Butenplaatse

Ne butenplaatse was, in de 15de tot de 20de eeuwe, n (zommer)verblief veur rieke stadsleu.

Rieken staken eur geld in under andere landbezit. Um dit winstgaevend te holden wodden der op dee laanderi-jen boerderi-jen ebouwd, dee verpacht wodden. Dee boerderi-jen wodden mangsmoal veurzeen van nen aparten heernkamer, nen oavervleudegen kamer, den deur den laadheer zommers gebruukt wodden veur zien verblief doar. Boerderi-jen mit nen heernkamer wodt mangs höfstede eneumd. As den eigenaar riek genog was, wodden der ok wal n apart verblief, n buutenhuus, noast de boerderi-je op et laandgood ebouwd. Uutendelek untwikkelden dizzen veurtgäng zich vanof de 16de eeuwe in den bouw van oavervloodige butenplaetse met grote siertuunen. In den noabi-je umgaeving stoand dan vake nog ne aparte boerderi-je. Den pachter bewarkten et oaverige laand, en zörgden veur etten veur de zommergäste van de buutenplaatse.

Buutenplaetse lagen mangsmoal in mooie gebeeden dee tegeliekertied ok good vanuut de stad bereikbaar waren, zoas an den Vecht, den Amstel, in et Kennemerlaand, an den Vleet en an den duunraand bi-j Wassenaar en Den Haag. Ok in polders as de Watergraafsmeer en den Beemster kuj butenplaetse vinden, net as op Walcheren. In de 19de eeuwe kwamen ni-je gebeeden in trek woar butenplaetse wödden sticht, zoas den Utrechtsen Heuvelrugge en et gebeed rundumme Arnem.
Buutenplaetse wodt mangs an-ezene veur kastelen, moar n kasteel is oaver et algemeen n adellek bezit, moar ne buutenplaatse was meesttieds eigendom van börgerleu. Völle kastelen bunt in de 17de eeuwe wal in butenplaetse veranderd, zoas kasteel Kasteel Marquette te Heemskarke.
Bekande butenplaatsbezitters waren Constantijn Huygens en admiroal Cornelis Tromp.

Den kern van ne butenplaatse was et heernhoes, n stoatig huus woarin den eigenoar en zien gezin zommers verblaeven. Doarumhen lag nen plezeertuun woarin ewandeld kon wödden, met bieveurbeeld fonteinen, en staandbeelden. Mangsmoal ok ne oranjerie met butenlandse plaanten en andere plezeer bringende zaken, zoas n theehuusken, voggelhuus of schelpengrotte. Bi-j de butenplaetse heurden ok mangs nen boerderi-je of bos.

Halverwaege 19de eeuwe raakten de buutenplaetse uut den trek, en wödden zie mangsmoal ok te duur um alleneg in de zommertied te bewonnen. In sommige gebeeden gingen dee butenplaetse vort, in aandere plaatsen stoat ze der nog wal veul, al wodt de meesten noe et hele joar deur bewond.

In de joaren 90 van de 20de eeuwe nam den overheid den eersten trad um ni-je butenplaetse tot untwikkeling te bringen. Een veurbeeld is Scholtenszathe in Klazienaveen.

Bekande buutenplaetsen

Beeckestien in Velsen
Clingendael in Wassenaar
Frankendael in de Watergraafsmeer Amsterdam
Goldestein in Meerssen
Gröneveld in Baarn
Hofwieck in Veurburg
Sparrendaal in Dreebargen
Trompenburg in 's-Gravelaand

Canon van Nederlaand

Butenhuze bunt op-enommen in den canon van Nederlaand. De commissie-Van Oostrom hef butenhuze as éne van de vieftig underwarpen op-enommen dee neet in de geskiednislessen op de Nederlaandse skolen meugt untbraeken.