Wikipedia

Vikings

Vikingen (van et oldnoorske víkingr) of Noormänne warren skandinaviske verkenners, krygers, handelslüde en piraten. Disse lüde deaden tüsken de 8. en 11. eywe groute deylen van Europa, Asie en noordatlantiske eilanden verkennen, plünderen of koloniseren of der med handelen.[1]

Däänske sey lüde, skilderd midden twaalvde eywe.

Disse noormänne warren under meyr bekend üm öäre langboten, wårmed as se sou wyd når et oasten as Konstantinopel en de Wolga in Rusland kümmen, sou wyd når et westen as Ysland, Gröönland, De Acoren[2] en Newfoundland en sou wyd når et süden as Al-Andalus in et hüdige Spanje.[3] De eywen wårin as sey dit deaden ståt te book as de Vikingtyd. Et hevt groute gevolgen had vöär de geskydenisse van Skandinavie, Yrland, Groutbrittannie en de rest van middeleywsk Europa.

De vikingen deaden selv nit töt nauliks skryven. De lüde dee as med öär te maken kreagen wal. Vake kümmen se der nit heyl rousklörig up. Dårümme besteyt der en unvulleydig beald van öär. Desundanks geavet archeology en skreavene brunnen uutgebreide beskryvingen. Et verromantiseerde beald van de vikingen as nobele barbaren untstünd in de 18. eywe. Dat spröäk vöäle lüde an en wör steyds vaker bruked en uutbreided in de tyd van de Vikingupleaving.[4] Vikingen wörden vanaf et begin van de 20. eywe vake afbealded as vechtlüstige unbenüllen of unverbeaterlike avontureers. De hüdige bealdvörming is vake slim uutmölken en vikingen wordat vake as karikaturen neadersatted.

Naamoorsprung

bewark

Et oldnoorske vrouwelike selvstandige naamwoord víking düdet up ne oaverseyske verkenningsreise. Et steyt in verskillende runen uut dee tyd as fara í víking (In wyking våren, up verkenning gån). Et is te vergelyken med et neadersassiske uutwyken. In latere tekste, sou as de yslandske sagen, steyt de segswyse "up wyking gån" vöär piraterye en oavervallen en nit enkel vöär seyhandel dryven. Et verwante männelike woord Víkingr wördt vöäle in skaldiske dichtkünst bruked. Et steyt ouk up verskeidene runesteynder uut de Vikingtyd. Dår beteykent et "seyman" of "kryger", den as medgeyt up oaverseyske tochten.[5] Ouk wördt et as vöärname bruked up een paar sweydske runesteynder. Dat et woord an et eande van de Vikingtyd nen slechten byklang solde hebben, is håste gin bewys vöär. De name slöög enkel up ne beasigheid wår een paar lüde an meddeaden, nit up ne kulturele of etniske grup.

Årtsbisskop Adam van Bremen, den as de Geskydenisse van Årtsbisskoppen van Hamburg-Bremen skreav, gebröäk de name viking üm seyröyvers en skandinaviers med an te düden. Net as in et oldnoorske gebruuk bedoolden hee der gin lüde of ne speciale kultuur med. In middelengelske tekste kümt et woord nit vöär.

Oaver den oorsprung van et woord 'viking' beståt verskeidene denkwyses. Uut undersöök blikt dat et woord stamt van vöär de tyd at de noordwestelike germanen de technik van et skeypsseil under et knee kreagen. In oldfreeske geskrivten steyt et woord andüded med nen palatalen k. Dat segt geleyrden dat et woord al bestünd vöärdat dee palatalisaty vöärküm, düs in de 5. eywe of noch eyrder. In dat geval düden et woord up de olde skandinaviske afstandsmåte uut de seyvårt: vika. Et kan good weasen dat dårmed de afstand bedoold wör wat eyne ploge rojers af kunde leggen. Et oldnoorske (vrouwelike) víking (sou as in de segswiske fara í víking) kan sou düded hebben up ne seyreise wårby rojers mekander in plogen afwesselden. As se noch gin seil hadden, stünd ne rojerswesseling gelyk an ne lange reise. Nen (manneliken) víkingr was dan eyne den as medgüng. Sou stünd et woord 'viking' nit medeyne vöär skandinaviske seyvårders, mär is der dat händig an in ekümmen do as se machtiger begünnen te worden.

De herkumst van et woord vöär de afstandsmåte vika ligt in et oldskandinaviske warkwoord víka (Oldyslandsk víkja). Dat beteykenden 'terügge trekken, med et getyde med beweagen, medgeaven, wyken'. Et beskrivt et beald van nen vermoiden rojer den as upskuvt (wikt) van de rojbanke. Nen frisken rojer neamt syne steade in en geyt wyder med rojen. Dårnöast likt et woord slim up et woord vöär weake. Söäven dage was de wesseltyd van de weakengoden.

Al vanaf 1980 legget verskillende undersökers verband tüsken de wöörde viking en vika. Dårnöäst geavt et noch twey andere verklåringen.

  1. Et woord viking kümt van et vrouwelike vik wat inham of baai bedüdet. Denket ouk an et drentske woord wyke vöär nen breyden slout of inham. Vikingen solden vanuut baien handelsskepe anvallen of an land gån. Med öäre lechte skepen kunden se makkelik oaver smalle slöyte våren en wyd van de groute rivyren in heyl Europa kummen.
  2. Et woord viking is afleided van de name Vík(in), de noorske kuste an et Skagerrak. Vöäle lüde uut disse streake güngen med up röyvtochten, wårdöär de name van et gebeed lyksteld wör an et piratenvolk.

Teagen disse verklåringen is een antal beswåren in te brengen: alle seyvårders legget altyd in baien an, nit blouts de Vikingen. Dee güngen selvs jüüst an wal up (skyr)eilanden. sou kunden se sik beater teagen landleygers verdeydigen. De tweyde verklåring is ouk problematisk: lüde uut de víkingstreake wörden in oldnoorske geskrivten altyd Víkverir (wykverblyvers) enöömd, nooit Víkingar (wykgånders). Ouk is der gin eyne brunne wat vikingen uut Skagerrak nöömt. Wyder kloppet et språkenkündig nit: den manneliken variant víkingr is hyrmed te verklåren, mär den vrouweliken (víking) nit. Mannelike wöörde sint makkelik van vrouwelike af te leiden, mär nooit andersümme.

