Fraankiese Riek

't Frankische riek (Latiens: Regnum Francorum, (Keuninkriek der Franken); later Imperium Francorum, (Keizerriek der Franken)) war 't gebied det tussen de 3e en 10e eeuwe deur de Franken bestuurd werd en wölke snelle uutgreuien töt 'n grootmacht.

Kaort van 't Fraankiese Riek

't Frankische riek har nao de val van 't Romeinse Riek et roer oaver-eneumen van de Romeinen en beheersen daordeur 'n groot diel van Europa. Et keuninkriek werd onderverdield in meerdere subkeuninkrieken, iets wat de politiek nog eeuwen zollen beheersen. De verdieling van 't ienorme riek nao de dood van de heerser waoren echter nog ingriepender en de resultaoten bint töt de dag van vandage te zien. Merowingers en Karolingers volgden mekare op in 't keuningsskap

Ok war 't Frankische riek vrantwoordlijk veur et verspreiden van 't Katholieke geleuf in heel Europa.

Et heugtepunt van 't riek war onder Karel de Grote, begun van de 9e eeuwe. Zien arfenis veul uutiene, waordeur ienerzieds et Frankenriek ontstund, wat wie now kent as 't hudige Frankriek, en 't Heilige Roomse Riek, ok wel bekend as 't hudige Duutslaand.

Overname van 't Romeinse Riek

In zien oorspronk waoren de Franken een verzaomeling van Germaonse stammen. Zie harren hun gebied in 't noorden en oossen van de Nederrijn.

Vanof 257 begunnen zie et Romeins grondgebied binnen te vallen. De Franken waoren lange nie de ienigste stamme dee 't Romeins gezog ondermijnden en 't Romeinse Riek har dan ok de grootsen meuite umme ze terugge te dringen. Zölfs de zeeën waoren nie veilig vanwegen de piraoterieje van de Franken. Mar de Franken waoren ok 'n veurdiel veur Rome want ze waoren gebruukbaar as huursoldaoten tegen aandre stammen. In 358 kregen de Franken dan ok toestemming van de Keizer Julianis um zich as foederati (bondgeneuten) op Romeins gebied in de Scheldevallieje en tussen de grote revieren te vestigen, met name in Toxandrië.

Tussen 300 en 400 werden d'r al neud-edwungen groten antallen Germaonen onder de numer van foederati de greensstreken toe-elaoten. In 355 werd an de Franken al vestiging in dielen van zudelijk Nederlaand en Vlaonderen toe-estoane op veurweerde det zie mit zollen hölpen de greense te verdedigen, wat ze veur 'n diel ok deuden. Geliedelijk an werd de invluud van de Romeinse 'bondgeneuten' in 't leger groter. Naos 't leveren van stieds meer Germaonse troepen an 't Romeinse leger greuien tegelieke ok 't antal offecieren van 'barbaorse' ofkömst an. Bie de ´foederatie´ verdragen muchten de Germaonen dikwijls onder hun egen keunings dienen. Dizze Germaonse 'offecieren' benutten hun inlieving in 't Romeinse leger um snelle 'heugerop' te kom. Nao 'n paor generaties bestund 't Romeinse leger veur 'n groot diel uut Germaonen en war de legertop zölfs grotendiels Germaons.

De staotus as foederati gaven de anwezigheid van de Franken 'n legetiem tintie, mar in warklijkheid harren de Romienen weinig te zeggen oaver waor de Franken zich wollen vestigen. De Franken namen de vrieheid umme de kregen toestemming iets rumer te interpreteren en bezetten al snelle de hele previnsie Germanie Inferior ('t hele hudige Nederlaand beneden de revieren, België en 't hudige Rijnlaand), waorbie de Romeinse en romantiseerde bewoners op de vlucht göngen of werden onderwurpen an de nieje Frankische elite. Hun machtscentrum vestigen ze in de stad Doornik. Hun expansie richten zich vervolgs varder op 't nog stieds welvaorende gebied in 't zuden, en zo vereuveren de Merovingische keunings geliedelijk an Gallië töt an de Seine.

De Merovings (447–751)

Met 't bestijgen van de Frankische troone deur Merovech en 447 begunne wie met de Merovingische dynastie den 't Frankische Riek töt 751 zollen regeren. Et duren wel nog töt 482, et jaor waorin de berumde keunink Clovis de Frankiche troone bestegen, det alle Franken onder iene leider verenigd waoren. Hie wös zien tegenstaanders te verslaon en wön daormet de allenheerschappieje. Tien jaor nao 't ofzetten van Romulus Augustulus as leste Romeinse keizer in West-Europa verslöt Clovis in 486 de 'Romeinse generaole' Syagrius (egelijk 'n plaastelijke kriegsheere) bie Lutetia, 't hudige Paries, zodet de res van Gallië in zien haanden veul. Paries is sinds Clovis ok 't bestuurlijke centrum van 't Frankriek.

