Woke

Woke (Afro-Amerikaans-Engels veur 'wakker') is een politiek-maotschoppelijk begrip det in de 20ste ieuw opkwaamp in de Verienigde Staoten en wil zeggen dej oe bewust bint van maotschoppelijke onrechtveerdigheid, ongeliekheid en discriminatie, mit name mit betrekking op Amerikanen van Afrikaanse ofkomst. Vanof de jaoren tien van de 21ste ieuw raakte 't begrip brieder bekend, ok internationaal. Ok de betiekenis dervan wördden brieder: naost kwesties rond racisme kan 't betrekking hebben op kwesties rond seksisme en discriminatie van seksuele minderheden, en opvattings daoraover die aj kunt plaatsen an de linkerkaante van 't politieke spectrum. 't Streven umme wat te doen an zokke perblemen nuumt ze 't streven naor sociale rechtveerdigheid (social justice).

Amerikaans Congreslid Marcia Fudge in 2018 mit een T-shirt det opröp um woke te blieven

Een kenmark van 't woke-wezen is identiteitspolitiek (identity politics): um oe rekenschop te geven van racisme, seksisme en seksuele discriminatie, en dizze verschiensels an te kunnen pakken, muj oe bewust wezen van mèensen heur identiteit, en heur toebeheuren an sociale gemienschoppen, wat betreft ras, etniciteit, geslacht, gender, seksuele identiteit en religieuze identiteit. De theorie van de intersectionaliteit dreit um gevallen waor iene persoon of groep maotschoppelijk onrecht onderviendt op basis van zien of heur identiteit in meer as ien van die categorieën.

't Begrip woke is in 't bezunder brieder bekend eraakt deur de beweging Black Lives Matter, die in 2013 in de VS ontstund um andacht te vestigen op plietsiegeweld tegen Afro-Amerikaanse börgers, en die heur al rap naor aandere westerse laanden verspreidde. 't Begrip wördt sinds ongeveer 't begun van de jaoren 2020 ok vake gebruukt deur lu die heurzölf niet as woke ziet, umme volk mit an te duden det vanuut linkse optiek bezig is mit kwesties rond sociale rechtveerdigheid, en heur politieke acties en ideeën. As gevolg daorvan wördt 't now mangs ok as denigerende term daorveur eziene.

Academische vakgebieden die nauw verbunden bint mit 't woke-gedachtegoed bint kritische rassentheorie (critical race theory), genderstudies, queer theory, postkolonialisme en disability studies.

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.