman van Adela, en doarnoadaornao op euren zönne Diederik. Den letsten is in april woarschienlekwaorschienlek van et joarjaor 1017 oaverleadenaoverleaden met noaloatingnaolaoting van twee dochters. De oldste doarvandaorvan trouwden heugstwoarschienlekheugstwaorschienlek met den zönne [[Godfried den Kinderlozen|Godfried]] van den al eneumden Godfried 'den Gevängene' uut zien tweede trouwen. Den zunne Godfried was in de jaoren 1012-1023 ok hartog van Nederlotheringen. Toon e in 1023 zonder kinder oaverleadaoverlead, wodden hi-j as hartog en graaf op-evolgd deur zienen jongsten breur [[Gozelo I van Verdun|Gozlin]] (roopname Gozelo). In 1033 wodden Gozlin ok nog ens an-esteld as hartog van Opperlotheringen, moarmaor dat hef hi-j nog bi-j zien leaven oaveraover-edoanedaon an zienen oldsten zönne, [[Godfried II van Lotheringen|Godfried 'met den BoardBaord']]. Toon Gozlin in 1044 oaverleadaoverlead, had 'den BoardBaord' eagenlek recht op de opvolging, ok in Nederlotheringen, moarmaor könning [[Hendrik III van et Heilige Roomse Riek|Hendrik III]] ontheeld um dat en gaf et an den jongeren zunne van Gozlin, [[Gozelo II van Neder-Lotheringen]]. Godfried 'met den BoardBaord' kwam toon in opstaand en raakten doardeurdaordeur in 1046 ziene ambten kwiet.

De vri-j ekommen groafschappengraofschappen bunt toon deels bezet deur den zönne van de jongere dochter van Diederik van Hamaland, den zönne dus van Adela en Immed. Dee dochter heetten Bava en etrouwden met nen Gerard bi-jgenoamdjgenaamd 'Flamens' ('den rossigen'). Uut dat trouwen kwammen minstens 2 zöns, nen Gerard en nen Diederik. Toon Godfried 'met den BoardBaord' in 1046 uut ziene groafschappengraofschappen ezet wodden, hef den zunne Gerard zich künnen nöstelen op de Veluwe, in Teisterbant (Tieler- en Bommelerweerd, n groafschapgraofschap dat Diederik van Hamaland met zien trouwen had ekreagen) en in de Betuwe. Dat leste was n groafschapgraofschap dat uut de familie van Immed stamden, net as de Hetter- en Duffelgouwen (an weerszieden van de Rijn bezuden Hamaland). Den Hettergouw woarinwaorin o.a. de plaatse [[Geldern]] ligt woarnoarwaornaor et gravenhuus van [[Gelre]] zich later ging neumen, en vermeudelek ok wal den Duffelgouw, hef denzelfden Gerard pas noanao 1063 oaveraover können nemmen, net as rowweg in deezelfde tied et zudeleke deel van Hamaland.

Dat den 'Flamenses' op den Hettergouw (en Duffelgouw) én op zudelek Hamaland n tiedjen mos wachten, kwam umdat der zich veur 1046 andere leu enösteld hadden. Zudelek Hamaland is vermeudelek in 1026 vergeaven an nen gunsteling van könning [[KoenroadKoenraod II van et Heilige Roomse Riek|KoenroadKoenraod II]], nen zekeren Werner. Dat kon gebeuren umdat Gozlin I zich in 1024-1025 heavig verzetten teggen KoenroadsKoenraods troonsbestieging. Toon hi-j an et lange leste met karstmisse 1025 bakzeil haalden, hef hi-j n paar offers motten brengen: könningsgunsteling Werner kreg hi-j as leengraaf in zudelek Hamaland op-edrongen, in Hunsingo-Fivelgo kreg hi-j nen halfbreur van könningin Gisela in denzelfden taak op-edroagenedragen. Werner hef zich neet ebrand an den opstaand van Godfried 'met den BoardBaord' en hoofden doarummedaorumme zien ambt neet op te geaven: hi-j blef dus woarwaor-t e was. Pas noanao Werners oaverliedenaoverlieden kon de grafelekheid in zudelek Hamaland deur den 'Flamenses' in-enommen wodden. Dat is ok gebeurd, want in 1085 wetten wi-j dat zie zich doardaor intussen hadden können nöstelen.

