Gèld
Gèld of sìnten (kinderlieks: seentjes; Oldgrunnegs: pennijnghe of pannynge) is n ruilmiddel van bepoalde weerde dij man veur ales dat ruilboar is, ienwizzelen kin. t Gèld is ontstoan ien de oldhaid ien Klain Azie, noudoags Törkaai. Veur dij tied broekte man doar brokken edel metoal en nog eerder wörren gewoon gouder tegen gouder ruild. Loater kwam man der aachter dat man dij brokken metoal bewaarken kon en as man dij plak mouk, dat zai den makkelker tou vervouern wazzen. Dou was munt geboren. De munt begon ien de Graikse en Reumse tied ook ientrid ien de rest van Uropa. Ien de Middelaiwen haar èlke streek en stad ien Uropa zien aaigen muntainhaid of kurraansie. Dit is noa de 18. aiw drastisch verminderd worden. Vanôf dij tied haren allend offisjele landen aigen kurraansie. Ien de 19. aiw kwam t braifgèld op gang, ien stee van metoalen kreeg man n soort sertivikoat woarmit man t rècht aan verlainde gold of silver tou verkriegen. Ien de twijde hèlft van de 20. aiw het man ien Amerikoa dizze reloatsie tou gold kwiet môkt en binnen braifkes nait meer n sertivikoat, môr het t weerde van zokzulf, dat garandeerd wordt deur de Amerikoanse overhaid en de zìntroale baank en t vertraauwen van de gebroekers. Ien 2002 hebben 15 landen ien Uropa heur nasjonoale kurraansie votdoan en omwizzeld veur de Uro. Tegenswoordeg is dit aantel landen oetbraaid en begunt de Uro laanksoam de positsie van wereldkurraansie van Amerikoanse dollar over tou nemen.
Sunt t ìnde van 20. en t begun van de 21. aiw is gèld laanksoam aan t verdwienen as fisiek betoalmiddel. Deur de opkomst van de kredietkoart en de pinpas wordt gèld aal meer n onzichtboar middel dat enkel zichtboar is as n getal op n baankrekenen. Toch leuven onderzuikers nait dat t fisieke gèld hailmoal verdwienen gaait, den t tastboare zol neudeg wezen veur t vertraauwen ien t gèld. Toch is man ien Amerikoa al drok bezeg mit wiedere ontwikkeln van gèld, noamelk mit vingerôfdrokken tougang hebben tou joen bankrekenen.
Hìnwiezen
bewark
|
Commons: Gèld - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden. |