Verskil tüsken versys van "Wikipedia:Algemene Nedersaksische Schriefwieze"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Der is nog absoluut gin konsensus aover ans2.0, en dit is dus völ te vlot um in te voeren |
||
Regel 47:
|-
|ae
|[ɛː]
|waeter (stl),
|fête (Frans)
|-
|aei
|
|[ɛːi]
|räich (Luxemburgs)▼
|-
|ai
Regel 64 ⟶ 70:
|eyewitness
|-
|ao{{Info|Zie
|
|[ɔː] of [ɒː]
|taol (alg.), raod (alg.)
Regel 73 ⟶ 79:
|
|[ɔːi] of [ɒːi]
|fraoi (
|flogin (IJslands)
|-
Regel 93 ⟶ 99:
|stomm'''e''', hong'''e'''r'''i'''g, lel'''i'''k (alg.)
|maklik (Afrikaans)
|-
|ea
|gebruikt als de uitspraak van de ee<br />standaard [eːi] is, en er daarnaast de<br />[ɪːə] voorkomt in een aantal woorden,<br />niet voor /r/, dus: "keerke" en "beer"),<br />voornamelijk in het Gronings
|[
|
|
|-
|eai
|zie ea
|[
|neaie (gos)
▲|feailik (twd), dreaie (vek)
|
▲|räich (Luxemburgs)
|-
|ee
Regel 141 ⟶ 147:
|zitte (act), lill'''i'''k (alg.)
|bit (Engels)
▲|-
|-
|ie
Regel 187:
|uitgesproken als ''oo'' in open lettergreep
|[ɔ] of [ɒ]
|bos (
|bok (Nederlands)
|-
Regel 196:
|Köln (Duits)
|-
|oa{{Info|Zie
|de "Groningse oa"
|[oː], [oːə
|goan, doar (gos)
|gå (Zweeds
|-
|oai
|j-klank na de "Groningse oa"
|[oːi
|kwoaie (gos
|mooi (Nederlands)
|-
Regel 312:
==Spellingsregels==
===Hoofdletters en interpunctie===
*Het hoofdlettergebruik en de interpunctie wordt in beginsel gebruikt zoals in het Nederlands.
*Daar waar letters wegvallen bij samentrekkingen, zoals in ''ku'j'' (kun iej), wordt een apostrof geschreven.
**Uitzonderingen zijn afkortingen van lidwoorden, die zonder apostrof worden geschreven (dus ''t huus'', ''n huus'', ''ne vrouwe'', ''nen
**Een andere uitzondering is de afkorting van ''ieje'' of ''jie''. Een vervoeging wordt niet geschreven als ''ku'j''', maar slechts als ''ku'j''. In het geval van ''jim'' (jullie) wordt de schrijfwijze ''ku'j'm'' gehanteerd.
*De i-klank (zoals in ''dit'') die wordt gevolgd door een j-klank, wordt geschreven als i'j. Uit de context van de zin blijkt het onderscheid tussen wi'j (wij) en wi'j (wil {{small()|j}}ie).
*Dubbele spellingstekens ([[digraaf|digrafen]]) zoals ''oa, ao, ae, ea, ch, vv, etc.'' worden niet afgebroken, bv. niet: ''scha-opevel'', ''kov-vie'' of ''
===Suffixen===
Regel 341 ⟶ 336:
===Klinkers===
*De lange e-klank, zoals in het Franse ''militair'' (en alle regionale varianten) wordt geschreven als ae
*De lange i-klank, zoals in het Nederlandse ''beer'' (en alle regionale varianten), wordt net als in het Nederlands geschreven als ee.
*De donkere lange o-klank{{Info|De Groningse oa: zo genoemd vanwege het veelvuldig gebruik in het Gronings, maar kan ook in andere dialecten voorkomen}} (klinkt als nl. n'''oo'''rd) wordt altijd als oa geschreven (dus: goan, loat, proat in ondermeer het Gronings, ongeveer uitgesproken als goon, loot, proot).
