Vleadermuse
Vleadermuse (orde Chiroptera, ouk wel handvlöägeligen enöömd) bint sougderen dee echt vlegen künnet (dat is anders as sweaven). Ear vlöägels hebbet een vleeghüüd dee tüsken de tengels van ear vöär- en achterpöyte en ear start sit. Der bint vöäle soorten vleadermuse. Enkele seldsame soorten kummet alleynig up eyne plekke vöär, vake in grotten. Wearldwyd binnet der so'n beatyn 1.100 soorten, dårvan kümt dat der meyr as eyne up de vyve sougdeersoorten een vleadermuus is.
Leavgebeed
bewarkVleadermuse kummet oaveral up de wearld vöär behalve in de poalcirkel. In de tropiske gebeden kummet meyr soorten vleadermuse vöär as dat in koldere gebeden so as Neaderland. Dat kümt döärdat in de tropen der meyr insekten te vinden bint. De meyste vleadermuse leavet in et Amazone-reagenwold in en in Süüdoustasie. De oldste vleadermuus is evünden in de Vereynigde Ståten, dee leavden so'n beatyn 50 miljoon jår eleadene, en in Düütskland eyne dee ungeväär 45 miljoon jår eleadene eleaved hevt. Mangs binnet se so good bewaard ebleaven dat se in den darms doude insekten evünden hebbet.
Echolokaty
bewarkVleadermuse künnet wal kyken mar neet genog ümme snachtens te jagen, se orienteren sik dan up et gehöyr an de hand van echolokaty. Döär med syn tunge te klikken stöt he gelüden üüt, dee kaatset weaderümme. So kan de vleadermuus precis höyren wår as de vöärwarpen binnet, de richting, de afstand, de groutde, en den förm, of et bewegt, of et glad of ruw is. Med echolokatie künnet se ouk de afstand van een anderen vleadermuus metten, en künnet se by et jagen up prooien in et düüster een good beald krygen.
Vlegen
bewarkEen vleadermuus is et eynige sougdeer dat vlegen kan. Vleadermuse hebbet een steavige vleeghüüd. De tengels van een vleadermuus sittet an de vleeghüüd vaste. Vlegen döt een vleadermuus düs eigenlik med syn 'handen'. De weatenskappelike name vöär vleadermuse is Chiroptera dat handvlüggel betekkent, dår stamt den name vleadermuus van af. De grysen vleadermuus üüt Amerika kan as den besten vlegen. Hy hevt de heyle Atlantiske Oceaan oavervlöägen, en hy is oaver verre in Europa anekummen. Et is et eynigste sougdeer wat up et land levt, dat ouk heylemåle nå Hawaii is evlöägen, wat et verst afeleagen eiland in de wearld is.
Dit artikel is eskreaven in et sallandsk. |