In den Hettergouw (en vermeudelek ok wal Duffelgouw) zat et eigenl3k net zo. DoarDaor mot al veur 1046 nen leengraaf van Godfried 'met den BoardBaord' anweazig ewest wean, nen zekeren Godschalk den ok leengraaf van noordelek Hamaland was. Godschalk hef net as Werner ofstaand enommen van de rebellie van Godfried 'met den BoardBaord' en kon dus ok zien ambt beholden. Ok doardaor mossen den 'Flamenses' wachten totdat Godschalk den lesten aosem had uut-ebloazeneblaozen. Dat gebeurden in 1063 en in 1067 zeet wi-j dan inderdoadinderdaod nen Gerard 'Flamens' as graaf in den Hettergouw.

==GroafschapGraofschap Zutfent==

In noordelek Hamaland ging et wat anders. Ok doardaor was Godschalk al veur 1046 leengraaf van 'den BoardBaord' en blef netjes op zien plek zitten, moarmaor könning [[Hendrik III van et Heilige Roomse Riek|Hendrik III]] gaf dat groafschapgraofschap noá de ofzetting van Godfried 'met den BoardBaord' an den Utrechtsen biskop. In dee schenkingsakte is de begrenzing van dat noordelek Hamaland nauwkeurig umskreaven. DoaruutDaoruut blek dat et totale Hamaland dat wi-j boavenbaoven ofgrensden, in tweeën is eknipt woarwaor et op zien smalst was, langs de liene Steenderen-Leuvenheim-Eerbeek. Deur dee schenking van 1046 wodden Godschalk dus leengraaf van [[Bernold]], den biskop van Utrecht in dat noordeleke Hamaland.

Toon Godschalk in 1063 stierf, is zienen onkel Otto (bi-jgenoamdj enaamd 'den Rieken') um in dat noordeleke Hamaland op-evolgd. Dat den 'Flamenses' hier neet op et toneel kwam, kump woarschienlekwaorschienlek deurdat Godschalk deur zien trouwen nen grootgroandbezittergrootgraondbezitter van betekkenis in et noordeleke Hamaland was ewodden. Ziene vrouwe Adelheid was noameleknamelek ne achterkleindochter van Godfried 'den Gevangene'. Den ziene dochter Ermgard trouwde met nen Otto van Hammerstein, eure dochter Mathilde trouwden met den 'Ezzune' Ludolf, dee samen dan den olders van Godschalks Adelheid waren. Deur dizzen weg kreg Godschalk et arfgood in hende van den halfbreur Everhard van Wichman 'van Elten'. Dat was tenslotte deur Everhards arfdochter Averarda bi-j Godfried 'den Gevängene' beland en is langs de hier beskrevven oaverarvingaoverarving bi-j Adelheid terecht-ekommen. Tot dat arfgood beheurden zeker den burcht Zutfent, moarmaor ok anzeenlek groandbezitgraondbezit in de umgeaving doarvandaorvan. Den toostaand van oaverwichtaoverwicht in dat noordeleke Hamaland zol der too eleid hebben dat Godschalk en ziene noazoatennaozaten zich doardaor hebt können handhaven. Eure verbliefplaatse was [[Zutfent]], woarnoarwaornaor et groafschapgraofschap heanig an eneumd raakten. Nog altied heet de streake dee vrogger noordelek Hamaland oostelek van den Iessel was: 'de GroafschapGraofschap' noarnaor et [[GroafschapGraofschap Zutfent]].

*[[GroafschapGraofschap Zutfent]]