Dieren

Dieren kan oek verwiezen naor de plaotse Dieren in de Gelderse gemeente Rheden

Diern bint alle lèvende organismen din hier op eerde ronde lopt en hebt elöpen.

Dieren wörd beschrèven vanof heur grondbegunsel: met zintugen uuteruste, meercellige organismen, die heur energie nie deur fotosynthese verkriegt maar deur organiese stof op te etten, en zuurstof veur de aodemhaling. De mieste dieren kunt zich bewègen.

Meansen hebt zich ait veur eholden dat zi-j nie töt 't dierenriek beheurt, dizze gedachte kump veur 't mèrendeel vanuut godsdienstige en filesofiese gedachtens. Maar DNA onderzuuk en aandere onderzuken hebt de ofelopen eewen meerdere moalen können achterhalen woar as alle dieren mut wörden opedeeld. Meansen wöd op edeeld bi-j de meansapen, saam met de Gorilla, de Chimpansee en de Bonobo, dizze drieë bint 't körtsen bi-j verwaant met meansen. Allinnig meansen hebt 'n nie goed te vergelieken bewuswèèn en culturelen complexiteit. Maar der wörd de lesten tied völle onderzuuk edoane noar eulifaanten, Dolfienen en meansapen, umdat wetenschappers der bint achter ekommen dat dizze dieren kwoa gevuul, bewuswèèn, knieftigheid en kultuur concurreert met de meanslike dieren.

Der bint onderscheidings te maken tussen dieren, hier onder 'n oaverzichie van de opdeling van 't dierenriek:

• Parazoa
  • Placozoa (Plakdierties)
  • Porifera (Sponsdieren)
• Mesozoa (Middendierties)
  • Orthonectida
  • Rhombozoa
• Eumetazoa (Orgaondieren)
  • Radiata (dieren met 'n radiale symmetrie)
    • Cnidaria (Nötteldieren: poliepen, zeeanemonen, kwallen, koraolen...)
    • Ctenophora (Ribkwallen)
  • Bilateria - dieren met 'n twi'jziedige symmetrie
    • Protostomia (Oermondigen) - de mieste on-ewarvelde dieren)
      • Ecdysozoa (Dieren die 'vervelt', onder aander geleedpotigen, rondwurmen, priapulida, e.a.)
      • Lophotrochozoa (Weekdieren, ringwurmen, e.a.)
    • Deuterostomia (Ni'jmondigen)
      • Echinodermata (Stiekelhudigen)
      • Hemichordata
      • Xenoturbellida
      • Chordata (Chordadieren) - onder aander ewarvelden
    • Ovrige Bilateria

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.