Törfstikken

Törfstikken is een maniere um braandstof uut vene te maken. Ie hebt twee soorten törf; uut hoogvene en laogvene. De leste wordt fabriseerd van bagger, en wördt dan ok wel baggertörf enuumd. Hoogvenetörf wördt uutesteuken en op riegen edreugd. Disse bladziede giet over hoogvenetörf.

Törf stikken in beeld

Vene

Hoogvene ontstiet deurdat veurnameluk veenmos (sphagnum) dat deur de joaren in dikke loagen alsmaar over mekare op vochtige groond greuit, wördt bedekt deur zaandloagen en moar gedielteluk verteerd, umdat der zowat gien zuurstof meer bi'j kump. Loagvene ontstiet in sloten en plassen uut waterplaanten, die ofstarft en noar de bodem zinkt. Eeuwenlaank bint der loagen evörmd en van disse bagger kan ok törf emaakt wörden, de zogenoamde baggertörf of baggerties, deur uutbaggeren en loaten dreugen in grote bakken.

Törf

In dit stuk zal het stikken van hoogvenetörf wörden behaandeld. Al in de grieze oldheid hadden ze ontdekt, dat edreugd vene as braand veur t vuur kön wörden gebruukt. Vrogger mus de törf mit de haand wörden esteuken. Loater wörden het ok mit mesienes edoane. Het mit de haand graven van törf gebeurden onder aandere in de Kop van Overiessel, langs de net egraven Dedemsvoart en in Zuud-Drenthe.

Gereedskap

Eignluk was der niet veule gereedskap neudig. Een ballastschuppe veur t ofplaggen, een harke um de ofmeting of te krassen, een stikiezer en een holten stikschuppe mit stoalen snieraand en een törfkruuwagen veur t vervoer.

Warken in t vene

In de Tweede Wereldoorlog is in t Collendoornervene nog weer ewarkt zoas dat ok vrogger gebeurden. De mensen könden van de eigenoar n kaveltien venegrond pachten um doar törf veur eigen gebruuk uut te halen.

Veurdat t echte törfstikkken kan begunnen, mut eerst de bovenloage of esteuken wörden, het zogenoamde bolstern. De heideplaggen wörden later in de ondergroond verwarkt um der landbouwgroond van te maken. Mit de harke wördt nou t oppervlak van t vene ofetekend; mit de brede kaante veur de lengte en mit de smalle kaante veur de breedte van de törf. Langs de kraslienen wördt de diepte van de törf mit t stikiezer in esteuken. Dan mut een sleuve egraven wörden langs de lengte van t veld.

De törfstikker spit doarnoa mit de stikschuppe elke keer n törf uut t natte vene en gooit die op de kruwagen. As de kruwagen vol is, kruult e de törf noar de dreugriegen. Zo giet t nog n tiedtien deur. Meestal bint vrouw en kinder gangs um de törfkloeten op riegen te zetten. Tussen de törven mut een lösse ruumte te blieven, zodat de wind der deur waeit en de törf kan dreugen.

Noa een paar weken is de törf voldoende dreuge en kan dizze mit kruuwagens vol noar huus ebracht wörden. t Gezin hef nou genog braandstof veur de hele winter.

Kruuwagen mit törf

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.