In de moderne noordgermaanske språken wist et woord Viking up lüde dee as med Vikingtochten medgüngen.[6]

Eyne teory wil at woord viking kümt van ses köäninge. De bewäring is dat de term uut en ander deyl van Europa (wårskynlik Engeland) stamt, ümdat de Vikingen sikselv noormänne nöömden. Et engelske kings vöär köäningen kreag dan de romeinske cyfers V+I. Dit is anders wal de minst aksepteerde teory.

Brunnen

bewark

Up skrivt

bewark

De meyste kennis oaver Vikingen kümt uut Skandinavie en de streaken wår as de vikingen hentrökken.[7] Tegelyke med et kristendom wör in Skandinavie ouk et latynske alfabet invoord. Van vöär den elvden en vrog twaalvden eyw sint düs mär weinig skreavene brunnen.[8] De skandinaviers skreaven in rune, mär wat se skreaven was vake kört en bundig. De meyste kennis oaver de vikingen kümt uut kristelike en islamitiske teksten, van gemeynskappen oaver ver. Dee hadden weinig readen üm positiv oaver de vikingen te skryven, üm de dinge dee as se öär andån hadden. De tekste sint eskreaven vanuut en vöäroordeyl, al geldet dat vöär de meyste skryverye uut de middeleywen. Archeologiske upgraevingen uut midden 20. eywe makeden et beald wat eavenwichtiger en vulleydiger.[9] Vöäral et archeologiske materiaal is ryk en verskeiden. Et löt good seen wo as de lüde leavden up den buur en in de stad, wat vöär ambachten se hadden, wo as se skepe makeden en suldåtenuutrösting. Ouk sint der völle kristelike en heidenske artifakten evünden.

Ouk wat der nå de vikingtyd evünden is, kan belangryk weasen. Dat müt med sorg en verneamstigheid bekekken worden. Nå at Skandinavie oavergüng up et kristendom tüsken den 11. en 12. eyv, wör der meyr in et latynsk en oldnoorsk oaver skreaven. Vöäral in yslandske vikingkolony begünnen de lüde unmündig te skryven. Völle traditys, volksverhalen en gebruken wörden vöär et eyrst upeteykend in de Yslandske Sagen. Ouk dat wör vanuut kristelik ougpunt dån, wårdöär de betrouwbårheid twyfelachtig löt. Toch sint en antal saken uut dee tyd waerdevul, sou as de groute versameling skaldiske gedichten van hovdichters uut den 10. en 11. eyv. Ouk valt der nen houp te seggen oaver oldnoorske names van wonsteades en wo as de domålige lüde med mekander ümme güngen.

Döär dit tekort an geskrivten en vrogen oavergang up kristendom is der meyr bekend oaver de vikinganvallen in Westeuropa as in Ousteuropa. De meyste geskrivten kummet uut Ysland, wat ne noorske kolony was. Dårümme is der van sweydske vikingen, behalve van en paar runesteynder, völle minder bekend.

Runesteynder

bewark

Et grötste deyl van de runeskrivten uut de vikingtyd kümt uut 11.-eywsk Sweyden. Up vöäle runesteynder ståt de namen van deylneamers an vikingtochten, sou as up de steynder van Kjula en Turinge. Up disse beide ståt vöäle verwysingen når gevechten in westeuropa. Up andere steynder ståt de names van vechters dee sint ümmekümmen, sou as up de 25 steynder van Ingvar. Dårup wordat lüde herdacht dee sint ümmekümmen by ne minder good verlöäpene tocht når Rusland. De runesteynder helpet by et begrypen van de heyle vrog-middeleywske noordske samenleaving, nit enkel et vikingdeyl van de inwoaners. [10]

Up de runesteynder ståt reisen når byvöärbeald Bath in Engeland,[11] Grekenland,[12] Khwaresm,[13] Jerusalem,[14] Italy (as Langobardland),[15] Londen,[16] Serkland (Et Sarakenenland, moslimgebeed),[17] Engeland,[18] en verskillende ousteuropeeske steades.

Gravsteades

bewark

In Sweyden, Noorweagen, Dänemarken, Düütskland en andere noordeuropeeske streaken sint verskillende vikinggraven. Nöäst insicht in wat de vikingen gelöyvden, låtet se ouk seen wo as de vikingen underling med mekander ümme güngen. Douden wörden begraeven med vöärwarpen dee låtet seen wat de oaverleavenden belangryk vöär et hyrnåmåls achteden vöär öär.[19] De vöärnaamste begraevsteades sint:

Boten

bewark
 
Skaalmodellen van twey soorten langboten, te bekyken in et Vikingskip Museum in Roskilde, Deanemarkn.
 
Ne vroo 20ste eywese teykening van Vikings dee as van boord goat. et Skip en de details in de kleare van de Vikings is nit echt woarheidsgetrouw

De vikingen hadden twey soorten boten: et langskip en de knarr. Et langskip wördt mangs noch drakkar enöömd, al klopt dit nit. Et was ebouwd vöär wendbårheid en snelheid. As anvüllen up et seil had et rojspanen üm teagen de wind in te våren. Et was bedoold vöär oorlogsvoring en verkenning. De boog was smal en lang en et had nen undepen deepgang, soudat se rap an land kunden en uutladen in undeep water.

De knarr was en handelsskip, ebouwd up et vervoren van lading. Den boog was breyder, de deepgang deper en et had minder rojspanen. Dee lätsten deenden vöäral vöär nauwköärig laveren in havens. De vikingen sint de uutvinders van de beitass, nen spar an et seil wårdöär as se makkeliker teagen de wind in kunden varen.[20]

De skandinaviske verdeadigingsvloten, de leidang, gebröäken et meyste langskeype. De algemeyne naam 'vikingskip' is wårskynlik in algemeynen bruuk eraked üm et verromantiseerde beald wat et upröpt.

In Roskilde ligget de goodbewårde oaverblyvsels van vyv skepe dee as tüsken 1960 en 1970 sint upegraeven in et Roskildefjord. De skepe wörden dår med upset versünken üm de vårgöle af te sluten teagen anvallen vanaf sey. Roskilde was in dee tyd de höyvdstad. Disse vyv skepe sint te bekyken in et vikingskipsmuseum van Roskilde.

Ekspirimentele archeology

bewark

Up den 1. juli van 2007 güng en nåbouwd vikingskip, de Skuldelev 2 (later hernöömd når seyhengst[21]) up ne reise van Roskilde in Dänemarken når Dublin in Yrland. De oaverblyvsels van et oorsprungelike skip en veer anderen warren upgraeven in 1962 uut et Roskildefjord. De updrachtgeavers hadden 70 man in deenst üm et skip weaderümme te våren når et tehuusland. Uut tests wüsten de archeologen dat et holt uut Yrland köm. Den Seyhengst küm an in Dublin up den 14. augustus 2007.

Med disse reise wolden se kyken wo seyvaerdig as et skip was, en wo wendbår as et våren wolde up ruwe lösse sey en döär gevöärlike ströymingen. Ümdat se et skip bouwden med gerei en materieel sou as de vikingen dat hadden, leyrden de archeologen vöäle oaver bouwwysen en samenwarkingen in de vikingtyd.

Andere voartuuge, vake nåbouwsels van et Gokstadskip (Volledige of halve skåle) of Skuldelevskepe sint ouk vake tested. De Snorri (nen Skuldelevknarr) wör vanuut Gröönland når Newfoundland evåren in 1998.[22]

Nåspöälers van de vikingtyd doot vake noordske techniken topassen vöär ysersmelten en bewarken.[23]

De vikingtyd

bewark
 
t Gokstadskip in Oslo, Noorweagn.

De tyd tüsken de eyrstbeskreavene oavervallen in de jåren 790 töt de Normandiske Veröyvering van Engeland in 1066 wördt meysttyds de Vikingtyd nöömd. Vikingen voorden oaver de Noordske [24] en Baltiske sey up et süden an. Normandiers stamden af van de däänske en noorske vikingen dee as in de 10. eywe feodaal heyrskrecht hadden ekreagen in et noorden van Frankryk; et gråfskop Normandie. Sou bleav de nåwas van de Vikingen belangryk in Noordeuropa. Ouk köäning Harold Godwinson, den lätsten angelsassisken köäning van Engeland, had däänske vöärolden.

De Vikingtyd göld neet alleyne vöär de skandinaviske landen, mär ouk vöär de gebeden dee as med herhaaldelike anvallen en kolonisaty te maken kreagen. Denkt doarby an de Danelaw in et hüdige Engeland, med Jork as administrativ middelpunt van et Köäningryk Noordumbrie,[25] deylen van Mersie,[26] en Oustanglie,[27] Yrland, de laege landen en de heyle noordseyküste. Vikingen vünden weagen når nye landen in et noorden, ousten en westen. Hyruut ontstünden onafhangelike neadersettingen in Shetland, Orkney en de Faeröareilanden, Ysland, Gröönland,[28] et kanadeeske L'Anse aux Meadows, en ne kortstundige neadersetting in Newfoundland rund et jår 1000.[29] Vöäral Gröönland en Ysland künnet oorsprungelik untdekked weasen döär seelüde dee as uut kuurs ewaid warren. Ouk künnet se med upset upsöcht weasen, wellicht nå verhalen van seylüde dee as land in de verte seen hadden. De neadersetting in Gröönland störv nåderhande uut, möägelikerwys döärdat et weagens klimaatverandering neet länger bewoanbår was. Vikingen deaden ouk slaviske gebeden verkennen en oaverneamen in Ousteuropa, vöäral de Kyvan Rus. Teagen 950 nå Kristus warren disse neadersettings groutendeels döär de slavisken oavernöämen.

Vikingopkumst

bewark
 
Kaarte med Skandinaviske neadersettings in den 8sten (dungerrood), 9den (rood), 10den (oranje), en 11den eywe (gel). De greune gebeden wörden regelmåtig plunderd döär de Vikings

De Vikingen seilden oaver et grötste deel van den Noordatlantisken Oceaan, töt an Noordafrika en oust töt Rusland, Konstantinopel en et Middenousten. Dår deaden se plünderen, handelen, kolonys stichten en warken as hüürsuldåten. Under Leif Eriksson, söäne van Erik den Rouden, kümmen de Vikingen in Noordamerika, en stichteden dår ne kolony up de stea wåras rechtevoort L'Anse aux Meadows is, in Newfoundland, Kanada. Disse kolony höäld neet lange stand.

Der wörd völle diskussieerd wårumme de Vikingen sou uutbreiden deaden. Eyne van de meystgebruukte annames is dat Koarel den Grouten "kracht en terröör gebröäk üm alle heidenen te kerstenen", wat leiden töt "döypen, bekeyring of doud döär yser en blood", en dårümme "wulden de Vikingen en andere heidenen wraak neamen".[30][31][32][33][34] Professor Rudolf Simek bevästigt dat "et gin toval is dat de Vikingen gangs güngen under de heyrskappye van Koarel den Grouten".[35][36] Et kristendom sorgden in Noorweagen sowat ne eywe lang vöär verdeyldheid.[37]

Ne andere vöäle höyrde teory is dat et inwoanertal van skandinavie te grout wörden was vöär wat et land an eaten up kunde brengen. Vöär en küstvolk med superiöre seiltechniken was et ja logisk dat se dårümme oaverseys güngen kyken, üm ny land te söken vöär et oaverskot an jungvolk. Buurderyen upsetten en land bouwklår maken was lastig in et dichtbebuskede binnenland en de grund leynden sik neet best vöär landbouw. Oavervallen pleagen oaver sey was wellicht makkeliker. En groiend inwonnertal of krimpende landbouw is skoonwal nooit recht beweysen.

Ne darde verklåring is dat de Vikingen gebruuk makeden van en swak ougenblik in de umliggende streaken. Sou warren de däänske vikingen up de höygde van de underlinge disterye binnen et ryk van Koarel den Grouten rund et jår 830. Engeland had te lyden van interne verskellen en was verholdingswys en makkelik doolwit, döärdat souvölle steaden sou kort an sey of an makkelik bevårbåre rivyren leaden. Gebrek an goodregelde teagenstand up sey van Westeuropa sorgden at Vikingskeype vry kunden vråren en gån wåras se wulden, en plünderen en anvallen as see de kans saggen.

Ne veerde verklåring is dat nå de val van et Romeinske Ryk in de 5. eywe de handel tüsken Westeuropa en de rest van Eurasië flink achteruut gån was.[38] De uutbreiding van de Islam in de 7. eywe dröäg dåran by.[39] Der wörd bewäärd at de handel oaver de Middellandske Sey noch nooit sou slecht had eweasd. Döär nye handelsroutes in et arabiske en et frankiske te stichten profiteerden de vikingen van den internationalen handel.

In de Lage Landen

bewark

In Neaderland is vöäral nen anval van de Vikingen up Dorestad (doomåls ne belangryke handelsplaatse) bekeand. Toch is et nooit beweysen dat dit echt is geböärd, want der sint nooit spoars van weader evünden. Et warren vöäral däänske Vikingen dee as oaver de rivyren van neaderland güngen. Se hadden neadersettings in Limburg, en der sint spoars evünden van swoare gevechten by Deaventer en Sutfen. Et karksken wat den engelsken monnik Leefwin in Ryssen had låten bouwen, wör döär de Vikingen verwoost.[40] Eberhard van Hamaland wör döär keiser Arnolf van Karinthië ansteld üm et Ryk te verdeadigen teagen de Vikingen. Hee löät verskeidene plaatsen umbouwen töt ringbörchte, sou as bv. Middelburg en Domburg. In Oatmörske wör de Hunenborg upricht, mär et is nit seaker of dit döär Eberhard wör dån. By Boarnebrook wör de Schulenborg up ericht. Den name löt al seen wåras he vöär bedoold was: nen borg üm in te schulen.[41]

In 836 wör Antwarpen platbrandt. Ouk warren der völle junge kearls uut Freesland en de sassiske gebeden dee as sik mangs anmelden üm med te gån.[42][43][44]

Eande van de vikingtyd

bewark

In de Vikingtyd tröäken skandinaviske lüde heyl Europa en wyder döär. Disse kulturele diaspora is te verneamen in oaverblyvsels van Newfoundland töt Bysantium. Mär ouk de achterblyvers in skandinavie makeden underwyl vöäle medmakeden.[45]

An et eande van den 11. eywe warren der köäninglike femilys an de macht dee as goodköäring hadden van de Roomskkatholike Karke, en dee regearden med al starkeren hand. De dree köäningryken Dänemarken, Noorweagen en Sweyden warren ontstån. Geystelike, ekonomiske en administrative middenpunten stünden up. En nå eywen van handel in den förm van uuttuusken küm der voordan vaker geld an te passe, når britsk en düütsk model.[46] Teagen disse tyd was der al meyr as en eywe gin silver meyr uut de islamitiske landen kümmen, en silver uut Engeland köm vanaf et midden van den 11. eywe ouk nit meyr.[47] Et kristendom had in Dänemarken en Noorweagen vasten grund kreagen med de stichting van de eyrste diocessen, en in Sweyden begünde et nye gelöyv sik ouk te organiseren en an te dringen. Butenlandske karkenlüde en inheymsken adel hadden belang by de wydere uutwyding van et kristendom, wat in Skandinavie nit alleane meyr up sendingswark baseerd was. Olde denkwysen en leavensstylen warren an et veranderen. Et duurden skounwal noch töt 1103 at et eyrste årtsbisskopryk stichted wör in Lund, in den südeliken tip van Sweyden.

 
Blar a' Bhuailte, Leste Vikingplek in Skye

De vrogere Skandinaviske köäningryken güngen up in de groute kulturele ströyming van et europeeske kristendom. Skandinaviske heyrskers en seyvårders kreagen andere belangen en güngen anders med öäre nåbers ümme. Eyne van de vöärnaamste brunnen van inkumsten van de vikingen was slavendryven. De middeleywske karke nöm de stelling dat kristenen nooit andere kristenen as slave kunden hebben. Lyveigenskap wör minder in Noordeuropa. Oavervallen leyverden minder up. Mär heyl af en to wörden der in den 11. eywe noch slaven evüngen. Uuteindelik wör rechte slavendryverye verböäden, en vervöngen döär deenstknechtskap as laegste klasse in de middeleywske måtskoppye. Skandinaviske plündering in Kristelike gebeden rundüm de Noordsey en Yrske sey wör bedüdend minder.

De noordske köäningen bleaven öaren macht döärdryven in deylen van Noordbrittanie en Yrland. Oavervallen bleaven döärgån töt in den 12. eywe. Mär de skandinaviske hearskers hadden vanaf dee tyd andere plannen. In 1107 seilden Sigurd I van Noorweagen når et middenousten üm te vechten vöär et nye köäningryk Jerusalem, en de dänen en sweyden deaden fanatik med an de Baltiske Kruustochten in de 12. en 13. eywen.[48]

Wåpens en oorlogsvoring

bewark

Der sint mär weinig wåpens en lyfsbeskarming evünden uut de vikingtyd. Dårdöär is der weinig oaver bekend. Deyls müt de geleyrden afgån up verhalen en olde teykeningen uut de noordske sagen en wetten dee as wörden upeskreaven in den 13. eywe.

Når gebruuk warren alle vrye noordske kearls verplicht woapens te hebn, en möägen se aaltyd by sik dreagen. De woapens gavn ouk nen Viking's sosjale stoatus an: nen ryken Viking had ne kumplete uutrösting van helm, skeeld, maliënkolder en sweard. nen typysen bóndi (vryen man) vöchten earder med nen spear en skeeld, en völle hadden ouk meestal nen saks by sik as hulpmes. Boagen wörden vake bruukt an et begin van landgevechten en up see, mär wörden vake seen as minder earvol as handwoapns. Vikingen warren bysünder in öaren tyd, umdat se aksen gebröäken as höyvdwoapen. De Húscarls (huuskearls), de elitelyfwacht van köäning Knuut (en later köäning Harold II), hadden tweehandige aksen wårmed se med gemak skeelden en metaallene helme konn döärhouwen.

Nålåtenskop

bewark

Middeleywsk denken oaver vikingen

bewark

In Engeland begünde de Vikingtyd up den 8. juni 793, do as vikingen et klouster van et eiland Lindisfarne vernetigden. De verwöösting van et noordumbriske Heilige Eiland deed de köäninklike höve in heel Europa upskrikken. "Nooit eyrder wör sou ne gruweldoad seen," seade den noordumbriaansken geleyrden Alkwin van Jork. Dissen oaverval bepålden vöär et meyrendeyl wo as der in Europa oaver de Vikingen dacht wör. Pas vanaf 1890 güngen gelearden öär beald oaver de Vikingen bystellen, en saggen öar vakmanskap, technologiske veardigheiden en seymanskap.[49]

An de hande van verhalen oaver mytologiske helden geavt noordske mytology, sages en oldnoorske literatuur nen indruk van woas de skandinaviske kultuur en et gelöyv in mekander stöäken. Disse verhalen wörden oorsprungelik mundelik döäregeaven. Latere -kristelike- gelearden as de yslanders Snorri Sturluson en Sæmundur fróði skreaven se up, wårdöär de wårheid der van twyfelachtig is. De meyste van disse sagen wörden in Ysland upskreaven en dår bleaven de meysten ook, ümdat de yslanders voordan interesseerd bleaven in noordske literatuur en wetten.

De 200-jöarige vikingtyd wör vöär Europa vöäral kenmarked döär plünder en kolonisaty. Et grötste deyl van de beskryvings oaver de vikingen kümmen van europeeske getügen en öäre afstammelingen. Minder gebrukelik, mär eavengood van topassing sint de Vikingkroniken dee as uut et ousten kümmen: de Kroniken van Nestor, Novogorod, Ibben Fadlan, Ibben Rusta en vöäle korte beskryvingen van den Fosio-bisskop, oaver den eyrsten grouten anval up et Bysantynske Ryk.

Andere skryvers oaver Vikingen warren under meyr Adam van Bremen, den as skreav in et veerde deyl van syne Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum: "Der is hyr völle goold (in seyland), vergård döär piraterye. Disse piraten, dee as döär öar eygene volk wichingi nöömd wordet, en Ascomanni döär uns volk, sint undergeskikt an den däänsken köäning."

Nåmiddeleywsk denken oaver Vikingen

bewark
 
n nåspöld vikinggevecht

Vroomoderne uutgaves oaver vikingkultuur verskeynen in den 16. eywe, sou as de Historia de gentibus septemtrionalibus (van Olaus Magnus, in 1555) en de eyrste edity van den 13.-eywsken Gesta Danorum van Saxo Grammaticus in 1514. Ny materiaal wör voordan rapper uutegeaven vanaf den 17. eywe, med latynske oaversettings van de Edda (med name Peder Resen sin Edda Islandorum uut 1665).

In Skandinavie warren de 17.-eywske däänske gelearden Thomas Bartholin en Ole Worm, en den sweydsken Olof Rudbeck de eyrsten dee as runes en yslandske sagen as historiske brunnen gebröäken. Durende de Verlichting en de Noordske Rennaissance wör historiske geleardheid in Skandinavie meyr rationeel en erichted up resultaat. Dat blikt under meyr uut et wark van den däänsken geskeedkündigen Lodewyk Holberg en den sweydsken Olof von Dalin. Ne belangryke vroo-britske bydrage an vikingstudys was de Linguarum vett. septentrionalium thesaurus van George Hicke uut 1703 töt 1705. Durende den 18. eywe rakeden onmündig vöäle lüde uut Groutbrittanie interesseerd in Ysland en skandinaviske kultuur. Vöäle oldnoorske tekste en olde gedichten dee as de sogeneumde vikingdöägden bejübelden, wörden oaversat in et engelsk.

Et woord "viking" wör pas vanaf et begin van den 19. eywe populäär maked döär Erik Gustaf Geijer in syn gedicht The Viking. Geijer syn gedicht, wat froai weinig up geskeedkündige feiten baseerd was, heamelden de vikingen flink up. De vernyde interesse vanuut de romantik vöär et Olde Noorden had dootyds politike uutwarking. De Geatish Society, wåras Geijer lid van was, mölk de mytes flink uut. Nen anderen sweydsken skryver den as nen grouten invlood had up et beald van de vikingen was Esaias Tegnér (ouk by Geatish Society). Den skreav ne moderne versy van Friðþjófs saga ins frœkna, wat onmündig populear wör in de Noordse landen, et Verenigd Köäningryk en Düütskland.

De fascinaty vöär Vikingen küm an et höygdepünt tydens de sounöömde vikingupleaving an et eande van den 18. en begin 19.eywe. In Groutbrittanie küm dit når buten as septentrionalisme, in Düütskland as Wagneriaansk denken, of selvs Düütske Mystik, en in de Skandinaviske landen as romantisk nationalisme of skandinavisme. 19.-eywske studys oaver de vikingtyd kreagen nen leaserskring in Groutbrittanie, archeologen begünden et britske vikingverleaden up te graeven, en språkundersökers söchten spoars van vikingspråke in (streakgebünden varianten van) et engelsk. Nye wöördeböke vöär et oldnoorsk löät lüde uut de viktoriaanske tyd knoien med (vöärnamelik) de yslandske sages.[50]

Töt vöär korten tyd was de geskedenisse van de vikingtyd vöäral baseerd up de yslandske sages, de däänske geskedenisse van Saxo Grammaticus, den russisken eyrsten kronik en den Oorlog van de Yren med de Vrömden. Noch mär weinig geleyrden seet disse tekste as betrouwbår. De meyste geskeedkündigen verlåtet sik up archeology en numismatik, wat waerdevolle bydreages hebbet eleyverd an begrip oaver dee tyd.[51]

Et beald van de viking in 20.-eywske politik

bewark

Et verromantiseerde beald van de vikingen wör in den 19. en 20. eywe voordan herhaald. Et vikingfiguur wör en bekend en bruukbår symbool in verskillende politike ideologien.[52] In Normandie, wat döär de vikingen was koloniseerd, wör et vikingskip en völgebruukt regionaal symbool. In düütskland kreag de vikinggeskedenisse weader meyr andacht by en 19.-eywsk grensverskel med Dänemarken oaver Sleeswyk-Holsteyn en et gebruuk van skandinaviske mytology döär Richard Wagner. Et uphemmelde beald van krachtige germaanske krygers stünd anhangers van germaanse oaverheyrsking wal an. See makeden der van dat vikingen vöärbealden warren van en germaansk upperras.[53] Döär de språke en kulturele oavereynkumste tüsken noordsk-spreakende skandinaviers en andere germaanske grupen wörden skandinaviske vikingen in Nazidüütskland afbealded as et puurste germaansk. De vikingtyd en byhöyrende uutbreidingsdrang wör gebruked as propaganda üm et unmündig militante nationalisme van et Darde Ryk te understöänen. Andere politike organisatys med et selfde gedachtegood, sou as de vrogere Noorske Fascistiske Partye, Nasjonal Samling, gebröäken up ne selvde wyse elementen van de Moderne Vikingmyhe in öare symbolik en propaganda. In kommunistisk Rusland leiden de ideology van slaviske raspuurheid töt et kumpleet untkennen van et skandinavisken andeyl in et ontstån van de Rusleu. Bewyse vöär et teagendeyl wörden töt 1990 underdrükked en achterhölden. De stad Novgorod löpt rechtevoort te koup med öäre vikingsgeskedenisse en hevt en vikingskip in et stadswåpen up låten neamen.[54]

