Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Nietzsche is eboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zönnezeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is estörven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j woon met familie in [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zus van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke röl hef espeult bi'j 't uutbreng van zien wark, was twi'j jaor jongerjönger as um. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wukke bint: zien moe Franziska, Zien jongerejöngere zus Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twi'j on etrouwde taantes.

Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maor over op [[filologie]] en raakte daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. DezeDisse schoele vervölgen hi'j an de universiteit van Leipzig, waor as e eboren is. In 1869 werd e in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.

De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut datdet de geestlukkegeestelikke oftakeling (wukke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maakenmaken), 't gevölg west was van syfilis. DezeDisse tiedse weetschappelukkeweetschappelikke inzichen hebt hier an twiefel ezeijd, umdatumdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevölg hef datdet men binnen de drieje en de vier jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor völ eholden. Ok hef niemaand ooit kunnen an wiezen datdet hi'j daodwarkeluk an syfilis hef elejen.

Nietzsche wed stark met zien filosofie espuult met [[Arthur Schopenhauer]], waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien overnam, 't kan dan wên datdet e d'r aandere ethische conseqeunties an hef ebönd: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' levensholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juustum 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaamd deur de ''[[Übermensch]]''. Völgens de ''Leidraad Nederlandse Spelling'' wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't duuts in 't Nederlaans mit 'n klenne letter eskreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekömst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meens verholdt zo as de huudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedachte vind zien bekendste uutdrukking in 't book ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met naame het royaal ebruuk van uutruup-tekens opvalt.

ÖmdatÖmdet Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van umzelf - nuumde hi'j zich de ''filesoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewön is de constatering datdet God dood is (''[[De vrolijke wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood maakt. De levensontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völgens Nietzsche of edoan. Nietzsche was van miening datdet de slaovenmoraal was önstaon as verzet tegen de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzaok hef. Hier tegen-aover stelt e de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegenen die zich as stark, mooi en veurnaom erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.

't Is belangriek te wetten datdet Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herzien. Daordeur lek er vul tegenstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wörden innedeeld in driej fases:

* '''Twiejde periode:''' (''Meenselijk, al te meenselijk'' - ''De Vrolijke Wetenschap'') keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bint een verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden datdet 't leven leed inholdt.