Harm Boom

Harm Boom (Grambarge, Aoveriessel, 1 december 1810 - Assen, 12 juni 1885) was een Drèentstalige skriever.

Staandbeeld ien Koevern van "de Drie Podagristen", zoas heur Boom en zien mede-schrievers Van der Scheer en Lesturgeon nuumden.

Vrogge bezigheden

Boom hef onderwiezer ewest ('t beroep van zien va) ien Almelo, Raolte en Kampen. Daornao weur-e kruidenier ien Koevern. Lichtkaans onder ienvloed van D.H. van der Scheer gung Boom hom mit schrieverije bezigholden. Vanof 1845 waarkten hi'j as verslaggever en redacteur bi'j een koppel kraanten ien Hollaand, Aoveriessel en Utrecht. Ien 1859 trouwden hi'j ien Koevern mit Roelina Johanna Slingenberg. Mit vrouwe en kiender woonden hi'j een poosien ien Den Haag.

Drèentstalige schrieveri'je

Ien 1859 vestigen Boom hom ien Assen, daoras hi'j stokkies en fulletons skreef veur Drèentse kraanten. Mit Van der Scheer en A.L. Lesturgeon verzörgden hi'j Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst, door Drie Podagristen, (1842-1847), een cultureel reisboek aover Drenthe (podagristen bint mèensen mit jicht an de tonen). Ok was hi'j redacteur van verskeiden Drèentse almanakken. Boom was ien van de eerste skrievers van fulletons die hielemaole ien 't Drèents esteld waren. Zien fulletons aover Jaaije en Berend Veltink waren de mèensen drok op en wördden ien 1950 nog ies uutegeben. Aover Booms kraantenfulletons skreef de Provinciale Drentsche en Asser Courant (PDAC) ien 1884: "Boom's werk heeft den kring van lezers der 'Drentsche Courant' op het platteland zeer vergroot."

Van 't ien 1843 uutekomen reisverhaal Drie dagen op reis of Bentheim en Steinfurt door een' Drentschen bril bekeken hebt ze eerst edacht det 't de drie podragristen eskreben hadden, mar now wiest ze ok Boom as de misskien ienige skriever an. Mit Lesturgeon skreef Boom wieder Een Drenthsch gemeente-assessor met zijne twee neven op reis naar Amsterdam, in 't voorjaar van 1843. Dielen van dit boek bint, net as dielen van Drenthe in vlugtige en losse omtrekken geschetst, ien 't Drèents eskreben.

Wiedere reisverhalen

Aandere reisverhalen van Boom bint Wandelingen, in en om Zwolle, door een neef van den Drentschen assessor. Met een plattegrond van Zwolle (1846), Wat een Utrechtenaar zag en hoorde bij de beurs-inwijding te Amsterdam en vervolgens te Kampen, Zwolle, Deventer, Zutphen en Arnhem (1846), Mijne reis-portefeuille of omzwervingen door Overijssel, in het najaar van 1846, ernstig en luimig verteld door H. Boom, neef van den Drentschen assessor (1847). Drèentse onderwarpen komt an bod ien Z.K.H. Prins Hendrik der Nederlanden in Drenthe. (25, 26 en 27 Mei 1868 (1868) en 't diels fictieve Meditatiën van een Drentschen schoolmeester (1869). Hierin reup Boom mèensen op om mit schrieveri'je bi'j te dragen an "beschaving en veredeling van den geest".

Boom skreef veur, en was vanof 1860 redacteur van, de PDAC. Vanof 't zölde jaor was-e ok schoele-opziener ien 't district Assen. Deur ienspanning van Boom, onder ander as redacteur van de PDAC, weur ien 1866 en 1867 de Drèentse politicus Lucas Oldenhuis Gratama - bescharmer van hunebedden en mit-oprichter van 't Provinciaal Museum van Oudheden ien Assen - veur de Tweede Kamer ekeuzen.

Nao een conflict mit de heufdredacteur-uutgever van de PDAC kwaamp Boom ien 1884 bi'j de Nieuwe Provinciale Drentsche en Asser Courant te waarken.

