|
| tld = mu | laandcode = MUS | til = 230
}}
'''MaurisiusMauritius''' ([[Frans]]: ''Maurice'', [[Engels]]: ''Mauritius''; [[MaurisiaansMauritiaans Kreools]]: ''Moris'') is n eilaand in de [[Indiese Oseaan]]. t Lig zo'n 855 kilometer ten oosten van [[Madagaskar]] en zo'n 1800 kilometer ten oosten van t vastelaand van [[Afrika]]. MaurisiusMauritius wörden erekend tot de Afrikaanse laanden.
Tot de Republiek MaurisiusMauritius beheuren de eilaanden MaurisiusMauritius, [[Rodrigues (eilaand)|Rodrigues]] (109 km²), [[Agalega-eilaanden]] en de [[Cargados Carajos]] (St. Brandon), die binnen t Britse Gemenebest oek wel de ''Lesser Dependencies'' eneumd wörden en mit mekaar mer 71 km² groot bin.
MaurisiusMauritius, [[Rodrigues (eilaand)|Rodrigues]] en t eilaand [[Réunion]] vormen samen de [[Maskarenen]], verneumd naor de Portugese ontdekkingsreiziger [[Pedro Mascarenhas]], die as een van de eersten op MaurisiusMauritius voot an wal zetten.
De heufdstad is Port Louis, dat in [[1735]] deur de Fransen esticht is en warschienlik de naam kreeg van de Franse [[Lodewiek XV van Frankriek|koning Lodewiek XV]].
== Geschiedenisse ==
Der bin anwiezingen dat de [[Arabieren]] rond t jaor 1000 al van t bestaon van t eilaand aofwösten. De Portugezen kregen de eer van de eerste laanding op MaurisiusMauritius, begin 16e eeuw; ze neumden t 'Cirne' (= Zwaone). Der bleek gienene te woenen. De Portugezen gebruukten t eilaand as tussenstop op de route naor Zuud- en Oost-Azië, mer gungen der niet woenen.
t Eilaand bleef dus onbewoend, tot t in 1598 op beparkte schaole ekoloniseerd wördden deur Hollaandse zeeluui onder leiding van [[Wybrand van Warwijck]]. Hij neumden t naor de toemaolige [[stadhouwer]] [[Maurits van Oranje|Prins Maurits]], graaf van Nassau. De Nederlaanders ontdekten de unieke inheemse [[dodo]], n loopvoegel, oek wel ''walgvoegel'' eneumd. In de zeuventiende eeuw is de dodo, die zien eigen makkelik leut vangen, uutestörven. Der bin allinnig nog tekeningen en delen van t skelet van t dier. Oek de reuzenschildpad en t [[ebbenhout]] bin van t eilaand verdwenen.
t Eilaand wördden vanaof 1638 as tussenstasion gebruukt, toe t fort Frederik Hendrik ebouwd was, mer echte kolonisasie van [[Nederlaands MaurisiusMauritius]] wol mer niet op gang koemen. Jaorliks kwam n schip mit n aoflossing van de manschappen en nieje veurraod an. [[Simon van der Stel]] ontwikkelden mit sukses de [[sukerriet|sukerteelt]]; nog altied is de export van [[suker]] n arg belangrieke bron van inkomsten veur t eilaand. Veerder wördden de [[sik|geite]], [[aap|apen]], [[rotte]]n, [[hond]]en en [[harte]]n binnenebröcht, want op t eilaand kwammen gien [[zoogdieren]] veur.
In 1695 wördden t eilaand zwaor etröffen deur n orkaan, waordeur de toch al wankele ekonomie van de kolonie instortten. De VOC zag der niet veul heil nog es in t eilaand te investeren. Naodat de Nederlaanders in 1710 naor [[Kaap de Goeie Hoop]] overhuusd waren, umdat dat beter op de route lag, wördden MaurisiusMauritius in 1715 ekoloniseerd deur de Fransen, die t wel hendig vunnen liggen op der route naor t Vere Oosten. Ze neumden t eiland ''Île de France'' (t Eilaand van Frankriek). De eerste Franse missie naor t eilaand wördden an-evoerd deur Guillaume Du Fresne D'Arsel. De Fransen haolden slaven uut Madagaskar en van t Afrikaanse vastelaand um de sukerrietplantazies te bewarken.
