Gregoriaanse kalender
De gregoriaanse kalender is n anpassing van de daorveur gebruukten juliaanse kalender. t Wördden veur t eerst veuresteld deur de Napolitaanse dokter Aloisius Lilius, en wördden overeneumen deur t Konsilie van Trente (1545-1563). Paus Gregorius XIII kon eerst in 1582 mit de bolle Inter gravissimas disse kalenderhervorming deurvoeren. Deur t vortlaoten van 10 dagen wördden t begin van de lente weerummebröcht tot 21 meert. De weekdagen gungen zonder onderbreking deur, op donderdag 4 oktober volgden vriedag 15 oktober 1582.
t Gemiddelde jaor in de juliaanse kalender was krek 365,25 dagen, mer umdat t gemiddelde tropiese jaor ongeveer 365,2422 dagen is, löp de juliaanse daotum elke duzend jaor ongeveer 7,8 dagen veur.
Um disse aofwieking te verbeteren wördden t systeem van schrikkeljaoren an-epast, zodat elk jaortal dat deelbaor was deur 100 van dat moment aof an gien schrikkeljaor is, behalven as t oek deur 400 te delen is. Dat betekent dat bieveurbeeld 1600, 2000 en 2400 schrikkeljaoren bin, mer 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 en 2300 niet. t Gemiddelde gregoriaanse jaor duurt zo'n 365,2425 dagen. Per duzend jaor wörden der daordeur gemiddeld 7,5 dagen verbeterd.
Invoering van de gregoriaanse kalender
bewarkIn de katholieke laanden Spanje en Portugal wördden de gregoriaanse kalender vriewel drekt in-evoerd. Aandere katholieke laanden volgden binnen n paor jaor.
In veul protestantse kontreien wördden de nieje kalender eerst rond 1700 an-neumen. In Nederlaand hadden Hollaand, Zeelaand en de zujelike gewesten de nieje kalender vriewel drekt an-eneumen, mer de overigen dungen dit eerst in 1700 of in 1701.
De Sovjet-Unie stapten eerst in 1918 over op de gregoriaanse kalender. t Verschil tussen beie kalenders was intussen tot 13 dagen op-eleupen, zodat op 31 jannewaori 1918 geliek 14 febrewaori volgden. Deurdat de Russiese revolusie dree maonden veur disse hervorming plaotsevunnen had, op 25 oktober 1917, kreeg disse hervorming n vremd gevolg: de eerste herdenking van de Oktoberrevolusie, vanzelf 365 dagen laoter, völ niet in oktober mer op 7 november.
As leste laand volgden Griekelaand in 1924. Mer partie Oosters-Orthodoxe Karken volgden nog laoter of gebruken zelfs noen nog de ouwe juliaanse kalender veur de bepaoling van feestdagen.
Maonden
bewarkt Jaor van de gregoriaanse kalender is onderverdeeld in 12 maonden.
| Nr. | Naam | Bienaam | Duur (dagen) |
|---|---|---|---|
| 1 | jannewaori | louwmaond | 31 |
| 2 | febrewaori | sprokkelmaond | 28 of 29 |
| 3 | meert | lentemaond | 31 |
| 4 | april | gresmaond | 30 |
| 5 | mei | bleuimaond | 31 |
| 6 | juni | zoemermaond | 30 |
| 7 | juli | heuimaond | 31 |
| 8 | augustus | oogstmaond | 31 |
| 9 | september | harrestmaond | 30 |
| 10 | oktober | wienmaond | 31 |
| 11 | november | slachtmaond | 30 |
| 12 | desember | wientermaond | 31 |
|
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |