Verskil tüsken versys van "Gibraltar"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
{{!}}border |
K Bot: fi:Gibraltar is n etalazie-artikel; kosmetiese wiezigingen |
||
Regel 17:
}}
'''Gibraltar''' (oetsproak: ''gi-BRAL-tar'') is n [[skiereilaand]] önner t [[Iberiese Skiereilaand]] wat önner [[Brits Oawerzees Bezit]] vält. t Lig bie n ingang van de [[Middellaandse Zee]]. t Skiereilaand hef ne öppervlakte van 6.843 km2. In t neurdn greanst t an [[Andalusië]] in [[Spanje]]. n [[Rots van Gibraltar]] is t bekeandste herkennignspeunt van de strekke. An n voot van n rots leg n drökbevölkt stadsgebeed, woar zowat 30.000 Gibralteezn woont, en oare nasjonaliteaitn.<ref>[http://www.gibraltar.gov.gi/images/stories/PDF/statistics/2009/Abstract%20of%20Statistics%20Report%202009%20Website.pdf Statistics Office. ''Abstract of Statistics 2009, Statistics Office of the Government of Gibraltar.pdf''. 2009.]<br />
''The civilian population includes Gibraltarian residents, other British residents (including the wives and families of UK-based servicemen, but not the servicemen themselves) and non-British residents. Visitors and transients are not included.'' In 2009 was dit op te deeln in 23.907 inheemsen, 3.129 VK Britn, 2.395 Oare veur ne totale bevolking van 29.431. Öp n oawnd van tellige warn dr 31.623 leu öp Gibraltar.</ref>
Nen [[Groot-Brittanje|Brits]]-[[Nederlaand]]sen striedmacht verowern Gibraltar van Spanje in [[1704]] in n [[Spaanse Opvolgingsoorlog|Spaansn Öpvölgignskrieg]]. t Gebeed wör "töt in eeuwigheaid" an Brittanje toodeeld bie de [[Vreade van Utrecht]] in [[1713]]. t Was ne wichtige kazerne veur de [[Britse Keuninklike Marine]]. Vandoag-n-dag dröit de Gibraltese [[ekonomie]] veural öp [[toerisme]], [[finansjele dienstverlenige]] en [[skeepvoart]].<ref>[http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/gibraltar?profile=economy Country Profiles: Gibraltar], [[Foreign and Commonwealth Office]], 6 mei 2010; bekekn 15 mei 2010</ref><ref>[http://www.maec.es/subwebs/embajadas/londres/es/menuppal/gibraltar/Paginas/LacuestiondeGibraltar.aspx Informe sobre la cuestión de Gibraltar], Spanish Foreign Ministry</ref>
t Bezit van Gibraltar is n lastig peunt veur de Spaans-Britse reloasies, want Spanje meent dat Gibraltar öar nog aait toohör.<ref> Gibralteezn wiest veurstelle veur Spaanse hearskoppieje steark of in t [[Gibraltees sovereiniteatsreferendum, 1967|
== Noamskiednisse ==
n Noam ''gibraltar'' is ne Spaanse ofgeleaide van t [[Arabies]]e ''Jabal Tāriq'' (جبل طارق), wat "barg van Tariq" beteknt.<ref>
<[http://www.gibraltar.gov.gi/gov_depts/port/port_index.htm Government of Gibraltar. ''History of Gibraltar''. bekekn in 2007.</ref> t Wis noar n geologiesen vörm, n [[Rots van Gibraltar]], wat op zinn beurt was nöamd noar de [[Berbers (volk)|Berber]] [[Oemajad]] genneraal [[Tariq ibn-Ziyad]], den n earstn golf leidn van de Oemajadverowering van Hispanje, veurde'tt [[Moren (volk)|Moorse]] heufdleager kwam önner leidige van Oemajad-[[kalief]] [[Al-Walid I]]. Doarveur was t bekeand as [[Mons Calpe]], ene van de [[Poers van Herkules]]. Vandoag-n-dag wör Gibraltar informeel wal '''Gib''' öf '''n Rots''' nöamd.
== Volk ==
[[
[[
[[
Gibraltar is ean van de dichtstbevölkte gebeedn van de wearld, met n volksantal skatt op 29.286 in [[2008]],<ref>[http://www.gibraltar.gov.gi/images/stories/PDF/statistics/Abstract_of_Statistics_2008.pdf Bureau veur Stoatistiek, Regearing van Gibraltar: Oettreksel van Stoatistiekn]</ref> wat daal keump op önneevear 4290 leu per veerkaante kilometer. De gröaiende vroag noar ruumte wör steeds öfter öplöst met [[landwinnige]]; zoowat ean-tiende deel van t hele Gibraltar is vandoag-n-dag terugge-wönn laand.
=== Volker ===
n Kenmark van de Gibraltese bevölkige is de verskeidnheid van öare [[etniese groep|etniese ofkomst]]. De völkssaamnstellige van Gibraltar gef de mengelige van [[Europa (continent)|Europese]] völker en ekonomiese migraantn wier, dee in dreahönderd joar tied noar Gibraltar kömn, noadet zopwat alle Spaanse inwönner vortgungn in [[1704]].
De heufdvölker, völgns n eurspröng van noams in t verkiezignsstelsel, bint [[Groot-Brittanje|Britn]] (27%), Spaans (26%, veural Andalusiërs, moar ok ongevear 2% [[Minorka
De Gibraltese tellige van 2001<ref name=CEN>[http://www.gibraltar.gov.gi/images/stories/PDF/statistics/Census_of_Gibraltar_2001.pdf Census of Gibraltar 2001.]</ref> deeln de nasjonaliteitn as völg in: 83.22% Gibraltees, 9.56% "Oar Brits", 3.50% Marokkaans, 1.19% Spaans and 1.00% "Oar EU".
=== Sproak ===
De offisjeale sproak van Gibraltar is [[Engels]] en wör broekt deur de regearige en öp skooln. De measte inwönnern bint [[meartalig]]; zee sprekt ok [[Spaans]], deur de noabieheaid van Spanje. Deurdet d'r ok völ oare völker öp Gibraltar weunt, wör d'r ok oare sproakn kuierd. [[Berbersproakn|Berber]] en [[Arabies]] wordt kuierd deur de Marokkaanse gemeanskop, [[Hindi]] en [[Sindhi]] deur de Indiese gemeanskop. De Jödn kuiert [[Hebreeuws]] en wat Maltese families könt nog [[Maltees (sproake)|Maltees]].
Regel 50:
Gibralteezn neumt zikzölf voake ''Llanitos''.
=== Geleuf ===
Gibraltar's grötste geleuf is t [[Kristendom]]. De grötte mearderheaid (78%) van de Gibralteezn heurt too de [[Rooms-Katholieke Karke|Rooms-Katholieke Keark]]. De [[16e eeuw]]se [[Kathedroal van de Healige Kroonde Maria]] is de karke veur t Rooms-Katholieke [[Diocese]] van Gibraltar, en doarnöast ok de öldste karke van t gebeed.
Regel 57:
De tweede godsdienst wat grötte angeet is [[Islam]] (4%).<ref>[http://www.gibraltar.gov.gi/images/stories/PDF/statistics/Abstract_of_Statistics_2008.pdf ''Oettreksel Stoatistiekn 2008'', Stoatistieknkantoor, Regearing van Gibraltar]</ref> Dr is ok ne grote groep [[Hindoe]]s, dee anhanger bint van t [[Bahá'í-geleuf]]<ref>[http://www.gibnet.com/bahai/ Gibnet.com -''Offisjele Gilbraltese Baha'i Website'']. Bekekn n 13den mei 2011</ref> en ne [[jeudendom|Jödse gemeenskop]].<ref>http://web.archive.org/web/20071013194341/http://gibraltar.gov.uk/hol/people.asp Official Government of Gibraltar London website. ''People''. 2005]. Bekekn 6 November 2007</ref>
== Laandsbeskriewige ==
[[
t Gebeed ömslöt 6.843 km2 en hef ne laandgreans van 1,2 km laank met Spanje. An n Spaanse kaant leg de stad [[La Línea de la Concepción]], ne gemeante van de proveensie [[Cádiz]]. t Spaanse achterlaand is de [[comarca]] (ne soort [[maarke]] in völ Spaansspreknde laandn) van [[Campo de Gibraltar]] (t "Gibraltese plattelaand"). De kösteliende is 12km laank. Gibraltar hef twee kösteziejdn; n oostkaant met de neerzettigns [[Sandy Bay]] en [[Catalan Bay]], en n westkaant, woar de measte leu wont. Gibraltar is nich indeeld in administratieve löage, moar wa in zeawn [[Heufdwongebeedn van Gibraltar|Heufdwongebeedn]].