*De lichte lange o-klank (klinkt als en. t'''a'''lk of nl. r'''o'''ze of z'''o'''ne) wordt overal (ook in het Gronings) als ao geschreven (dus: aofmaoken, maor, praot, laot). Voor het zuiden van het Nedersaksische taalgebied betekent dit dat deze klank overal als ao wordt geschreven. Voor het Twents geldt dat er bij voorkeur ao wordt geschreven, maar vanwege de lange traditie van het schrijven van oa, is het gebruik hiervan ook toegestaan. Alhoewel woorden als: ''koor, ore, poorte'' vóór een r als ao klinken, worden ze geschreven met oo/o).
*Afrondingen van klinkers door een j- of w-klank worden, zoals in het Nederlands, zo veel mogelijk geschreven als -i of -u (dus: ''luui'' en niet ''luuj'', ''kou'' (t tegenoverestelden van warmte) en niet ''kouw'').
**Uitzondering is wanneer er in plaats van een d-klank een j- of w-klank wordt gehoord (bv. lu'''j'''en en hou'''w'''en waar het overige taalgebied lu'''d'''en en ho'''ld'''en zegt) etc. (bekende woordbeelden als ''roo'''i'''e'', ''goe'''i'''e'', ''doo'''i'''e'' blijven onveranderd).
Regel 365 ⟶ 361:
*Plosieven, zoals bijvoorbeeld in het Gronings, worden niet geschreven, dus bv. niet ''phoesther'' voor ''poester''.
*Als een bepaalde medeklinker wordt verzacht doordat hij door een klinker wordt gevolgd, zal de schrijfwijze gelijk blijven, dus: kraande blijft kraante. Uitzonderingen zijn de s-z en de f-v, omdat deze ook in het Nederlands voorkomen.
*Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de medeklinker, dus ''ik kan'' i.p.v. ''ik kann
*In het meervoud van sommige woorden valt de /d/ vaak weg, bv. laand > lanen, raand > ranen. Hier wordt de /d/ wél geschreven (want: stam + en), dus: laand > laanden, raand > raanden. In werkwoorden geldt hetzelfde principe, tenzij de stam van het woord ook zonder /d/ is, bv. "Ik vien(e)" > "Wulen vienen", "ik wor" > "wulie worren".
*In sommige dialecten komt t-deletie en d-deletie voor (bv. in het Nunspeets/Rijssens), in dergelijke gevallen worden de /t/ en /d/ wél geschreven (behalve als de uitspraak nauwkeurig moet worden weergegeven), bv. locht (niet: loch), emaakt (niet: emaak), heurden (verleden tijd van horen; niet: heuren).
Regel 376 ⟶ 372:
***''sirkwie'' (nl. circuit)
***''akwarium/akwoariom'' (nl. aquarium)
***''konsekwent/
***''sentrum/zentrum
***''kontraole, raoze, zaone'' (nl. controle, roze, zone)
***''sinjaal'' (nl. signaal)
Regel 398 ⟶ 394:
==Voorbeelden in de ANS-spelling==
===Achterhoeks===
Mien breurken had gisteren ezocht naor ziene losse cd's en hef ze in n deusken edaone, zodat e ze neet kwiet zol raken. Hee was veur twee daege bi'j mienen ome op de boerderi'je ewest en to had e ze met-enommen. To at e bie de beeste ging kieken, was der ene oet evollen. Saovends late was mien breur in t hoes ekommen en vroog an mi'j: "He'j an miene spegelplaetjes ezetten?". Ik
===Drents (Nieuwleusen)===
Mien breurtien had gister ezocht naor zien lösse cd's en hef ze in n deusien edaone, zodet e ze niet kwiet zol raken. Hi'j was twei dagen elene bi'j mien oom op de boerderi'je west en toen had e ze mit-eneumen. Toe as e bi'j de dieren gung kieken, was der iene uut evalen. Saovends late was mien breur in huus ekomen en vreug e an mi'j: "He'j an mien spiegelplaoties{{Info|Dit woord wördt niet algemien gebruukt}} ezeten?" Ik zee de'k det niet had edaone, mar hi'j mienden det der iene vört was. Hysteries vleug e deur t huus hen en toen bedocht e hum det e mit t deusien bi'j de lammechies ewest had. Toe as e naor mien oom hen reed en in t laand gung kieken, zag e n blauwe glinstering in t grös. t Was zien spiegelplaotien en gelokkig was der niks mit gebeurd. Hi'j beud mi'j vriendelik zien verontschuldigingen an veur de anti'jgingen. "Zu'w aargens gaon
