Stadsmure

Stadsmuurn wödden vrögger ebouwd um steaden te bescharmen teggen anvallen. In de middeleeuwn mös ne stad eerst stadsrechten verkriegen, veurdat ne stadsmure mocht wödden ebouwd.

Mure in Kranenburg (Noordrien-Westfalen)

Stadsmure in Zutfent oaver de grachte hen

Een veurbeeld van nen deurgang deur de stadsmure, de poorte in Amersfoort binnenkante

De vrögste stadsmuurn wödden emaakt mit holten pöäle moar dizzen wödden later mangsmoal herbouwd mit steen, umdat dizzen starker waren en doardeur anvallende leagers better buten konden holden.

Poorten

Ne ommuurde stad kon alleneg wödden betreaden deur ene van de stadspoorten. Dizzen waren op strategiese plekken ebouwd zodat et verkeer good kon deurstreumen. In den oavend gingen dizze poorten dichte moar leu konden dan nog deur et kleine peurtjen dat mangsmoal in de grote deure was verwarkt noar binnen. Mangs mös dan wal poortgeld betaald wödden. De prieslieste verskilden in elke stad en vervoersmiddel.

Toorns

De meeste stadsmuurn hadden op n antal plaetse toorns stoan. Vanuut dizze toorns konden zi-j de umgaeving in de gaten holden en veurwarpen ofsketen op vi-janden dee de stad probierden an te vallen.

Undergang

Mit de kumste van et buskruut verloor de stadsmure zienen verdeadegenden taak. In olde tieden bestokken den vi-jand ne stadsmure mit stenen, dee deur nen katapult of-eskotn wodden. Later wödden kanonnen uut-evonden, dee eerst metalen bollen en later ok ontploffende granoaten konden ofvuurn. Met dizzen woapens kon ne stadsmure snel esloopt wödden. In dee tied wödden völle stadsmuren vervongen deur stadswallen en vesten.

In de 18de en 19e eeuwe wödden grote delen van stadsverdeadegingen of-ebrokken, umdat de leu neet völle belangstelling hadden veur olde bouwwarken, dee in dee tied as nutteloos wödden ezene. Hier wödden ni-je huze of parken anelegd. De poorten mössen mangs vort umdat zi-j mit euren smallen deurgang hinderlek waren veur et deurstreumen van et toonemmende verkeer.