Trapgaevel

Nen trapgaevel is nen topgaevel woarvan de boavenkante wal wat op ne trappe lik. Den trapgaevel versmalt zich noar boaven too trapsgewies. Veural in Nederlaand is den trapgaevel veul ebruukt; howal et soorte ok veurkump in België, Frankriek, Duutslaand en Engelaand, allemoale laanden woar zie vanwaege et natte klimoat steile daeke neudeg hebt.

Banke mit twee trapgaevels in Oldewater

De oldst bekende trapgaevels komt uut de 12de eeuwe en bunt ebouwd in den romaansen stiel. Hiertoo beheurt bi-jveurbeeld n tweetal huze in Gent. Dizze gaevels bunt sober uut-evoerd en hebt ne zo-geneumde ezelsrugge op de 'traeden'. Tiedens de gotiek wödden de gaevels stöädeg rieker uutevoerd. In Duutslaand bereiken et soorte in dizze tied zien heugtepunt.

Et heugtepunt in Nederlaand, en in mindere moate ok in België, bereiken den trapgaevel in de tied ± 1600 - ± 1665, mit den bouwstiel van de Renaissance. In dizzen stiel wödden schune lienen zoveul meugelek vermeden, vandoar dat zie de schune kanten van et puntdak uut et zicht wollen hollen. Den trapgaevel wödt ebouwd. In de 17de eeuwe hef Amsterdam bi-jveurbeeld vol-estoane mit trapgaevels: op veule plaetse ko-j ganse riegen trapgaevels zeen. Doar bunt der in 2003 nog moar n honderdtal van oaver. Dit kump umdat in de 18de eeuwe völle riekeleu euren trapgaevel hebt laoten vorthalen um eur hoes stoateger deruut te loaten zeen noar de toon heersende mode. Mit name in Den Haag, woar n anzeenlek antal rieken wonachtig was dee dit konden beköstigen, bunt vri-jwal alle trapgaevels vort egoan.

Den trapgaevel is zo ewild en eleefd ewest dat ok döbbele huze doarmet wödden uutgerust.

Kenmarkend veur den Amsterdamsen renaissancestiel van veural Hendrick de Keyser bunt grote treppe, mangs ungeliek van grootte en klein in antal, woar op elken trae klauwstukken of aandere versieringen stoat. Ook apart bunt de pilasters in de muurdammen en den S-vörmegen ontlästingsboagen ("akkoladeboagen") boaven de raamn. Mangs hef den trapgaevel zoveul versieringen dat de treppe zelf hoast neet meer bunt te herkennen.

Trapgaevel in Doezebarg

De wieze van Hendrick de Keyser is op grote schale noa-evolgd, moar mangsmoal op sobere wieze. Zie spraekt dan van de sobere Amsterdamse renaissance. Kenmarkend is nen eenvoldegen trapgaevel den wier lik op et Hollaandse soort, mit dat verskil dat in plaatse van völle kleine blökskes een paar grote blökke natuursteen wödden bruukt. Ok wödden de ramen dusdöäneg in nissen eplaatst dat de muurdammen op pilasters liekt.

Uut den trapgaevel ontstoand nog later den halsgaevel deur de trappe steeds wieter te vereenvoldigen. Deur versieringen van den hals ontstoand in dee tied den klokgaevel.

Noavolging

In de löppe van de 17de eeuwe raken den trapgaevel in Nederlaand uut de gezinde. Moar in de 19de eeuwe wödden trapgaevels wier op grote schale ebruukt in ni-je stielen as de neogotiek en veural de neorenaissance. Dizze noavolgingsarchitectuur is wödt mangs minder mooi evonden as de eurspronkeleke veurbeelden. Mit name bi-j de neorenaissance "klopt" de verholdingen mangs neet, de verdepingen bunt van gelieke heugte, enzowieter.., terwiel veur kleine underdelen mangs gebruuk wöd emaakt van pröttel in plaatse van echt beeldhouwwark. In de 20ste eeuwe wödden trapgaevels in Nederlaand veural toogepast deur beholdende architekten as A.J. Kropholler en H.W. Valk. In de ni-jbouwwiek Brandevoort (Helmond) en Vleuterwieze (Leidschen Rien bi-j Utrecht) duk den trapgaevel de leste joaren weer op. Dizze ni-jbouwprejekten past in de wieze van den Luxembörgsen architekt Rob Krier en den Duutsen architekt Christoph Kohl en hebt de uutstroaling van olde stadskernen (neettemin mit ne darpse uutstroaling). Noast den trapgaevel zeet wi-j in dizze underneamingen ok den halsgaevel trög.

Bronnen / wellen:

Grote dele van den tekst op dit blad of ne eerdere versie doarvan bunt oavernommen van de webstae van et Bureau Monumentenzorg Amsterdam.