Gibraltar hef nich völ natuurlike weln. Dr bint moar n paar zeutwaterweln in t noordn, en t meeste zeutwater wör töt veur kort öpvöngn in reagnwaterbäkke. Zeut water oet de boarholn wörd anvuld met twea [[ontzoalting]]sinstallasies; ne [[ömkeerde osmose]]installasie den in nen tunnel in n rots steet, en ne [[Multi-stage flash distillation|n
Gibraltar's groond besteet oet n 426m heugn [[Rots van Gibraltar]], den is moakt van [[kalksteen]] oet de [[Jura (tiedperk)|Jura]], en n smal streukske loaglaand dr umhen<ref>[http://www.gibraltar.gov.uk/hol/WhatToSee/upper_rock.asp Gibraltar.gov.uk]</ref> t Bevat völ tunnelweagn, dee zoowat allemoal broekt wordt deur t leager en nich lös bint veur t gewone volk.
=== Klimoat ===
Gibraltar hef n [[Subtropies]]-[[Middellaandse Zee]]klimaat.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mt.html#Geo CIA Factbook] – Geografiese lokasie</ref><ref>[http://www.doi.gov.mt/en/islands/location.asp De Maltese Eilaand], Ofdeling vuur Informasie – Malta.</ref> met milde weenters en woarme zommers. Reagn völt heufdzakelik in t weenter, en zommers bint deur mekaar nömn dreug. De gemiddelde joartemperatuur is 18 °C; ongevear 21 °C bie dag en 15 °C bie nacht. In n köldstn moand, [[jannuwoari]], löp de temperatuur tusken de 11 en 18 groad bie dag en 9 tot 14 groad bie nacht. n Zeetemperatuur is dan önnevear 15 groad. [[Augustus]] is n woarmstn moand, met temperatuurn tusken 25 en 31 groad bie dag, en meestal boawn de 20 groad bie nacht. De gemirrede zeetemperatuur is 22 groad.<ref>url=http://www.weather2travel.com/climate-guides/gibraltar/gibraltar.php Gibraltar Klimaatgids 5 June 2009</ref>
=== Plänte en deers ===
[[
Mear as 500 verskilnde seurte [[bloom]]n gröait öp n Rots. Eane doarvan, de ''Gibraltese kruusbloom''(''[[Iberis gibraltarica]]''), is [[endemisme|inheems]] in Gibraltar. t Is nog neargns anners in Europa in t weeld veundn. Önner de weelde beume dee roond de Rots gröait, bint [[Olief]] en [[noaldboom|noaldbeum]] de meest-veurkömnde.
