Verskil tüsken versys van "Jöädendom"

't '''Jeudendom''' is 't geleuf van 't jeudse volk, 't is ieniene van de vrogs önstaone monotheïstische godsdiensten. VandaageVandage de dag bestiet 't altied nog en wöd 't altied nog belejen deur jeuden, met naamename in Israël.

't Jeudendom kan nie makkelukmakkelek in westerse hokkies stopt wödden zo as religie, ras, etniciteit of cultuur, dit umdat jeuden over 't jeudendom praot in tarms van 4000 jaor geschiedenisse. Tiedens disse lange tiedpark hebt jeudnjeuden slaoverni'je, chaos, theocratie, verovering, bezetting en ballingskap ervaort en bint zi'j in contact west en beïnvluud deur 't ooldeolde Egypte, Babylonië, Perzië, 't Griekse hellinisme, evenals moderne beweegingnbewegingen zo as de [[Verlichting]], 't socialisme en de opkömstopköms van 't natioalismenationalisme. 'n HeuleHele bulte kunt wi'j wel zeggnzeggen.

Jeudse geschrifen en hun geschiedenisse is vaakevake bruukt deur aandreaand're luu as historische fundament, daor bint aandreaand're religies deur önstaone, zo as twi'je heulehele bekenden: Christendom en Islam.

Jeuden hebt 't 'n paar boeken waor zi'j hun geleuf op basseert hebhebt (Torah), en zi'j bezit boeken die bint önstaone naor anlieding van disse Torah, later op eschreven deur zo enuumde profeten (Neviiem) en geschiedenisse vertelnvertellende de boeken (Chetoeviem). 't Totaalplaotie van disse boeken nuump zij (Torah + Neviiem + CHetoeviem =) TeNaCH. Daornaos hebt zi'j nog de Talmoed, dit bint weer honderd en/of duuzenden jaor ooldeolde opmarkingen van ooldeolde rabienen over de Torah.

De Torah bint de boeken die deur Mosje schreven, naor interpretatie van God. De Torah kump gedeeltelukgedeeltelek overhen met de eerste vief biebelboeken van de christenen, allene de verchilnverchilen van interpretatie en vertaling tussen jeuden en christenen bint te groot umumme ze dichtdichte bi'j mekaaremekare te zetten, zo wilt de mieste jeuden 't ok, zi'j zegt dat christenen nietnie met hun heilige boeken umgaot waor as ezi'j veur beduult bint.

De hemel en de eerde zol maaktemaakt weenwezen deur God (deur de jeuden väkevake nuumt: Ha-Sjem = De NaameName) in 7 dagen, en al wat d'r op rönd krup, zwemt en vlug. De mensmènse wodwöd veur esteld als 'n wezen dat boven alle dieren en de natuur stiet, umdat zij naor 't beeld van God maaktemaakt bint.

Nao dat Adam en Chava uut 't paradies zetezet bint en de vloedvluud met Noach en de bote beurtebeurt bint, kump Avram an de beurte, disse kreg de boschop umumme wegvöt te gao van zien laand en mut woon in Kanaän en hi'j kreg ok 'n vrumde belofte van God, de ooldeolde mankaerl zol nog 'n kindkindie kriegen ok al bint hi'j en zien vrowe rönd de honderd jaor. 't Kind wat zi'j zult kriegen zol de stam-va wödden van 'n machtig en groots volk (en de jeuden zegtzeg dat zi'j dat bint, maor de Arabieren zegtzeg vulle eeuwen later ok dat zi'j dat bint). Saraj hiet zien vrowe. Naor vulle gedoe hef e dat kind (Jitschak) toch ekregen, dan kump God weer met 'n nog vrumdervrumd're verzuuk, Avraham (hi'j had de naamename Avraham kregenekregen in plaotsplaose van Avram) mut zien zönne offeren! Now, hi'j is zo troowtrol an zien God dat e met Jitschak op stap giet naor 'n barge, en zien zönne gef zich d'r maor an over, en termee as Avraham 't mes in zien jonk wil zetten kump d'r 'n engel bi'j 'm stao die rup dat e mut stoppen en dat e bewezen hef dat e alles veur zien God wol doen. Daorbi'j had e zich bewezen dat hi'j de man is waoruut 'n priester-volk magt köm die allene richt is op disse God.