Vikingen in de moderne musik, skryverye en popkultuur

bewark

Döär de upera's van den Duutsen musikskryver Richard Wagner, sou as Der Ring des Nibelungen, kümmen döär de Vikingen en de Romantike Vikingopleawing völle kreatyve warken up de wearld. Doarunder vaalt böke dee as rechtstreeks baseerd sint up historiske gebuurtenisse, sou as Frans Gunnar Bengtsson's De Langskepe (den as in 1963 verfilmd wör), en historiske fantasyvoarke sou as de film The Vikings uut 1958, Michael Crichton sin Eaters of the Dead (Doodenetters), den as verfilmd wör as The 13th Warrior en de kumedyfilm Erik The Viking. den Vampyr Eric Northman in de HBO Tv-sery True Blood was nen Vikingpreens vöär at he in vampyr wör veranderd. Vikingen kumt vöär in verskeidene böke van de däänsk-Amerikanse skryver Poul Anderson, en den britsken verkenner, geskeedkündigen en skryver Tim Severin skreef ne trilogy in 2005 oaver nen jungen Viking Thorgils Leifsson, den as üm de wearld reisden.

Sind de jåren '60 is der nen upkumst van historys nåspöllen. Skoonwal de eyrste grupen weinig te doon hadden med historiske getrouwheid, is dår in latere jåren aal meyr andacht vöär kümmen. De grötste nåspölgrupen sint The Vikings en Regia Anglorum, mär der bestoat heel völle kleindere grupen in Europa, Noord-Amerika, Ny seeland en Australië. Völle van disse grupen doot med in leavensechte gevechtn, en wat hebt der selfs Vikingskepe of -bootn.

Moderne rekonstruksys van Vikingmytology hebt voordan invlood had in de latere 20ste en vroge 21ste-eywese popkultuur in wat landen, sou as in strips, rollenspölle, kumpjuterspölle en musik, wårunder Viking Metal, wat ne undersoort is van Heavy Metalmusik.

In 2013 wör der ne tellevisyryge uut egeeven, den as Vikings het. et Verhaal geyt oaver et leaven van Viking-legende Ragnar Loðbrók, den as as eyrste plundertochten når de britske eilanden underneamp.

Völle vöärkummende misvattingen oaver Vikingen

bewark

Helms med hoarns

bewark

Med uutsündering van twey of dree ofbealdings van (rituele) helms - med uutsteaksels dee as stileerde raven, slangen of hoarns mut vöärstellen - sint der nooit (ofbealdings van) oorlogshelme med hoarns uut de Vikingtyd weadervünden. Starker noch, ümdat vikingen meysttyds van man töt man vöchten, in skildwallen of up "skipeilanden", solden helms med hoarns ungemakkelik en selvs gevöarlik weasen vöär den dreager.

Dårümme meynet geskeedkündigen at vikingkrygers nooit hoarnde helms hadden, mär uut te sluten is et ouk neet ümdat der nooit vöärbealde van vünden sint. De misvatting van de hoarnde helms küm deyls döär anhangers van et 19de-eywske Göätiske Verbund, wat in 1811 in et sweydske Stockholm wör uprichted. Sey breidden et gebruuk van noordske mytology in höygere künsten en etniske utingen uut.

De Vikingen wörden vake ofbealded med evlöägelde helms en in andere kleydere dee as anslöäten by bealde uut de Klassike Oldheid, vöäral by ofbealding van de noordske guden. Hyrmed wolden se ansluten by de lüde dee as in dee tyd noch de Klassike Ooldheid anhüngen.

In de Nasjonale Romantik mengden lüde de vikingtyd med underdeylen uut de noordske bronstyd van 2000 jår doarvöär. Hoarnde helms kümmen vöär in rotsteykenings en in archeologiske vündste (Bohuslän- en Viksohelms). Disse wörden wårskynlik bruked in rituelen.[55]

Strips as Hägar the Horrible, Wikki de Viking, en sportkleyder van amerikaanske vootbalklubs as de Minnesota Vikings en australiske Canberra Raiders hebbet as logo de hoornde helms upnöämen.

Drinken uut skedels

bewark

Et beald at Vikingen uut skedels van mensken drünken kloppet neet. Disse misvatting is weaderümme te leiden når ne verkeyrde ümsatting in Ole Worm's Runer seu Danica Literatura antiquissima (1636). Dårin stünd dat däänske krygers drünken ór bjúgviðum hausa (uut de bügede täkke van skedels, med andere wöörde, uut hoarns), mär dat wör ümmesat as ex craniis eorum quos ceciderunt (uut de skedels van dee wat se verslån hadden). De skedelkummenverwysing kan ouk verband holden med gebruken van andere germaanske stammen en Eurasiatiske nomaden, sou as de Skytiers, Avanen en de Pechenegs. Ne andere verklåring is te söken in een populäär volksverhaal oaver den lombardisken köäning Albowyn: den had syn skounvader låten ümmebrengen en van synen skedel ne kumme emaked. Dit wör officieel daleskreaven döär geskeedskryver Paul den Dekaan in syne Historia Langobardorum.

Ne andere verklåring vöär et misverstand kan liggen in de unbekendheid van engelske skryvers med de noordsk/yslandske språke. Et noordske woord vöär 'proost' is skáll, wat slim up et engelske woord vöär skedel (skull) likt.

Barbaars

bewark

In populäre kultuur wörden Vikingen noch wal es - verkeyrd - ofbealdet as todderige, wilde barbaren.[56] Dit kümt döärdat de meeste oaverbleavene brunnen van neet-skandinaviske kristenen kümt. Dårdöär is der grouten kans dat se vöäroordeylen hadden, up grund van öäre kristelike misvattingen oaver Heidendom. De dåden van vikingen wörden vake verkeyrd upskreaven; under meyr et wark van Adam van Bremen stünd vul twyfelachtige verhalen van blooddörstigheid en smeyrigheid van de Vikingen.[57]

De dänen dee as in Engeland woanden wörden oaverdreaven skoune nöömd döär öare angelsassiske nåbers. See hadden de gewoande üm alle såterdage in bad te gån en de höäre vake te kammen. In alle noordgermaanske språken is et woord vöär Såterdag noch laugardagur/laurdag /lørdag/lördag ("waskedag"). Yslanders stünden der üm bekend dat se warmwaterbrunnen as bad gebröäken. Töt den dag van vandage is der ne groute sauna/badkultuur in Skandinavië.

Vöär de oustelike vikingen geldet at Ibben Rustah upmarkeden at se skoune warren en skoune kleydere anhadden, terwyl as Ibben Fadlan gruselt van de gewoande dat elken morgen alle kearls denselvden emmer water brukeden üm et gesichte te wasken en de nöäse med te snuten. Ibben Fadlan's afkeyr is te verklåren döär de teagenstelling med de moslimvöärskriften vöär persöönlike versörging, wat vöärskrivt dat der skoune watervaten en ströymend water bruked worden mut. Hee skreav der dan wal med afgrysen oaver, mär feit is dat de vikingen sik alle morgens wasken deaden.

Genetiske nålåtenskop

bewark

Den oorsprung en verbreiding van vikingvolker is good med genundersöök te wysen. De Haplogruup I1 (herkenbår an bepålde genetiske markerings up et Y-chromosoom) wördt mangs ouk wal de "Vikinghaplogruup" nöömd. Disse verförming kümt et meyste vöär under skandinaviske manslüde: 35 percent in Noorweagen, Dänemarken en Sweyden, en nen pyk van 40 percent in Westfinland.[58] Et kümt ouk vöäle vöär rund de Süüdbaltiske en Noordseekuste, en wördt up et süden an händigan minder.

Genundersöken når de Y-denA Haplogruup R1a1 up de britske eilanden, en gen wat ouk vöäle in Skandinavië vöärkümt, wyset uut dat de vikingen sik västigden in Brittanie en Yrland, nöast at se der plünderen deaden. Beide mannelike as vrouwelike ofstammingsstudys wyset noordske afstamming uut in gebeden dee as et dichtste by Skandinavië ligget, sou as de Shetland- en Orkney-eilanden. Inwoaners van landen wyderup låtet meyr noorske afstamming seen in mannelike Y chromosoomlynen.[59]

Ne achternaamstudy in Liverpool löät vöäle noorske afstamming seen. Souwat 50 percent van de kearls van familys dee as der al vöär de industrialisaty woanden, warren van noorske afkumst.[60] Houge percentages van noorske afstamming (vünden döär r1a1 haplotype markerings) wörden ouk vünden under manlüde uut Wirral en West-Lancashire.[61] Dit was te vergelyken med et percentage noorske afstamming under manslüde up de Orkney-eilanden.[62]

Verwysings

bewark
Bronnen / wellen:

Verwiezings:

---

  1. ↑ Roesdahl, Else. The Vikings. Penguin, 1998.
  2. ↑ NRC.nl. "Dankzij de toen heersende wind konden de Vikingen de Azoren bereiken". Hendrik Spiering. Skreaven up 12 oktober 2021. Bekeaken up 8 november 2021.
  3. ↑ Riosalido, Jesus. Los vikingos en Al-Andalus. 1997. 2010-05-11 (uuttreksel te krygen in et engelsk)
  4. ↑ Langer, Johnni. "The origins of the imaginary viking", Viking Heritage Magazine, Gotland University/Centre for Baltic Studies. Visby (Sweden), n. 4, dez. 2002
  5. ↑ Faarlund, Jan Terje. The Syntax of Old Norse By ; p 25 ISBN 0-19-927110-0; The Principles of English Etymology By Walter W. Skeat, published in 1892, defined Viking: better Wiking, Icel. Viking-r, O. Icel. *Viking-r, a creek-dweller; from Icel. vik, O. Icel. *wik, a creek, bay, with suffix -uig-r, belonging to Principles of English Etymology By Walter W. Skeat; Clarendon press; Page 479
  6. ↑ See Gunnar Karlsson, "Er rökrétt að fullyrða að landnámsmenn á Íslandi hafi verið víkingar?", The University of Iceland Science web April 30, 2007; Gunnar Karlsson, "Hver voru helstu vopn víkinga og hvernig voru þau gerð? Voru þeir mjög bardagaglaðir?", The University of Iceland Science web December 20, 2006; en Sverrir Jakobsson "Hvaðan komu víkingarnir og hvaða áhrif höfðu þeir í öðrum löndum?", The University of Iceland Science web July 13, 2001 (in Icelandic).
  7. ↑ Hall, pp. 8–11
  8. ↑ Lindqvist, pp. 160-61
  9. ↑ Hall, 2010, p. 8 en passim.
  10. ↑ Sawyer, P H: 1997
  11. ↑ baþum (Sm101), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  12. ↑ In the nominative: krikiaR (G216). In t genitief: girkha (U922$), k--ika (U104). In t datief: girkium (U1087†), kirikium (SöFv1954;20, U73, U140), ki(r)k(i)(u)(m) (Ög94$), kirkum (U136), krikium (Sö163, U431), krikum (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), kri(k)um (U792), krikum (Sm46†, U446†), krkum (U358), kr... (Sö345$A), kRkum (Sö82). In t akkusatief: kriki (Sö170). Onzekere naamval krik (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as griklanti (U112B), kriklati (U540), kriklontr (U374$), see Nordiskt runnamnslexikon PDF
  13. ↑ Karusm (Vs1), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  14. ↑ iaursaliR (G216), iursala (U605†), iursalir (U136G216, U605, U136), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  15. ↑ lakbarþilanti (SöFv1954;22), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  16. ↑ luntunum (DR337$B), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  17. ↑ serklat (G216), se(r)kl... (Sö279), sirklanti (Sö131), sirk:lan:ti (Sö179), sirk*la(t)... (Sö281), srklant- (U785), skalat- (U439), see Nordiskt runnamnslexikon PDF
  18. ↑ eklans (Vs18$), eklans (Sö83†), ekla-s (Vs5), enklans (Sö55), iklans (Sö207), iklanþs (U539C), ailati (Ög104), aklati (Sö166), akla-- (U616$), anklanti (U194), eg×loti (U812), eklanti (Sö46, Sm27), eklati (ÖgFv1950;341, Sm5C, Vs9), enklanti (DR6C), haklati (Sm101), iklanti (Vg20), iklati (Sm77), ikla-ti (Gs8), i...-ti (Sm104), ok*lanti (Vg187), oklati (Sö160), onklanti (U241), onklati (U344), -klanti (Sm29$), iklot (N184), zeet Nordiskt runnamnslexikon PDF
  19. ↑ Roesdahl, p. 20.
  20. ↑ Block, Leo, To Harness the Wind: A Short History of the Development of Sails, Naval Institute Press, 2002, ISBN 1-55750-209-9
  21. ↑ Return of Dublin's Viking Warship (wierkomn van Dublin's Vikingoorlogsskip. Verkreegn 14 November 2007.
  22. ↑ https://web.archive.org/web/20120330191233/http://www.dougcabot.com/ship/vi_sailing.html
  23. ↑ http://www.warehamforge.ca/ENCAMPMENT/smelting.html
  24. ↑ C.Michael Hogan. 2011. Norwegian Sea. Eds.Peter Saundry & C.J.Cleveland. Encyclopedia of Earth. National Council for science and the Environment. Washington DC
  25. ↑ "History of Northumbria: Viking era 866 AD - 1066 AD" www.englandnortheast.co.uk.
  26. ↑ "Identity and Self-Image in Viking Age England" www.allempires.co.uk. October 3, 2007
  27. ↑ Toyne, Stanley Mease. The Scandinavians in history Pg.27. 1970.
  28. ↑ The Fate of Greenland's Vikings, duur Dale Mackenzie Brown, Archaeological Institute of America, February 28, 2000
  29. ↑ The Norse discovery of America
  30. ↑ Rudolf Simek, "the emergence of the viking age: circumstances and conditions", "The vikings first Europeans VIII - XI century - the new discoveries of archaeology", other, 2005, p. 24-25
  31. ↑ Bruno Dumézil, master of Conference at Paris X-Nanterre, Normalien, aggregated history, author of conversion and freedom in the barbarian kingdoms. 5Th - 8th centuries (Fayard, 2005)
  32. ↑ "Franques Royal Annals" cited in Peter Sawyer, "The Oxford Illustrated History of the Vikings", 2001, p. 20
  33. ↑ Dictionnaire d'histoire de France - Perrin - Alain Decaux and André Castelot - 1981 - pages 184/185 ISBN 2-7242-3080-9
  34. ↑ "the Vikings" R.Boyer history, myths, dictionary, Robert Laffont several 2008, p96 ISBN 978-2-221-10631-0
  35. ↑ . Rudolf Simek, "the emergence of the viking age: circumstances and conditions", "The vikings first Europeans VIII - XI century - the new discoveries of archaeology", other, 2005, p. 24-25
  36. ↑ François-Xavier Dillmann, "Viking civilisation and culture. A bibliography of French-language ", Caen, Centre for research on the countries of the North and Northwest, University of Caen, 1975, p.19, and" Les Vikings - the Scandinavian and European 800-1200 ", 22nd exhibition of art from the Council of Europe, 1992, p. 26
  37. ↑ "History of the Kings of Norway" by Snorri Sturlusson translated by Professor of History François-Xavier Dillmann, Gallimard ISBN 2-07-073211-8 pages 15,16,18,24,33,34,38
  38. ↑ Macauley Richardson, Lloyd. "Books: Eurasian Exploration" Policy Review. Hoover Institution
  39. ↑ Crone, Patricia. Meccan trade and the rise of Islam First Georgias Press. 2004.
  40. ↑ Kerkenraad Gereformeerde Gemeente Rijssen. "Elk verhaalt zijn weg en zaken - De geschiedenis van de "Kleáne Koarke" te Rijssen. 1836-2011." 2011. p.13
  41. ↑ bertsgeschiedenissite.nl - Ringburchten bekekn op 9 okt 2011
  42. ↑ Historisch Openluchtmuseum Eindhoven - Vikingen in Nederland Bekekn op 2 okt 2011
  43. ↑ Jan de Vries (1923): De Wikingen in de lage landen bij de zee. Haarlem, 430 pp.
  44. ↑ Annemarieke Willemsen (2004): Vikingen! Overvallen in het stroomgebied van Rijn en Maas, 800 – 1000. Utrecht, ISBN 90-6868-367-5, 191 pp.
  45. ↑ Roesdahl, pp. 295-7
  46. ↑ Gareth Williams, 'Kingship, Christianity and coinage: monetary and political perspectives on silver economy in the Viking Age', in Silver Economy in the Viking Age, ed. James Graham-Campbell and Gareth WIlliams, pp. 177-214; ISBN 978-1-59874-222-0
  47. ↑ Roesdahl, pp. 296
  48. ↑ The Northern Crusades: Second Edition by Eric Christiansen; ISBN 0-14-026653-4
  49. ↑ Northern Shores by Alan Palmer; p.21; ISBN 0-7195-6299-6
  50. ↑ The Viking Revival Duur Professor Andrew Wawn op de bbc
  51. ↑ The Oxford Illustrated History of the Vikings duur Peter Hayes Sawyer ISBN 0-19-820526-0
  52. ↑ Hall, pp. 220–1; Fitzhugh and Ward, pp. 362–64
  53. ↑ Fitzhugh and Ward, p. 363
  54. ↑ Hall, pp. 221
  55. ↑ Did Vikings really wear horns on their helmets?, The Straight Dope, 7 December 2004. bekekn op 14 November 2007.
  56. ↑ "Roesdahl, pp. 9–22"
  57. ↑ Williams, G. (2001) How do we know about the Vikings? BBC.co.uk. Bekekn op 14 November 2007.
  58. ↑ Annals of Human Genetics. Volume 72 Issue 3 Pages 337–348, May 2008
  59. ↑ Roger Highfield, "Vikings who chose a home in Shetland before a life of pillage", Telegraph, 7 Apr 2005, bekekn op 16 Nov 2008
  60. ↑ Excavating Past Population Structures by Surname-Based Sampling; The Genetic Legacy of the Vikings in Northwest England, Georgina R. Bowden et al., Molecular Biology and Evolution, 20 November 2007
  61. ↑ A Y Chromosome Census of the British Isles, Capelli et al., Current Biology, Vol. 13, May 27, 2003
  62. ↑ James Randerson, "Proof of Liverpool's Viking past", The Guardian, 3 Dec 2007, bekekn op 16 Nov 2008
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikings&oldid=329574"