Onder invluud van zien Bourgondische gemalin Clothilde bekeren Clovis zich töt 't Christendom. Clovis’ besluut um te kiezen veur de Katholieke Karke in plaas van 't Arianisme, zo as de mieste Germaonse stammen har edaon, was van groots belang. Hierdeur konnen e rekenen op de steun van de Gallo-Romeinse Aodel de en Katholieke Karke tegen de ‘heidense’ Arianen; de christelijke variant die de mieste aandere Germaonse stammen anhöng.

De veroveringen van 't gebied der Alemannen war zo goed as compleet tegen 502, en hierbie nemp echter enkele bescharmde gebieden deur de Ostrogoten een uutzunderink. Hiernao werd Bretagne töt aovergaove edwungen. De leste veroverink van Clovis war Aquitanië det e innam van de Visigoten in 507. Allinnig de tussenkomst van de Ostrogoten weerheulden de Franken d'rvan um 't gehele Visigotische keuninkriek te veroveren. De campagne resulteren in 't Romeins consulschop van 't Oost-Romeinse Riek veur Clovis wat de claim det 't Frankisch Riek de opvolger was van 't West-Romeinse Riek 'n groteren geleufweerdigheid gaven.

Naodet Clovis in 511 uut de tied kom, werd 't riek nao volging van de Salische Wet onder zien (vier) zeuns verdield. Dit war 'n proces wat de kommende eeuwen nog völle vaker zol veurkom, waordeur 't Frankische Riek mar tiedens körte periodes war verenigd onder iene heerser. Et gevolg van dizze verdieling brach nie allinnig met zich met det ze nie allinnig met hun vieaanden vöchten, mar ok met mekare. Mar men kenden ok periodes det 'r vrede war, um te numen de periode tussen 531-537, toen 't Frankische riek weer groten gebieden wös te veroveren.

Mar, deur det stieds mar weer verdielen van 't riek waoren d'r in feite drie verskillende Frankische keuninkrieken ontstaone: Neustrië in 't westen, Austrasië in 't oossen en Bourgondië in 't zuden. Randgebieden as Bretagne, Aquitanië, Alemannië, Thüringe en Beieren probeerden vake hun onofhaankelijkheid terugge te kriegen en de asmar deurgaonde burgeroorlog tussen de Merovings gaven hen daor dan ok meerdere meugelijkheiden veur.

De Merovingische keuninks voerden een bulte an oorlogen (vake juuste tegen mekare in vörm van burgeroorlogen tussen Merovingische familieleden um de heerschoppieje oaver 't hele Frankische riek) en völle van dee keuninks störven op 't slagveld of ok zekers bie 'n moordanslag van concurrenten, dit deuden zie vake véúr det de betreffende keunink een opvolger (zeune) harren ekregen of aanders war die opvolger vake nog 'n kiend det nog nie zölfstaandig konnen regeren. Zie verleuren daordeur nie allinnig laand mar ok macht. De post van Hofmeier of Major Domus werd creëerd umme et keuninkriek te regeren tötdet de keuninks volwassen waoren, mar umdet et 'n post war dee permanent bleef en zölfs arfelijk werd waoren de Hofmeiers op 'n duur egelijk degienen die de echte macht harren oaver 't Frankische Riek, zölfs wenneer de keuninks volwassen waoren ewörden. Nao de Slag bie Tertry tussen de Hofmeiers van Neustrië en Bourgondië tegen die van Austrasië, Pepijn van Herstal, werd Pepijn de allinheerser oaver 't gehele Frankische Riek.

De vrogge Karolingen: van Karel Martel töt Karel de Grote

Nao det Pepijn van Herstal in 714 störven werd zien klenzeune, Theudaold, de nieje Hofmeier. (Dizze post dee war creeërd umme et Riek te besturen war ondertussen zo machtig ewörden det d'r zölfs ok deur jongeren konnen wödden arfd, maak gien donder of zi'j volwassen waoren onie.) Pepijns butenechtelijke zeune, Karel Martel, was 't hier nie met iens en werd in Austrasië töt Hofmeier uut-ereupen. De legers van Theudoald en Karel bevöchten mekare tiedens de now uut-ebreuken Frankische Burgeroorlog (715-718) wölken Karel wössen te winnen en maken zo de weg vrie veur de dynastie der Karolingers, dee de titel Keunink der Franken van de Merovings aovernemmen zollen.

De latere Karolingen

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.