In 1810 wördden t deur de Britten veroverd, veurnamelik umdat t deur kapers in Franse dienst gebruukt wördden tegen Britse schepen. De Britten deupten op heur beurt t eilaand umme tot 'Mauritius' (Maurisius) en gaffen der t predikaot 'Kroonkolonie' an. t Eilaand gung in 1814 bie de [[Vrede van Paries (1814)|Vrede van Paries]] offisieel bie t [[Verienigd Keuninkriek|Groot-Brittannië]] heuren. In 1835 schaften de Britten de slavernieje aof en, zo as in veule aandere kolonies, rekruteerden ze veural uut [[Brits-Indië]], mer oek uut Maleisië en China grote antallen kontraktarbeiders ('[[koelie]]s') ter vervanging van de slaven. Eerst in 1968 kreeg t eilaand onaofhankelikheid, hoewel t binnen t [[Gemenebest van Nasies]] is ebleven. In 1992 wördden t n parlementaere republiek.
== Geografie ==
Smalle kuststrook mit prachtige straanden. Daorachter opriezend leeggebargte. De hoogste top lig in t zuudwesten en is 828 meter. Sentraal op t eilaand lig n plato van ruum 600 meter heugte, evormp deur kraoters en lava en aander vulkanies gesteente. De vulkanen bin trouwens al lange elejen uutewörken. Oek he'j in t binnenlaand n antal meren, n paor rivieren en waotervallen. Zwat t hele eiland is umgeven deur n [[koraalrif]]. Vrogger had MaurisiusMauritius iezelig veul bos dat dronge op mekaar stung, mer noen beslaot dat nog mer ruum 20% van de oppervlakte.
* Kustliende: 177 kilometer.
== Bestuurlike indeling ==
MaurisiusMauritius is bestuurlik verdeeld in distrikten, aofhankelike gebiejen en de regio [[Rodrigues (eilaand)|Rodrigues]], n eilaand dat op zien beurte is verdeeld in gemeenten.
== Bevolking ==
=== Talen ===
De offisiële taal is t [[Engels]], mer t van t [[Frans]] aofeleien [[MaurisiaansMauritius Kreools]] wörden deur t merendeel van de bevolking espreuken. t Frans domineert de media.
=== Samenstelling ===
De inwoeners stammen veur 68% aof van Veurindiërs (tradisioneel de arbeiders op de sukerplantazies); ze neumen ze daor Indo-Mauritaniërs. 27% van de inwoeners is [[Kreool (Suriname)|Kreool]]. Oek hef MaurisiusMauritius 2% Frans-Mauritaniërs (naokoemelingen van de Fransen) en 3% Sino-Mauritaniërs.
=== Godsdienst ===
== Verkeer en vervoer ==
[[Bestaand:The Bank of Mauritius tower (in the centre).jpg|thumb|Hoogste gebouw van MaurisiusMauritius]]
* Internasionale Lochthaven 'Plaisance'. Nasionale lochtveertmaotschappieje: [[Air Mauritius]]
* Wegvervoer: t wegennet is 2.066 kilometer lange en der wörden rechts erejen.
== Onderwies ==
* Goed; hoog persentazie alfabetisme
* De Universiteit van MaurisiusMauritius te Réduit (offisieel bin de deuren op 24 meert 1974 los edaon)
== Flora en fauna ==
Umdat MaurisiusMauritius aordig geïsoleerd ligt hef t n beteund antal dier- en plaantesoorten, mer waorvan der wel n bulte allinnig mer daor veurkoemen. Zo he'j op t eilaand MaurisiusMauritius de uterst zeldzame [[MaurisiusduveMauritiusduve]] en de [[MaurisiustoornevalkeMauritiustoornevalke]], en vrogger kwam hier oek de [[dodo]] veur. Oek kömp hier de [[tambalakokboom]] (''Sideroxylon grandiflorum'') veur. Disse boom was al zwat uutestörven, samen mit de dodo umdat de zaojen van de boom allinnig mer kiemen as t deur t spiesverteringsstelsel van de dodo egaon is. Ze hebben de boom kunnen redden deur [[kalkoen]]en op t eilaand te zetten, went die hebben n soortgeliek spiesverteringsstelsel.
Der bin in t vlejen meerdere uutheemse diersoorten op t eilaand uutezet, waoronder [[rotte]]n, [[muus|muzen]], [[mangoesten]], de [[Javaanse harte]] en de [[Java-aap]]. Disse soorten hebben n negatieve invleud ehad op t lokale [[ekosysteem]]. Der wörden meerdere pogingen edaon um disse uutheemse soorten te minnezeren en um de inheemse soorten te bescharmen. t Enigste [[nasionaal park|nasionale park]] van MaurisiusMauritius is t ''Black River Gorges National Park'' ([[Frans]]: ''Parc national des gorges de Rivière Noire'').
== Uutgaonde verwiezingen ==
{{Commonscat|Mauritius|MaurisiusMauritius}}
{| align="left"
| 
.jpg){kind=link}