===Gronings===
====Oldambt====
Mien brööiertje haar guster zööcht noar zien lözze cd's en het dij ien n deuske doan, zodat hai dij nait kwietroaken zol. Hai was twij doag leden bie mien omke op boerderij
====Westerkwartier====
Regel 417 ⟶ 413:
====Kop van Overijssel (Zuidveen)====
Mien breurtien had gister ezocht naor zien lösse cd's en hef ze in n deusien edaone, zodet e ze niet kwiet zol raeken. Hi'j was twei daegen elene bi'j mien oom op de boerderi'je west en toen had e ze mit-eneumen. Toe as e bi'j de dieren gong kieken, was der iene uut evalen. Saovends laete was mien breur in huus ekomen en vreug e an mi'j: "He'j an mien spiegelplaoties{{Info|Dit woord wördt niet algemien gebruukt}} ezeten?" Ik zee de'k det niet had edaone, mar hi'j mienden det der iene vört was. Hysteries vleug e deur t huus hen en toen bedocht e hom det e mit t deusien bi'j de lammechies ewest had. Toe as e naor mien oom hen reed en in t laand gong kieken, zag e n blauwe glinstering in t grös. t Was zien spiegelplaotien en gelokkig was der niks mit gebeurd. Hi'j beud mi'j vriendelik zien verontschuldigingen an veur de anti'jgingen. "Zu'w aargens gaon
===Twents (Rijssen)===
Mien breurken har gisteren ezocht
{{Uutklappen
|titel=Met oa
|inhoud=
Mien breurken har gisteren ezocht noar zien lösse cd's en hef ze in n deusken edoan, zodat e ze neet kwiet zol raken. Hee was twee daege leden bie mienen eum op de boerderieje ewest en to had e ze met-enömmen. To at e bie de deers gung kieken, was der ene oet evöllen. Soawends late was mien breur in t hoes ekömmen en vreug e an mie: "He'j an mien spegelplaatjes ezetten?". Ik zee a'k det neet edoan har, mer hee maenden at der ene vort was. Hysteries vleug e duur t hoes hen en to bedachten e zikzelf det e met t deusken bie de lammekes ewest har. To at e noar mienen eum hen reed en in t laand gung kieken, zag e ne blauwe gleenstering in t grös. t Was zien spegelplaatjen en gelukkig was der niks met gebuurd. Hee beud mie vraendelik zinne verontskooldigings an vuur de antiegings. "Zö'w oargens hen etten goan?" vreug mien moor. Mien vaar zae: "Is good, mer neet zo deur heur, lewerd!", en doar gunge wie dan. To at we gungen zitten vreug n ober wa'w dreenken wollen. Ik har n glaesken water en de rest wol wien. In enen zae mien vaar: "Gedooksemie, ik mut de sköpe nog voren!". Mien moor wörden hellig: "Kuiert neet zo hard! Det kö'j vanoawend ook nog wal!" Mien vaar aksepteerden t en begun haenig an zien biefstuk. Geleuwt mie, as mien volk hen etten geet, dan kö'j der neet bie waen!
}}
===Urkers===
Meen bruurtjen et gister ezocht naor z'n losse cd's in et ze in n dosien edaon, zodat ie ze niet kweet zou raken. IJ was aargister bij m'n ome op de boerderije ewest in toe ad ie ze mie-eneumen. Toe ie bij de dieren ging kieken, was er iene eut evullen. Savends laot was m'n bruur teusekeumen in vroeg an mij: "
===Veluws===
|