Elfdals

Elfdals (in de taal zölf: övdalsk of övdalską, uutspraoke /ˈœvdɐlskãː/, Zweeds: älvdalska of älvdalsmål) is een Noord-Germaanse taal die epraot wördt deur twee- à dreiduzend mèensen uut plaatsen in de Zweedse gemiente Älvdalen (Övdaln) in 't landskap Dalarna. Veural onder jongern is de taal slim op zien retour.

Ligging van de gemiente Älvdalen in Dalarna, Zweden

Tweetalige plaatsnaambrödties mit baoven Zweeds en daoronder Elfdals

Krek as alle mederne Noord-Germaanse talen is 't Elfdals voortekomen uut 't Old-Noords, wat ze in Scandinavië en nederzettings aoverzee preuten in de Vikingtied, töt zo 1300. Sinds de middelieuwen hef 't Elfdals hum aordig ampart van invloeden van buten ontwikkeld. Daorumme is 't wat dichter bij 't Old-Noords ebleven as aandere Dalkaorelse dialecten. Vanolds hebt ze 't Elfdals eziene as een dialect van 't Zweeds, mar ofgaonde op beveurbield verstaonberheid henneweerdèn ziet vandage de dag veule taalkundigen 't as een taal op zich. Ok hef 't verscheiden zaken gemien mit 't West-Scandinavisch (waor onder meer Noors bij heurt) in plaatse van mit 't Oost-Scandinavisch (waor onder meer 't Zweeds en Deens bij heurt).

Moedertaalpraoters van 't Elfdals praot ok Zweeds op moedertaalniveau, umdet veur onderwies en bestuur Zweeds gebruukt wördt. Veurstellen um 't Elfdals te erkennen as officiële minderheidstaal, en verzuken daorveur deur de Raod van Europa, bint töt nog toe deur 't Zweedse parlement niet aneneumen. Sinds 1984 hej Ulum Dalska, veriening veur 't behold van 't Elfdals.

Wat kenmarken

• Verlies van de h: heim > iem (huus)
• De lange klinkers bint tweeklaanken (diftongen) ewörden: ís > ais (ies), hús > aus (huus), mœta > myöta (ontmoeten)
• Ok de olde tweeklaanken hebt een unieke ontwikkeling deuremeuken: ei > ie (heim > iem), øy > ä (røyk > räk; rook), au > o (auga > oga; oge).

Vanolds hef 't Elfdals vier naamvallen: nominatief, accusatief, datief en genitief. Onderstaonde tabel is ebaseerd op 't Elfdals zoas taalkundige Lars Levander det begun 20ste ieuw beschreven hef. In de loop van de 20ste ieuw is de spraoke deur contact mit de butenwereld aans stark veraanderd. Tegenwoordig maakt ze onder meer vake gien onderscheid meer tussen nominatief en accusatief.

warg 'wolf'	enk.onbep.	enk.bep.	mv.onbep.	mv.bep.
nominatief	warg	wardjin	warger	wargär
accusatief	warg	wardjin	warga	wargą
datief	wardje	wardjem	wargum	wargum(e)
genitief	(wardjes)	wardjemes	—	wargumes

De Elfdalse taalraod Råðdjärum (letterlijk "Laow beraodslagen") hef in 2005 een estandaardiseerd Elfdals alfabet en een estandaardiseerde schriefwieze eprissenteerd. 't Is ebaseerd op 't Zweeds en op oldere, niet-estandaardiseerde schriefwiezen van 't Elfdals. 't Elfdalse alfabet löd as volgt:

Aa Ąą Bb Cc Dd Đð Ee Ęę Ff Gg Hh Ii Įį Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Ųų Vv Ww Xx Yy Y̨y̨ Zz Åå Ą̊ą̊ Ää Öö

't Startien an partie letters is een ogonek en gef nasaliteit an.

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.