Verskil tüsken versys van "Geskydenisse van et kristendom"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
De '''Geschiedenisse van 't Kristndom''', of ok nog wel 'ns enuumd as '''Karkegeschiedenisse''', giet, zo as de name al zeg, over 't vergaank van 't [[kristendom]]. Wat, tradisjoneel, begunnen bi'j de uutstörting van de [[Heilige Geest]] - wat wöd herdacht met [[Pinkster]] - töt 'n met vandage.
De leste jaorn, deur de vunds van de [[Nag Hammadigeschriften]] en de [[Dode Zeerollen]] de veurige eewe, bint der slim wat wiezigings der deur-ekommn in de aait an-enömmn geschiedenisse van 't Kristndom. Deur dat ze met disse evunn boekn better kunt hemmn nao-gaon hoew as 't almaol in 't vergaank göngn, zölfs völle dingn bint bekend ewörn waorvan luu nie eweetn hebt dat 't gebeurd is.
't Karklike kristndom is 't wieds geleufdn godsdienst op de weerld, met zien 2,2 miljard geleuvign.
== Indeling ==
=== Indeling in 3 tiedn ===
An de haand van 't bekieks naor de gwoone geschiedenisse wöd de karkegeschiedenisse op 3 stukkn verdeeld:
{| class="wikitable"
!Tiedn !! jaortalln !! Begunnegie
|-
| De oale karkegeschiedenisse || 30 - 590
| [[Pinkster]]
|-
| De Middeleewn || 590 - 1517 || [[Paus Gregorius I]] wödt paus
|-
| De ni'je karkegeschiedenisse || 1517 - vandage || [[Maarten Luther]] döt zien 95 stellings teengn de oflaat bekend wörn
|}
=== Klassieke indeling ===
'n Aandre klassieke indeling, van de haand van de Nederlaanse karkhistoricus [[Otto de Jong]], wödt gebruukt in zien haandboek ''Geschiedenis der kerk'':
# de vrogge karke (töt 312)
# de staotskarke (312-1100)
# de machtskarke (1100-1500)
# de skeurnde karke (1500-1600)
# de bevoogde karke (1600-1775)
# de betwiefelde karke (1775-1914)
# de bestreedn karke (1914-heden)
==Jezus van Nazareth==
De karke, en aandere kristlike stromings, bint begunn bi'j [[Jezus]] van Nazareth, 'n jeudse keerl die, volngns de [[Biebel]], 3 jaor op pad gungn deur [[Palestina]] um leerlings te zuukn en te predikn over 't Koninkriek van God en over liefde veur oen naobers. Hi'j maaktn völle volgelings, die hum zaangn as de beleufde Messias (Moshiach) uut 't [[Oolde Testement|Oale Testement]] (Tenach). Maa ok völle luu haadn 't op 'n geven
==De vrogste kristen==
Daanks 't [[Evangelie van Tomas|Thomas Evangelie]] kunne wi'j noew zengn dat 'n eerstn begun van 't kristendom twee heufdstromings ehad hef:
* 'n Eerstn begun van 't, later stark uut-breaidn, [[Gnostiek]]. Den later zol wörn uut-ereuit, maa in de [[Middeleeuwen]] 'n zettie wear terugge zol kommn as de [[Katharen]]. En pas veur 'n groot deel oons bekend wörn met de vunds van de Nag Hammadiegeschriften in 'n oale ruïne op [[Egypte]].
* 't Paulinisme, ofwel 't Kristndom basseerd op de leer wat de apostel [[Paulus]], en later zolln uutbreaidn töt 't Katholicisme.
==Apostel Paulus==
'n Blangrieke keerl in 't vrogge kristndom was Paulus ewes. Over hum he-j te leesn in 't Biebelboek [[Haandelings van de Apostels]] toew he nog Saulus (Shaul) hietn. Daor he in 'n begun 'n stark vervoolger waarn van de aldereerste kristenn. Maa naor 'n tochie op Damascus an, waor he 'n antal kristenn wolln vervoolngn, wörn he van zien peerd of-esmettn deur dat he verblind wörn deur 'n aldermachies stark licht. En 'n stemme uut 'n hemel vreug an hum worumme as he Hum vervoolngn, toew wörn he bekeerd en hef he zich later bi'j Ananias laotn deupn. Daor hef he de name Paulus an-enömmn.
Hiernaor wörn he 'n stark veurvechter van 't Kristlikn geleuf, en hef he buutn Palestina völle heidenn bekeerd en 'n bulte gemientn estich. In de Biebel bint in 't [[Ni'je Testement]] 'n flink antal brievn te vinnen waor van ezeg wöd dat hi'j ze eschreevn hef. Hi'j wörn later dan ok de 13e Apostel enuumd.
De leer die hi'j verspreaidn, met zien brievn, en de daor uutvleuinde geleufsopvattings nuumt men Paulinisme; waor as alle karklike stromings uuteandlik uut bint egreuit.
Zo haarn he aandere ideen over de Wet van Mozes, in verbaand met de geleuvign uut aandere volker, as de aandere Apostels. Met Petrus hef he ok 'n maol an de stok ehad, zo as he in iene van zien brievn löt weetn. Maa uuteandlik hebt de Apostels eur God edaankt veur disse wieze keerl.
==Apostels en Apostoliese Va's==
Jeruzalem waarn 't centrum van 't kristndom ewörn, met [[Jakobus de Rechtvaardige]] an 't heufd van de gemiente töt 't jaor 61, toew he stienigd wörn - voolngns [[Flavius Josefus]]. 't Duurdn nie laank of de Apostels haadn wiedverspreaid gemientn estich. Völle van eur bint as martelaar umme-kommn, zo as Jezus 't al haadn veurspelt.
De [[verwoesting van Jeruzalem]] deur de Romeinen in 't jaor 70 hef as 'n arreg blangrieke gebeurtenisse speult veur 't kristendom. Noew was Jeruzalem niet meer 't centrum, maa wörn Rome dat zo zaggies an, waor Paulus en Petrus begraavn laangn. Noew waarn ok de meeste ooggetuugn van Jezus zien leevn uut de tied ekommn, en mossn de geleuvign vastigheid hemmn; noew wörn 't verhaal van Jezus op pepier ezet. Viere daorvan bint later in 't canon van de Biebel op-enömmn.
Nao de Apostels en aandere oogetuungn kwaamn de tied veur eure opvoolgers, denne wi'j de Apostliese va's nuumt; veul van die luu hebt de Apostels nog ekend. Antal brievn, verhaandelings, fragmentn en apologien van eur bint bewaord ebleevn en draogt eure name. Van [[Clemens]] wörn 'n tweetal brievn bekend. Ok 't onderwies van de Twaalf Apostels, de Didache, was 'n belangriek skriftlike bronne vanuut de eerstn eewe van 't kristndom.
De tied van de Apostoliese va's beslöt van 90 töt 'n met 160 nao Christus.
{{Dialekt|sdz|[[Vechte|'t Vechtdal]]|ANS}}
[[Kategorie:Christendom]]
| |||