Anhaling

Eergisteraovend zat ik bij den heerd um te prakkeseeren. Mien zeuntien Geert preukelde mien piepe oet, onze Siep lag met de twee veurpoote in de asse en wol slaopen en mien vrouw hemmelde de keuken wat op, zooas ze nou al vieftien jaor daon hef. De stobbe, die an den heerd lag, snisterde zoo miseraobel, dak hum wal dree maol umdreide en Siep, die 's aovends geen zeggen kan hebben, bromde as een dronken stukrieder. Ik prakkeseerde maor deur, want ik hadde wat an Jaaije te zeggen.

Toen mien jonge niet meer preukelde en de stobbe niet meer snisterde en Siep niet meer bromde, hoestte ik eerst drei keer en zee toe: 'Ai je mij nou vraogen, wol ie ook wel is nao Grönningen hen, um 't peerdespul van Carré te zien, dan zeg ik: jao'.

'Maor dat vraog ik oe nou precies niet' - zee Jaaije kort of en schuef de hond met de klomp wat op zied om 't vuur op te rakelen veur de koffie.'

Uut 't verhaal Berend Veltink oet 't Emmer kerspel op reize nao Grönningen um 't peerdespul van Carré te zien en wat hum daorbij overkwam, hen en weerum

Kenmaarken van Boom zien dialect

Hier bint wat kenmaarken van Boom zien dialect ien zien verhaal Berend Veltink oet 't Emmer kerspel op reize nao Grönningen um 't peerdespul van Carré te zien en wat hum daorbij overkwam, hen en weerum:

Vörms van 't waarkwoord weden/zi'jn

• Klapt ook niet ieder oogenblik in de haande, net as of ie niks gewend zint en wacht daor met tot al 't volk het döt. Die alleenig bliede is, holt ze veur en sukkel.
• Zörge dan das te 's mörgens vrog genog an het staotsjejon bist

Voltooid deelwoord

• ...mien vrouw hemmelde de keuken wat op, zooas ze nou al vieftien jaor daon hef.
• 'Onmeugelijk,' zee onze jonge, 'want zesse kan niet ofetrokken worden van vieve.'
• 'Aje oferoepen wordt, mueje met de fermilie schoone leije hebben' - zee mien moeder aaltied.

Veurnaamwoorden

• Wat hef ie lest zegt, toen je zien stemme vreugen um as olderlink in 't hok te zitten?
• 'Hier vrouw' - zee ik - ' 't piepte dij van nacht in de börst, net as en örgeltien dat van de wieze is - drink is!'
• Dou kanst in 't bedde wel een plakkien stoete en een entien worst opeten, dak dij in een blauwe buusdoek zal knuppen en wat er over blif, laot dat liggen, 't zal zien man wel vinden.
• ...op de middelste beestemaondag te Coevorden, koop ik dy een nij sponsien en de meid krig dan 't olde.
• 'Ie mossen te hoes blieven, want ik hebben met oe 't een en ander te verhakstukken'.
• '...denke an dien wettige, eenige vrouw in 't loeg'.

Lidwoordweglaotinge

• Praot met geen mense in tente.

Klinkers

• oet
• hoes
• rugge
• paor
• mekaor

Fraanse ienvloed

• Ik wol, toen we trouwt waren, veur in [bedde liggen], maor Jaaije was ter bepaold tegen. 't Heurde zoo niet.

Vrueg ik: 'Waorumme niet?' dan zee ze altied: 'Habakuk negen'. Ik kun tegen Habakuk niet resoneeren en stapte achter in.

Bronnen

• Broersma, Rouke (red.) (2003), Scheupers van de taol: Bloemlezing van de Drèentse Schrieverij 1837-2003, Zuudwolde: Het Drentse Boek
• Nijkeuter, Hendrik (2001), De "pen gewijd aan Drenthe's dierbren grond" : literaire bedrijvigheid in de Olde Lantschap, 1816-1956, Grunnen: RUG (dissertatie)
• De Noorderbegraafplaats te Assen (II/III): Een aantal graven van belangrijke Assenaren

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.