Geschiednis van Grunnen

Grunnen is zowel n stad as n provìnzie. De geschiednis van Stad is nait te begriepen zönder kennes van Ommelanden, de geschiednis van provìnzie is ook nait te begriepen zönder begrip van biezöndere positsie van ainege grode stad in de provìnzie. In dit artikel wordt doarom zowel geschiednis van de Ommelanden as dijnt van Stad behaandeld.

Laandschopsvörmen

Tiedens ìnde van letste iestied, zonnen 12.000 joar leden, steeg woaterspaigel van Noordzee vlot. Hierdeur wer ôfwoatern van t gebied dat man tegenswoordeg kint as de provìnzie Grunnen aal minder en ontston n oetbraaid moorgebied. Dit gebied rekde zok oet over Grunnen, de Drìnt, Fraislaand en Emslaand. Vanoet zuudoosten wer dit gebied deursnitten deur n laange zaandrug mit allerlaai lutje oetsteksels en oetlopers: de Hondsrog. Dizzent rekt zok tegenswoordeg oet over n ôfstand van sikkom 60 kilometer van Emmen ien zuud-oost Drìnt tot veurbie stad Grunnen woardat e laangsoam onder de klaaibedekken verswindt.

Eerste minselke bewonen

De zaandroggen werren al sunt t Neolithicum (5000-2000 v. Kr.) bewoond deur minsken van Pre-Indogermoanse heerkomst. De Hunebedden (52 ien de Drint, 2 ien Grunnen) binnen doarvan bewies. t Noordelkste hunebed wer bie Delfziel vonden onder n dikke loag laim. Andere Grunnegse hunebed ligt bie Noordloarn, vlak tegen grins mit Drint aan. Der mouten der meer wèst wezen, moar middelkerwies vuilen dij tin prooi aan stainnaskers. Ook aander aarchiologische vondsten bevestegen dat der ien hudege Grunnen dou aal bewonen was.

Ien de vörrelke iedertied, 600-400 v. Kr. werren ook de leger legen laimgebieden bevolkt, deurdat zaandroggen laangsoam smaler werren. Sunt inde van de Bronstied (700 v. Kr.) haren zok aal meer Ingvaeones ien t gebied vestegd. Dizze volksstam van de Westgermoanen stamde oorspronkelk oet zudelk Skandinoavie. De noam Ingvaeones is oflaaid van de God Inguz. Inguz is aander noam veur de Germoanse God Freyr. Stammen van Ingvaeonen wazzen Saksen, Fraizen, Chauken, Jutten, Angeln, Warnen, Kimbren en Teutonen. de Fraizen wazzen t meest aktief ien t gebied dat nou de provìnzie Grunnen is.

Doch kin tot periode 400-200 v. Kr. tou nait van n aigen Fraise bevolken sproken worden. Ien het gebied van het tegenwoordige Grunnen smolt de Fraise stam soamen mit de Foalen, dij oorspronkelk oet gebied tin noorden van Ems stamden. Zai beheurden tot de Chauken.

Vanôf 400-200 v. Kr. vonden veur t eerst dudelke kulturele veraanderns stee. Dizzent haren meugelk te doun mit de nije staaigen van zeespaigel, dij begon mit n nij waarm tiedpaark. Om de regelmoatege overstromen van heur hoezen, loater heur haile lougen, tegen te goan, begon de bevolken tuzzen Ems en Laauwers (tegenswoordeg Grunnen) kunstmoatege walen - zonuimde wierden of warden - te baauwen. Ien Fraislaand tin oosten van Ems worden dizzent warften nuimd, en ien Fraislaand tin westen van Laauwers haiten zai Taarpen.

Dou zeespaigel nog wieder steeg en hierdeur meer en meer eernsege overstromens steevonden wer de hoogte van de wierden hierop aanpaast. Tegenswoordeg wordt dit tiedpaark verdaild ien perioden dij overainkommen mit staigen en doalen van zeespaigel en de moat van baauwaktiviteit aan de wierden.

Der worden drij verschillende perioden onderschaaiden: De eerste begon om en bie 500 v. Kr., de twijde om en bie 200 v. Kr. tot 50 n. Kr. tou en de daarde begon om en bie 700 noa Kr. Vanôf joar 250 steeg de zeespaigel zo vlot dat binoa aal bewoners de laimgebieden verluiten en der pas om en bie joar 400 veur t eerst weer terug keerden. Ien deursneden van wierden en taarpen, zo as dijent van Aizinge, binnen de verschillende loagen oet de verschillende tiedpaarken goud te onderschaaiden.