Verskil tüsken versys van "Hanze"

 

De '''Hanze''' was een militair bondgenootskop van [[gilde|handelsgildes]] die in de late [[middeleeuwn|middelieuwen]] en de vrogmoderne tied (tussen de [[13e eeuw|dartiende]] en [[17e eeuw|zeubentiende ieuw]]) een handelsmonopolie vestigden en in de bienen hölden in de [[Oostzee]], een diel van de [[Noordzee]] en 't miest van [[Noord-Europa]].

 

== Oprichting ==

 

Lübeck wördden een basis van waoruut koopluden uut Saksen en [[Westfalen]] naor 't oosten en noorden uutgungen. Veule steden an de Baltische kust stunden onder 't Recht van Lübeck, waordeur ze veur alle gerechtelijke kwesties hen de stadsraod van Lübeck mussen. Al lange veurdet ze de term ''Hanze'' gebruukten in een eskreben stok ([[1267]]), begunden koopluden in steden heur in gildes of ''hansa'' te verienen umme zo mit oaverzeese steden handel te drieven, veural in 't minder ontwikkelde oostelijke Baltische gebied. Daor wördden vanuut 't achterlaand [[holt|tummerholt]], [[was]], [[barnstien]], [[has]], [[vacht]]en en zölfs [[rogge]] en [[weit]] naor de markten in de havensteden vervoerd.

 

== Uutbreiding ==

Lübeck zien stee bi'j de kust leut handel mit [[Scandinavië]] en [[Ruslaand]] toe, waordeur de stad en de Scandinaviërs - die as vrogger de mieste handelsroutes in de Oostzee controleerden - teeng mekaar kunden opboksen. Een verdrag mit de Hanze van [[Visby]] meuk hier een end an: deur dit verdrag kregen de Lübecker kooplu ok toegaank töt de laandinweerts elegen Russische haven Novgorod ('t centrum van de Republiek Novgorod), daoras ze een handelspost of [[kontor]] vestigden. Nog meer van zukke verbonden ontstunden binnen 't [[Heilige Roomse Riek]]. De Hanze hef nooit een sekuur bestuurde fermele orgenisaosie ewest. Vergaderings van de Hanzesteden kwammen vanof 1356 regelmaotig bi'j 'n kaander in Lübeck veur de ''Hanzedag'', mar een köppel steden stuurden gien verteengwoordigers, en de ofzunderlijke steden waren niet an de besluten ebunden. Staodigiesan gruuiden 't netwark van verdragen töt een veraanderlijke lieste van 70 töt 170 steden.<ref>Fernand Braudel (1984). ''The Perspective of the World''. Diel III van ''Civilisation and Capitalism''</ref>

 

== Heugtepunt ==

[[Dantzig]] (Gdańsk) en aandere belangrieke Hanzesteden zoas [[Thorn]] (Toruń) en [[Elbing]] (Elbląg) wördden in [[1466]] bi'j [[Polen]] edaone bi'j 't Twiede Verdrag van Thorn. [[Krakau]] (Kraków), toendertied de heufdstad van Polen, was ok een Hanzestad. Deur 't vortgaon van de tolgrèenzen op de revier de [[Wissel (revier)|Wissel]] (Wisła) nao 1466 naamp de Poolse graonuutvoer staorigiesan slim toe.<ref>Norman Davies (1982). ''God's playground. A history of Poland''. Columbia University Press</ref> In de deur de Hanze overheerste graonhandel oaver zee wördden Polen ien van de belangriekste gebieden, en Dantzig gruuiden uut töt de grootste Hanzestad daankzi'j de controle van dizze stad oaver de Poolse graonuutvoer.

 

De Hanze had een veraanderlijke structuur, mar de leden hadden dinger gemien. Eerstens begunden de mieste Hanzesteden as onofhaankelijke steden of verkregen ze onofhaankelijkheid daankzi'j de gemienskoppelijke onderhandelingsmacht van de Hanze. Mar zukke onofhaankelijkheid was beparkt: 't betekenden det de Hanzesteden in 't Heilige Roomse Riek trouw verplicht waren an de keizer en niet an de lekaole edel. Ok hadden de steden heur strategische stee an de handelsroutes gemien. Op 't toppunt van heur macht in de late dartiende ieuw kunden de koopluden van de Hanze heur economische macht (en mangs heur militaire macht - de handelsroutes waren bescharming neudig en de skippen waren goed gewaopend) anwenden um 't keizerlijke beleid te beïnvloeden. Ok ter beskarming van heur investerings in negosie en skippen leidden de Hanze kapteins op en richtten vuurtorens op.

In 1466 kwammen de West-Prusische steden in opstaand teeng de oaverheersing van de Duutse Orde en vreugen de Poolse keunink um hulp. Dantzig, Thorn en [[Kulm]] wördden Duutstalige steden in Polen die mit de Hollaanders handelden. Hanzesteden in Prusen, Lieflaand en Polen steunden de Hollaanders teeng de belangriekste steden van de Hanze. Nao verskeiden zeeslagen tussen de vloot van de [[Bourgondische Kreits]] (daoras Hollaand bi'jheurden) en de Hanzevloten, wördden [[Amsterdam]] vanof de late vieftiende ieuw verdan de heufdhaven veur Pools en Baltisch graon.

 

An 't begun van de [[16e eeuw|zestiende ieuw]] verkeerden de Hanze in de zwakste pesisie in jaoren. 't Opkommende [[Zweedse Riek]] had de controle oaver een slim groot diel van 't Baltische gebied oaver-eneumen. Denemarken had weer controle oaver de eing handel, 't kantoor in Novgorod was esleuten en 't kantoor in Brogge was in onbruuk. De individuele steden daoras de Hanze uut bestond, begunden heur eing belangen véur de gedielde belangen te stellen. Ok gruuiden 't poletieke gezag van de Duutse vörsten, waordeur de vri'jheden van de Hanzekoopluden terogge drongen wördden.

 

=== Leden van de Hanze ===

==== Wendische en Pomeraonse Kreits ====

 

==== Kreits van Saksen, Tureng, Brandenbörg ====

 

==== Kreits van Polen, Prusen, Lieflaand, Zweden ====

 

==== Kreits van de Rien, Westfaolen, Nederlaand ====

 

=== Kantoren ===

==== Veurnaamste kantoren ====

 

==== Legere kantoren ====

 

=== Aandere plaatsen mit een Hanzegemienskop ===

{| "border=0 cellpadding=3 cellspacing=0"

| "valign=top" |

| "valign=top" |

|}

 

{{Dia|Dit stok is eskreven in 't [[Zuudwest-Zuud-Drèents]] van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.}}

 

 

[[nds:Hanse]]

[[et:Hansa Liit]]

[[eu:Hansa]]

[[fi:Hansaliitto]]

[[fr:Hanse]]