Jitschak kreg 'n jonk, die hijhi'j Jäkov nuumt (Jäkov wodwöd later 'IsraëlJisraël' nuumtenuumt, en zien kinder wöd de 12 stammstammen van IsraëlJisraël). Jäkov kreg later 12 kinder. Allene hebt al zien kinder 'n hekel an Jozef, umdat dat 't lievelingetielieveling'tie van va is. Op 'n keer bint zi'j met zien allen saom en bedenktbedènkt de 11 umumme Jozef in 'n putte te gooiengeuien en 'm daor te laoten stikken, maor Benjamin ziet dat nie zitten en toevalligtuuvalleg kump d'r haandelaren uut Egypte langslanges en zi'j bedeenktbedènkt zich niks en verkooptverkuchen hun klenneklène breurtie Jozef, later vertelt ze an hun va dat zien zönne op-evreten is deur 'n wild biest. Nao vulle gebeurtenissen in Egypte wodwöd Jozef uuteindelukuutèndelek önderkeuninkönderkeuning en kump d'r dus goed van of. Jaoren later, tiedens 'n hongersnoodhongersneude van 7 jaorjaore, kump e zien breurs weer tegen, zi'j kump graon haalnhaolen umdat Egypte as ienigseienegse hebt op-eslaone, maar de jonks herkent 'm nietnie metiene. UuteindelukUutèndeluk ontmuut Jäkov zien zönne weer naor jaoren dacht te hebben dat e was op-evreten deur wilde biesten. De breurs en va kump in Egypte woon. Uut disse 12 luu bint naor 400 jaor 'n heulheel volk uut-egruuidegreuid, de 12 breurs wöd as stamva's ziene.

MaarMaor naor 400 jaor hebt de Egyptenaren dit volk as slaoven maaktemaakt. Now kump Mosje an bodböd, die deur God reupenereupen is umumme dit ni'je volk te bevriejen. Naor de bekende 10 plaogen die Mosje in naamename van God over Egypte hef brachtebracht lut Farao de 't naozaot van IsraëlJisraël (Jäkov) gaon naor 't laand dat God hen beleufd had, 't laand Kanaän waor Avraham in die tied mussen woon van God. Later as 't volk bi'j 'n groot water stiet, en nie meer varderverder kan gao, kump ok nog eensiens Farao achter hun an, Farao is van gedachen veraandert en wil zien slaoven trugge. Dan kreg Mosje 't teken dat e op 't water mut slaon, en termee hi'j dat dut giet 't water van twi'je kaanten opzied, en 'n pad kump dreugdreuge te staon waor as 't volk deur hen kan vluchen. Farao en zien leger verdrinkt uuteindelukuutèndelek in de gölven, want 't water giet gewoon weer zien gankgangs. 't Volk kan zien gankganga gaongaone en op weg gaongaone naor 't beleufde laand. Maor, önderweg, giet d'r iets gebeuren wat altied belangriekb'langriek veur alle jeuden zol blieven: Mosje giet de bargbarge Sinaï op umumme de Torah (Wet) te öntvang van God. Hierbi'j is 't belangriekseb'langriekse fundament legdelegd van 't Jeudendom, naostnaos die van Avraham en Gods belofte an 'm dat zien naozaot vredig zult leven in 't laand waor as Mosje hen zol breng. Mosje en Avraham bint hierbij dan ok de belangriekseb'langriekse profeten in 't Jeudendom, hun twietwi'je wöd as ienigsen 'maot' deur God nuumt,enuumt in de Torah. An eköm in 't beleufde laand, waor as Mosje niet in mochen daor zien opstandigheidopstaandigheid op 'n bepaold moment, veroverdvereuverd 't volk van IsraëlJisraël heulheel Kanaän en giet zich daor vestigen. God hef zich an zien belofte holden.