Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Nietzsche wed eboorgeboor'n ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse kearlman was 'n [[dominee]], en is störf'm op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noar [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jöngerjonger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'n deur tuss'n vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jöngerjongere zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej on'etrouwdeonnetrouwde meuje.

Nietzsche studeer'nhef een körte tied [[theologie]] studeert an de universiteiteuniversiteit van Bonn, maar gung oaverover op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteiteuniversiteit van Leipzig. In 1869 wed hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleeroarhoogleraar]] an de universiteiteuniversiteit van Bazel.

De mieste deskundig'n gung'n er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die 'mum de leste tien joar van zien leef'm onproductief maak'nmaakte, het gevölg was van

syfilis. Recente weetschappelijke inzich'n hebt hieran twiefel eze'jd, annezieneannezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tuss'n de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de iersteeerste symptoom'n van zien waanzin nog elf joar te leef'm had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leudleed.

Nietzsche wödwed stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer oavernamovernam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbönd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van 'neen 'dionysische' bevastigingbevestiging van de leef'mswil. Dit striedlustige concept wed belichaomdbelichaamd doardeur de ''[[übermensch]]''. Völ'ngs de ''Le'jdroadLeidraad Nederlaandse Spelling'' wödt zulfstaandigezelfstaandige naamwoord'n uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'm: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leef'mde resultoat van de veurtduurvoortduur'nde bevastigingbevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meensemeens verholdt zo as de huudige meensemeens zich verholdt töt 'n aapeaap. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', woarveurwaorveur hi-j 'neen töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm ebruuk'nhef ebruukt: op declamerende toon eschreev'm profeet klink'nde fictie, woarinwaorin met naamename het royoalroyaal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.

Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzulfmzelf - neumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (''Die fröhliche Wissenschaft'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De leef'msontkenn'nde slaov'nmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoaneoffedoan. Nietzsche was van miening dat de slaov'nmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaov'nmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzaokoorzoak hef. Hier tee'ng-oaverover stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleud'n van buut'nof önstönd. De slaov'nmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'n die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloav'nmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maormaar veural sluw.

Nietzsches deenk'n is 'n voortduur'nde herwaordingherwaarding van 't veurofgaondeveurofgoande met de kennelijke bedeulingbeduuling uutendelijkuuteindelijk elke metafysica en moraal acherachter zich te laotloat'n.

't Is belangriek te weet'n dat Nietzsche de neiging had zichzulfzichzelf in te deenk'n en eregeldgeregeld zien staandpunt'n te herzieneherzien. DaordeurDoardeur lek er vul tee'ngstriedigheedngstrijdigheed'n in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:

* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''De Vreulijke Weetskap'') keert zich tee'ng al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verraodverroad an 't warkelijke leef'm, een niet-anvoard'nanvoarden dat 't leef'm leed inholdt.

* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'n ei'ng waard'nleerwaardenleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toonetoon wöd fel. Begripp'm as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeeretrugkeer'' giet 'n belangrieke röl speul'n.

* DoarnoasDoarnoast kan de periode 1878-1886 (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''Veurbi-j goed en kwoaj'') as 'n aforistische periode ezieneezien wön.