Regel 80:
In 1991 gefn Graham Watson, den MEP veur Gibraltar is, de angst van natuurbeskearmers an dat stadsbouw, toerisme en oetheemse plaantn ne bedreigige vörmn veur Gibraltars eign plaantn en deers.<ref>Bruno Waterfield ''Whitehall gaffe 'gives Gibraltar's shores to Spain''. [[The Daily Telegraph]], 7 Nov 2009</ref>
== Ekonomie ==
[[
t [[Ministerie van Defensie (Verenigd Keuninkriek)|Britse leager]] hef van oaldsheer de [[ekonomie]] van Gibraltar behearst, woarbie de [[marine]]wearf t grötste deel van de ekonomiese bezigheedn domineern. Dit is de leste twentig joar minner wördn en wörd skatt op zo'n 7% van de hele ekonomie, in vergeliek met mear as 60% in [[1984]]. Vandaag n dag dreait de Gibraltese ekonomie op veer heufdsektoorn; [[Finansjele dienstverlening]], [[internetspöllekes]], skeperieje en [[toerisme]] (woaronner de opbrengste oet klear dee deur toeristn kocht wordt).<ref>[http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/gibraltar/?profile=economy Foreign and Commonwealth Office. Europe. Gibraltar (British Overseas Territory)]. Lest bekekn: 6 mei 2010. </ref>
Regel 93:
In [[1967]] nöm Gibraltar de [[Bedriewe (Belasting en Toozeggings) Ordinasie]] an (non n Statuut), wat zörgn veur ne spesjale belastingheffing veur internasjonale bedriev.<ref>[http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/1983-13o.pdf Microsoft Word - 1983-13o.doc. PDF.] Bekekn op 13 mei 2011</ref> Dit was ene van de oorzaakn dee zorgn veur de tooname van profesjonele dienste zo as [[privaatbankiern]] en verzekeringn. gibraltar hef n antal geunstige zaakn as[[finansjeel sentrum]], zo as n [[gewoonterecht]]wetgevving en toogang töt de EU markt. De Finansjele Dienste Kommissie (FSC),<ref>[http://www.fsc.gi/fsc/home.htm Fsc.gi. "Financial Services Commission".] bekekn op 13 mei 2011</ref> dee wör opricht um n Statuut oet [[1989]], besteurt de finansjele wearld.<ref>[http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/2007-03o.pdf Microsoft Word - 2007-03o.doc. PDF-bestaand]. bekekn op 13 mei 2011</ref> In [[1997]] vestigen t Departemeant veur Haandel en Industrie öar Gibraltar Finance Centre (GFC) um de ontwikkeling van de finansjele sektor in gode baann te leidn.
De meunteenheid van Gibraltar is [[Gibraltarpoond]], oetgevn deur de Regearing van Gibralter onner de veurwearden oet t ''Betaalbreefkesstatuut'' oet [[1934]]. Disse breefkes bint aksepteerd betaalmiddel in Gibraltar, nöast de breefkes van de Baank van Engelaand.<ref>[http://www.ecb.int/pub/pdf/other/pp87-98_mb200604en.pdf European Central Bank Monthly Bulletin], April 2006, ziede 96</ref><ref>[http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/1934-06o.pdf Regearing van Gibraltar. Currency Notes Act, Section 6.] Skrevn: mei 1934. Bekekn: 20 December 2007</ref> Meuntn bint t zelfde onnerverdeeld as de Britse poondn mer hebt n eign ontwearp. De meeste weenkels in Gibraltar nemt de [[euro]] wal an, mer wat betaaltellefoons en t [[Keuninklike Gibraltese Postkantoor]] nit.<ref>Noble, John; Forsyth, Susan; Hardy, Paula; Hannigan, Des (2005). ''Andalucía.'' Lonely Planet. p. 221. ISBN 978-
== Kultuur ==
[[
De kultuur van Gibraltar is ne ofspegeling van de verskeidnheid van de Gibraltese ofstamming. Skoonwal dr Spaanse (oet t noabieleagn [[Andalusië]]) en Britse invloodn bunt, is de etniese oorsprong van völ Gibralteezn wat diverser. Annere ofstammings bunt van [[Genua]], [[Malta]], [[Portugal]] en [[Duutslaand]]. Dr bunt ok nog [[Sefardiese Jödn]], [[Marokko|Marokkaann]] en [[India|Indiërs]]. Dr is völ invlood van de Britn; [[Engels]] is de sproak van de regearing, [[haandel]], [[oonderwies|onnerwies]] en de [[media]].
Regel 109:
De Gibraltese kökn hef ook van alle etniese groepn wat metkreggen. Van de Berbers oet Noord-Afrika töt de Andalusiërs en de Britn, van Malta töt Italië en Portugal. [[Calentita]] wörd beskouwd as Gibraltars nasjonale sköttel. t Is ne gebakn, brood-achtige skaal met [[earftenbloem]], water, olieföllie, zoalt en pepper.
== Verwiezings ==
<references/>
[[Kategorie:Tweants artikel]]
[[Kategorie:Brits Ovverzees Bezit]]
{{Link FA|fi}}
| |||