Duzend-en-iene-nacht
De Duzend-en-iene-nacht (Arabisch:أَلْفُ لَيْلَةٍ وَلَيْلَةٌ, ʾAlf Laylah wa-Laylah) is een verzameling sprokies uut 't Midden-Oosten, in 't Arabisch opeschreven in de golden tied van de islam. In de loop van veule ieuwen hebt schrievers, vertalers en geleerden uut 't Midden-Oosten, Azië en Noord-Afrika de vertellegies vergaard. Dizzend gaot terogge op middelieuwse of nog oldere folklore en schrieverije uut Arabië, Egypte, India, Parzië en Mesopotamië. In 't bezunder zit der een bulte folklore bij uut de tied van 't (middelieuwse) kalifaat van de Abbasiden en 't (laatmiddelieuwse) Mammelukkensultanaat. Sommige vertellegies, waoronder det aover Sjeherazaode (kiekt hieronder), koomt waorschienlijk uut 't Parzische wark Hezār Afsān (Parzisch veur Duzend verhalen), det op zien beurte diels weerummegiet op Indiase verhaalelementen.
De verzameling is een raamvertelling: eprissenteerd as een vertellegien waorbinnen aandere vertellegies opedist wördt. 't Umliestende verhaal giet aover de verzunnen Parzische sultan Sjahriaor, wie zien vrouwe hum verröd. Umdet e doarumme mient det alle vrouwlu verraoderlijk bint, nemp e alle nachten een vrouwe töt hum die as e de aandere mörgen umme lat brengen. Wanneer 't de beurte is van Sjeherazaode, de loeke dochter van zien vizier, vertelt die hum duzend en iene nacht laank alle nachten verhalen. Bij zunsopkomst brek ze 't verhaal det ze an 't vertellen is op een spannend punte of, zodet Sjahriaor heur in leven lat um neie nacht de ofloop te kunnen vernemen.
Sjeherazaode heur vertellegies vörmt zo de stof veur de Duzend-en-iene-nacht. Hoeveule vertellegies der feilijk in de verzameling zit, verschilt per uutgave. 't Miest van de tekst is proza, al wördt der now en dan poëzie gebruukt veur liedties of raodsels en um starke gevulens uut te drokken.
Een köppel bekende vertellegies, zoas Aladdin en de wonderlaampe en Ali Baba en de veertig rovers, zatten niet in de oorspronkelijke Arabische uutgaves, mar bint der begun achttiende ieuw bij edaone deur Antoine Galland, de eerste Europese aoverzetter. Hij had ze eheurd van de Syrische Maronitisch-christelijke verteller Hanna Diyab. 't Verhaal Sinbad de zeeman heurde lange tied bij een amparte cyclus en wördden pas late bij de Duzend-en-iene-nacht edaone.
|
Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents. |